تعاونی های خرده فروشیگروهی از خرده فروشیهای مستقل تحت نظر عمده فروش‌ها تشکیل می‌شوند و در امر خرید فروش انبوه کالا فعالیت می‌کنند. سازمان‌ها با حق نمایندگی.سازمان ها با حق نمایندگیبین سازمانی که حق نمایندگی یا جواز واگذار می‌کند(مثل یک شرکت تولیدی، عمده فروش یا یک سازمان خدماتی) و سازمانی که حق فعالیت یا جواز دریافت می‌کند(مثل یک صاحب سرمایه مستقل که حق مالکیت و اداره یک یا چند واحد در این سیستم را دریافت می کند) قراردادی بسته می شود. سازمان‌هایی که به صورت شعبه، نمایندگی یا با جواز از سازمان به فعالیت مشغول می‌شوند، محصول را با برند شرکت واگذارنده حق، به فروش می رسانند.مجتمع های تجارییک شرکت سهامی است که در آن چندین فروشگاه که در زمینه‌های مختلف فعالیت می‌کنند، گرد هم می‌آیند و تحت تملک مرکزی قرار می گیرند که در این راستا وظایف مدیریت و توزیع به صورت یکپارچه یا منسجم در می‌آید.

منبع : کاتلر و آرمسترانگ ، ۱۳۸۲

فروشگاه های زنجیره ای

بر اساس مطالب گفته شده در بخش قبلی یک فروشگاه بزرگ زنجیره ای، شکلی از خرده فروشی است که دارای تعدادی شعبه بوده و هر شعبه به صورت خودسرویس است که طیف وسیعی از محصولات و دیگر خدمات را در زیر سقف یک فروشگاه خرده فروشی ارائه می‌کند(ویلارجو و سانچز^[۸۶] ، ۲۰۰۵). فروشگاه های زنجیره ای به شبکه ای از خرده فروشی های کوچک و بزرگ اطلاق می شود که کالای یکسانی را با مالکیت انحصاری ارائه می نمایند. به بیان دیگر، فروشگاه های زنجیره ای را می توان مجموعه فروشگاه هایی در نظر گرفت که دارای مدیریت واحد بوده و در سطح یک شهر، کشور یا حتی چندین کشور پراکنده اند. این فروشگاه ها از عنوان تجاری یکسانی استفاده می‌کنند و معمولا محصولات مشابه یا تقریبا مشابهی ارائه می‌کنند. وظایف و کارکردهای عمده یک فروشگاه زنجیره ای (خرید، تبلیغات، اجاره و …) توسط یک واحد فرماندهی مرکزی یا یک مدیریت مرکزی کنترل می‌شوند.

فروش اجناس بسیار متنوع و متعدد در زیر یک سقف، توسعۀ فروشگاه در بخش‌های فوقانی، استفاده از روش های خودانتخابی و سلف سرویس و استفاده از بارکد، از دیگر ویژگی‌های بارز این فروشگاه ها بوده و برای مصرف کنندگان بسیار جالب و جذاب است(مورگان اشتاین و استرونگین،۱۹۹۲).

برخی از مشخصات مهم و برجستۀ فروشگاه های زنجیرهای عبارتند از:

1. 1. یک فروشگاه زنجیره ای معمولاً کالاهای یکسان را در تمام فروشگاه ها)شعبه هایش(به فروش می رساند. حجم بسیار بالای خرید، مزایای رقابتی مهمی را برایش به دنبال دارد؛ از جمله این که هزینۀ توزیع هر واحد کالا سرشکن می شود.

1. 1. واحدهای زنجیرهای به علت قدرت اقتصادی )مالی (و سازماندهی متمرکزشان، فرصت منحصر به فردی در تبلیغات برای محصولات خود دارند. آن ها می‌توانند برای ثبت و کنترل موجودی و تحلیل اقتصادی و … از جدیدترین تجهیزات استفاده کنند.

1. واحدهای زنجیره ای به سرمایه گذاری بسیار کلانی برای جابجایی، تجهیزات، موجودی شعبه های جدید و نگهداری موجودی شعبه های موجود نیازمند و در نتیجه هزینه های ثابت آن ها بسیار قابل توجه است.

تاریخچه پیدایش فروشگاه های زنجیره ای در دنیا

قرون هیجدهم و نوزدهم میلادی در اروپا مبدأ تحول در روش های تولید، حمل ونقل و … بوده است. سیستم توزیع نیز که رابط بین تولید و مصرف است از این تغییرات بی نصیب نماند. لذا، نهادهای مدرن توزیع شکل گرفتند که فروشگاه های زنجیره ای یکی از آن ها‌ است.

آغاز تأسيس فروشگاه های زنجیره ای به انگلستان بازمی گردد. این فروشگاه که واقع در لندن بود، به فروش کتاب، مجله، روزنامه و وسایل سرگرمی اختصاص داشت. از آن زمان به بعد، ایده بهره گیری از چنین واحدهای زنجیره ای در سایر کشورها، به ویژه کشورهای اروپایی و ایالات متحده آمریکا، مورد استقبال قرار گرفت. در ابتدا افراد با هدف اصلی دستیابی به حاشیه سود بالا اقدام به تأسيس فروشگاه های زنجیره ای می‌کردند. ‌با این‌حال، به تدریج این نهاد نوین توزیع نشان داد که علاوه بر سودآوری برای صاحبان سرمایه در بخش خصوصی، برای جامعه نیز مزایای عمده ای به ارمغان میآورد. مهمترین این مزایا را میتوان به شرح موارد زیر برشمرد:

• • تسهیل دسترسی به کالاهای مورد نیاز جامعه؛

• • سهولت نظارت دولت بر عملکرد بخش خرده فروشی؛

• • تثبیت قیمت کالا در مناطق مختلف شهری با توجه به یکسان بودن قیمت انواع کالاهای عرضه شده در کلیه شعب؛

• • کاهش هزینه های توزیع از طریق حذف واسطه های غیرضروری میان تولیدکننده و مصرف کننده؛

• • امکان فروش کالاها در قیمت پایین تر به سبب مقیاس بالای خرید فروشگاه در مقایسه باخرده فروشی های کوچک.

• • آزادی انتخاب بیشتر با توجه به تنوع کالایی؛

• ترویج فرهنگ استانداردکردن کالاهای تولید داخلی (از طریق ضرورت استفاده از بارکد ملی و اجتناب از فروش کالاهای غیراستاندارد واحدهای زنجیره ای).

پدیده جهانی شدن، فروشگاه های زنجیره ای را نیز به تحرک واداشته است و در حال حاضر ‏فروشگاه های معروفی مانند ‏Carrefour, Wal-Mart, Aldi, Tesco‏ به ترتیب از کشورهای ‏انگلستان، آلمان، آمریکا و فرانسه در بسیاری از کشورها به چشم می خورند.‏ به وجود آمدن فروشگاه های زنجیره ای موجب شد تا مفهوم رقابت – که تا پیش از آن چندان ‏مفهومی برای فروشگاه های منفرد خرده فروشی نداشت – در این حوزه معنا پیدا نماید. ‏فروشندگان محلی در آمریکا، اروپا و دیگر کشورهایی که فروشگاه های زنجیره ای در آن ها رواج ‏یافت شاهد این بودند که روز به روز از تعداد مشتریان آن ها کم و به تعداد مشتریان فروشگاه های ‏زنجیره ای افزون می گردید. از سوی دیگر خود فروشگاه های زنجیره ای نیز که با سرمایه گذاری های ‏کلان و بهره گیری از مدیریت و فنون بازاریابی و فروش روز قصد پیشی گرفتن از یکدیگر را داشتند ‏هر چه بیشتر بر طبل رقابت میکوبیدند. این مسابقه گرچه موجب حذف بسیاری از فروشگاه های ‏کوچک محلی و حتی فروشگاه های زنجیره ای نا کارامد گردید اما در نهایت به سود مصرف ‏کنندگان و خریداران تمام شد زیرا این آن ها بودند که هر روز از کاهش مداوم قیمت‌ها و ارائه ‏فروشهای ویژه و تخفیفات فراوان بهره می بردند. ‏ مدیران فروشگاه های زنجیره برای پیشی گرفتن از رقبای خود به کاهش هزینه ها از راه های ‏مختلف مبادرت مینمودند و در این میدان آنهائی که موفق به استفاده از فناوری‌های روز و افزایش ‏بهره وری به مدد بهره گیری از تحقیق و مطالعه و به کارگیری روش های نوین توزیع شده بودند ‏توانستند در کنار ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای مشتریان خود به توسعه روز افزون ‏فروشگاه های خود بپردازند.

تاریخچه پیدایش فروشگاه های زنجیره ای در ایران