سازمان‌های نوین در محیط رقابتی پیچیده ای قرار دارند که ناشی از تغییرات محیطی ، سازمانی و فناوری است . این عوامل محیطی کاملاً رقابتی در کسب و کار به وجود آورده اند که مشتری در محور آن قرار دارد . تغییرات محیطی آن چنان سریع و غیر قابل پیش‌بینی است که کوچک‌ترین غفلت از آن موجب ‌می‌شود که ، در خلوت آن را نوعی بازی و هزینه از دست رفته می‌دانند . ( صرافی زاده ، ۲۲۶ )

سازمان‌های نوین در محیط رقابتی پیچیده ای قرار دارند که ناشی از تغییرات محیطی ، سازمانی و فناوری است . این عوامل محیطی کاملاً رقابتی در کسب و کار به وجود آورده اند که مشتری در محور آن قرار دارد. تغییرات محیطی آن چنان سریع و غیر قابل پیش‌بینی است که کوچک‌ترین غفلت از آن ها می‌تواند سازمان را از یک برتری رقابتی محروم و سازمان‌های دیگر را فرصت‌های خاصی مواجه کند ( همان منبع )

محیط سازمان به عوامل سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی ، حقوقی و فناوری تفسیم می‌شود که هر یک به شیوه ی خاص بر فعالیت‌های سازمان مؤثر است هر گونه تغییر در این عوامل می‌تواند فشار هایی را بر سازمان وارد کند . این فشار ها را می‌توان در سه گروه بازار ، اجتماعی و فناوری مورد بررسی قرار داد ( منبع قبلی ) .

سازمان‌ها و مؤسسات از فناوری اطلاعات به عنوان منبعی برای پردازش و دستیبی به اطلاعات بهره جسته اند و این فناوری سازمان‌ها را در جمع اوری ، نگهداری ، باز یافت و به کار گیری اطلاعات در حل مسائل خود یاری ‌کرده‌است . فناوری اطلاعات علاوه بر تبدیل داده ها به اطلاعات دانش ، برتریهای رقابتی بسیاری از برای سازمان‌ها به ارمغان آورده است . از آن جمله :

فناوری اطلاعات نظام یافته است .

فناوری اطلاعات کاملاً نفوذ کننده و منتشر شونده است .

فناوری اطلاعات شیوه زندگی را ارتقاء می‌دهد .

فناوری اطلاعات ابزار‌های مورد استفاده بشر را ارتقاء داده و متحول می‌سازد .

فناوری اطلاعات تغییرات بی سابقه را میسر می‌سازد ( منبع قبلی )

فناوری اطلاعات به اشکال مختلف فناوری اطلاق می‌شود که به پردازش ، نگهداری و ارسال اطلاعات به شکل الکترونیکی می‌پردازد . تجهیزات فیزیکی برای این امر شامل رایانه ، تجهیزان ارتباطی شبکه ها و تجهیزات انتقال داده مانند فکس و یا حتی موبایل است ( ۱۹۹۲ و zwass )

مدیران از فناوری اطلاعات به منظور تسهیل وظائف مدیریتی مانند طراحی سازمان ، تدوین استراتژیها و تصمیم گیریها استفاده می‌کنند .

بررسی ها بیانگر این است که سازمان‌ها عمدتاًً در چهار زمینه زیر از فناوری اطلاعات بهره می‌گیرند :

1. 1. امور پردازشی اطلاعات

1. 1. امور تصمیم گیری

1. 1. اشتراک اطلاعات ازطریق محاسبات غیر متمرکزی

1. نو آوری

در امور پردازشی سازمان به جمع‌ آوری ، تبدیل ، ایجاد ، نگهداری و ارسال اطلاعات می‌پردازد .

در امور تصمیم گیری سیستم‌ها به تحلیل اطلاعات پردازش شده و حمایت از تصمیم گیرندگان سازمان می‌پردازند. این امر از طریق سیستم‌های پشتیبانی تصمیم گیری و یا سیستم‌ها خبره انجام می‌پذیرد .

محاسبات غیر متمرکزی محیطی است که در آن توان پردازش سازمان به بخش‌ها و واحد‌های مختلف و افراد تقسیم گردیده و در آن از رایانه های کوچک رو میزی و کیفی استفاده می‌شود و ازطریق ارتباطات محیطی فراهم می‌شود که افراد می‌توانند از طریق دسترسی به پایگاه داده ها به داده های مشترک دسترسی یابند .

به کار گیری فناوری اطلاعات می‌تواند به خلق نو آوری درسازمان در ارائه کالا یا خدمات و یا حمایت از مشتریان و بهره مند ی از برتری رقابتی شود ( صرافی زاده ،۱۳۸۳: ۲۱).

امروزه یک مدیر موفق می‌تواند به نحوی مطلوب و شایسته از فناوری اطلاعات در ارتقای نقش مدیریتی خود استفاده کند و الگو‌های جدید ‌مدیریتی ایجاد نماید . مدیرانی که تفکر دیجیتالی لازم را ندارند، ضمن آموزش‌های فشرده با فناوری اطلاعات و کاربرد‌های آن آشنا می‌گردند ( صرافی زاده ،۱۳۸۳: ۲۳).

۲-۲۳-۱- توانمندی و ویژگی‌های سیستم‌های خبره و هوش مصنوعی (AI& ESS ) از نظر راولی :

هوش مصنوعی مجموعه ای از فناوری هایست که سعی در شبیه سازی و ایجاد رفتار انسانی دارد . این مطالعات به طور جدی از دهه ۸۰ میلادی شروع گردید و از فناوری‌های رایانه در زمینه هایی که مستلزم دانش ، ادراک ، استدلال و شناخت بود ، استفاده کرد به منظور تحقق اهداف بالا رایانه بایستی بتوانند :

عقل سلیم را درک کنند .

حقایق و داده های کیفی را درک کرده و به کار گیرند .

به استثنائات بپردازند .روابط میان حقایق را درک کنند .

با انسان به تعامل بپردازند . ( تعامل طبیعی )

بتواند با شرایط بر اساس یاد گیری‌های گذشته کنار آیند .

قادر باشند از تجربیات یاد بگیرند .

در سیستم‌های رایانه ی گذشته ، داده ها دریافت ، ثبت ، بازیابی و نشان داده می‌شود ولی در سیستم‌های خبره هدف تولید مجدد دانش و حقایق بود . در سیستم‌های گذشته طراحان و برنامه نویسان سیستم را در جهت ارائه اطلاعات به موقع ، صحیح و متناسب با نیاز‌های کاربران تهیه می‌کرد .

سیستم‌های خبره سیستم‌های رایانه ای هستند که در بردارنده برخی از تجارب و دانش تخصصی یک متخصص می‌باشند . سیستم‌های خبره بدین ترتیب از خبرگان تقلید کرده و به عنوان یک مشاور در یک حوزه یا حیطه دانش ویژه عمل می‌کنند ( رولی ، ۱۳۸۰ )

در بهترین شرایط این سیستم باید قادر باشد تا :

1. 1. تصمیمات شبه ساختاری و غیر ساختاری اخذ کند .

1. 1. شرایط را درک و بر سشهای آن پاسخ مقتضی ارائه کند .

1. 1. یاد گیری داشته باشد .

1. 1. از قدرت عقل سلیم بر خوردار باشد .

1. 1. از قدرت نو آوری و ابتکار جهت ارائه راه حل ها بهره گیرد .

1. قدرت استدلال داشته باشد .

در شرایط خاص سیستم‌های خبره از اکثر ویژگی‌های یاد شده بی بهره اند و تنها در زمینه ‌های محدود می‌توانند به تصمیم گیری بپردازند .

از اجزاء اصلی سیستم‌های خبره می‌توان به پایگاه دانش اشاره کرد که مشابه ذهن انسان طراحی می‌شود این پایگاه مجموعه دانش و تجربیات سیستم خبره را در خود ذخیره می‌کند .

کاربرد سیستم‌های خبره هم اکنون به طور گسترده ای در جامعه مشاهده می‌شود . از آن جمله می‌توان به سیستم‌های تغییرات اتوماتیک ، سیستم هدایت هوشمند ، حساب‌های هوشمند بانکی و ترافیک هوشمند اشاره کرد .

۲-۲۴- سیستم‌های اطلاعاتی ارتباطات الکترونیکی ( ECS )

برای انجام کارهای گروهی و ارتباط با یکدیگر از طریق تبادل و انتشار اطلاعات در فرمهای مختلف به پرسنل کمک می‌کنند :

کاربران سیستم : هر کس اعم از کارکنان مدیران و یا دیگران خارج از سازمان ، که بخواهد ارتباط بر قرار کند .

اثر روی ارتباطات : ازطریق تلفن ، کنفرانس‌های ویدئویی، پست الکترونیکی ، فاکس ، دسترسی به اطلاعات مشترک، جلسات غیر حضوری یا مجازی ، کنترل جریان کار ها .