مضمون شماره ۳)تدریس تفکر انتقادی

اساتید نظرات خود ‌در مورد ذاتی یا اکتسابی بودن تفکر انتقادی و مسئله تدریس آن را در قالب جملاتی بیان داشتند که دو دیدگاه اصلی از اظهارات ایشان بدین شرح به دست آمد. این دیدگاه ها یکی اکتسابی بودن تفکر انتقادی و دیگری هم ذاتی و هم اکتسابی بودن تفکر انتقادی ‌می‌باشد که در زیر شرح داده می­ شود.

۳-الف)اکتسابی بودن تفکر انتقادی و نقش مهم تدریس : عده­ای از اساتید (پاسخگوهای شماره «۱»، «۲»، «۳»، «۸»، «۱۰»، «۱۱» و «۱۲») بر اکتسابی بودن تفکر انتقادی معتقد بوده و بر نقش اساسی تدریس در این امر تأکید داشتند . پاسخگوهای شماره «۳» و «۱۰» در این مورد چنین می­گویند:

پاسخگوی شماره«۳» درباره اکتسابی بودن تفکر انتقادی می­گوید : «نه به نظر من ذاتی نسیت ممکنه در بعضی افراد به لحاظ ژنتیکی افرادی باشند که در شرایطی باشند از نظر ضریب هوشی که بشه گفت تیزبینی و نکته سنجی دارن تو درصد محدودی میشه اینو دید و غیرقابل انکاره اما مهمترین بعد تفکر انتقادی در افراد جنبه­ اکتسابی اون هست . جنبه­ یادگیری، جنبه­ تأثیر از محیط است یعنی فضای که فرد در آن قرار گرفته جنبه‌های اکتسابیش می چربد بر جنبه‌های وراثتی اون، و اساساً جنبه‌های وراثتی اون به نظر من قابل توجه نیست».

همچنین وی در ادامه­ صحبتهای خود و درمورد نقش تدریس در انتقال و رشد تفکر انتقادی چنین می­گوید: «مهمترین نقش رو داره، یعنی در نهاد آموزش و پرورش هم و در نهاد آموزش عالی هم، نقش استاد و معلم خیلی بارز هست تا سایر عوامل آموزشی چون اگه ما سایر عوامل آموزشی رو حساب بکنیم، یکی معلمه یا استاد توی دانشگاه ولی استاد نقشش خیلی مهمه از سایر عوامل جامعه­پذیری هست و لذا ما معمولا شخصیتمون و دانایی­هامون بسیار متأثر هست از اساتیدمون، حالا ممکنه که بعضی از اساتید چنین نقشی رو در واقع در عمل نداشته باشن اونم برمی­گرده به خودِخود اون استاد، به خودشون اینکه واقعا معلم و استاد به خودش چگونه می­اندیشه و چگونه باور داره و هر آن چیزی که خودش ارائه می­دهد اون هست دیگه اونو می­تونه واقعا به دانشجو انتقال بده اگه واقعا معلمی به شغلش علاقه­مند باشه ، عاشق باشه، می­تونه این رو به خوبی منتقل بکنه».

پاسخگوی شماره«۱۰» نیز درباره اکتسابی بودن تفکر انتقادی چنین می­گوید: « نه، نه، نه، تفکر انتقادی چون یک مسئله­ اجتماعی هست، یه مسئله­ روانشناختی هست، تفکر انتقادی بیشتر اکتسابی هست نمی­تونه ذاتی باشه دقت بکنید نمی­تونه ذاتی باشه چون شما تفکر انتقادی رو در بستر اجتماعی دارید، خب؟یاد می­گیرید، آموزش می­بینید، خب؟ بعد انتقال می­دید، شما ببینید کسانی می­تونن صاحب تفکر انتقادی باشند که اونو یاد بگیرن، یعنی تفکر انتقادی یادگرفتنی است، به دست­آوردنی است، دادنی نیست یعنی اینطور نیست که بیان تقدیم بکنن به شما، یا مثلا ًتفکر انتقادی رو به صورت ذاتی و فردی به دنیا بیاوریدش، این اصلاً امکان­ پذیر نیست، امکان پذیر نیست چون اگر اینطور باشه همه می­تونن صاحب تفکر انتقادی باشن، اگر یه چیز ذاتی باشه».

همچنین وی در ادامه­ صحبتهای خود و درپاسخ ‌به این سئوال که به نظر شما تدریس چه تاثیری می ­تواند در رشد تفکر انتقادی داشته باشد؟ چنین می­گوید: « اصلاً تدریس وظیفش اینه، اگر اینکارو نکنه اصلاً تدریس اتفاق نمی­افته، ببینید دوره­ پست مدرنیته و مدرنیته اصلاً ویژگی مدرنیته همین هستش که تفکر انتقادی رو ایجاد بکنه، اصلاً تدریس وظیفش این هست فقط، وظیفش فقط اینه، وظیفش اگه انتقال مطالبه پس تدریس نیست، اگه ارجاع به مطالبه پس تدریس نیست، تدریس رو اگه هدف غائیش رو بخواید همون بحث تفکر انتقادی هست، شما اگه اونو بهش برسید خودتون و دانشجوهاتون برسید، اسمش می­شه تدریس، اسمش می­شه آموزش، در غیر اینصورت نیست، اصلاً ما برابر می­کنیم تدریس رو با بحث تفکر انتقادی».

همچنین بر اساس فرم مدارک تکمیل شده:

طرفداران این دیدگاه یعنی «اکتسابی بودن تفکر انتقادی» دارای سوابق تحصیلی، پژوهشی، سوابق اجرایی و مدیریتی و سابقه تدریس به قرار زیر می­باشند:

پاسخگوی شماره «۱» : دارای مدرک کارشناسی در رشته «جامعه ­شناسی» از دانشگاه تبریز، مدرک کارشناسی ارشد در رشته «جامعه ­شناسی» از دانشگاه تهران و مدرک دکتری در رشته «جامعه ­شناسی» از دانشگاه علامه طباطبایی، همچنین دارای ۲۱ سال سابقه تدریس و دارای چندین سال سابقه تدریس در دانشگاه های مختلف و دارای چندین سال سابقه مدیریتی ازآن جمله مشاور پژوهشی وزیر علوم و ریاست تحقیقات روستایی وزارت جهاد ‌می‌باشد.

پاسخگوی شماره«۲»: دارای مدرک تحصیلی کارشناسی در رشته »زبان و ادبیات فارسی» از دانشگاه تبریز، مدرک کارشناسی ارشد در رشته «زبان و ادبیات فارسی» از دانشگاه تهران و مدرک تحصیلی دکتری در رشته «زبان و ادبیات فارسی» از دانشگاه علامه طباطبایی تهران ‌می‌باشد، همچنین دارای ۲۱ سال سابقه تدریس و ۲سال سابقه مدیریتی ‌می‌باشد.

پاسخگوی شماره «۳» : دارای مدرک کارشناسی در رشته «علوم سیاسی» از دانشگاه تهران، مدرک کارشناسی ارشد در رشته «علوم سیاسی» از دانشگاه شهید بهشتی و مدرک دکتری در رشته «علوم سیاسی» از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران ‌می‌باشد، همچنین ۱۵ سال سابقه تدریس در دانشگاه های مختلف داشته و دارای چندین سال سابقه مدیریتی ‌می‌باشد.

پاسخگوی شماره «۸» : دارای مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته «الهیات» از حوزه علمیه قم و مدرک دکتری در رشته «علوم قرآنی و حدیث» از حوزه علمیه قم و دارای ۸ سال سابقه تدریس در دانشگاه تبریز و مراکز آموزشی وابسته به حوزه علمیه قم ‌می‌باشد.

پاسخگوی شماره «۱۰» : دارای مدرک کارشناسی در رشته «علوم اجتماعی» از دانشگاه تبریز و مدرک کارشناسی ارشد در رشته «پژوهشگری» از دانشگاه تهران و همچنین دارای ۱۵ سال سابقه تدریس و چندین سال سابقه پژوهش در سازمان جهاد دانشگاهی ‌می‌باشد.

پاسخگوی شماره «۱۱» : دارای مدرک کارشناسی در رشته «مشاوره» از دانشگاه تبریز، مدرک کارشناسی ارشد در رشته «تاریخ تعلیم و تربیت» از دانشگاه تهران و مدرک دکتری در رشته «فلسفه تعلیم و تربیت» از دانشگاه یوهان گوتنبرگ آلمان بوده و ۲۰ سال سابقه تدریس داشته است.

پاسخگوی شماره «۱۲» : دارای مدرک کارشناسی در رشته «علوم اجتماعی» از دانشگاه تبریز، مدرک کارشناسی ارشد در رشته «پژوهشگری» از دانشگاه تبریز و دارای ۱۹ سال سابقه تدریس.

۳-ب)تفکر انتقادی هم ذاتی است و هم اکتسابی: اساتید دیگری(پاسخگوهای شماره «۵»، «۶»، «۷»، و «۹») معتقدند که درصدی از تفکر انتقادی ذاتی است و درصد دیگری اکتسابی است. نظر دو تن از آنان در زیر آمده است.