۱-۲-۴-تحلیل ماهیت ضمانتنامه بانکی بر اساس مفهوم ضمان عقدی

اولین فرضیه ای که به ذهن می‌رسد عبارت از تحلیل ماهیت حقوقی ضمانتنامه های بانکی برا ساس عقد ضمان می‌باشد.

در حقوق فرانسه برخی ضمانتنامه بانکی را از اقسام ضمان تضامنی مندرج در مواد ۲۰۱۱ و به بعد قانون مدنی می دانند. در حقوق ایران نیز برخی دادگاه ها تمایل بدان دارند که ضمانتنامه بانکی را در قالب ضمان عقدی مندرج در ق مدنی تحلیل و بررسی نمایند که در ادامه بدان خواهیم پرداخت. اما دکترین معمولا در قبول چنین تحلیلی تردید دارند و با توجه به ویژگی ها و کارکرد ضمانتنامه های بانکی احکام ضمان را ‌در مورد این ضمانتنامه ها قابل اجرا ندانسته و آن را با ماهیت اینگونه ضمانت نامه ها متعارض و متضاد می دانند.

برای اینکه به مقایسه دقیق تری از ضمانتنامه بانکی و عقد ضمان برسید ناگزیریم در ابتدا تحلیلی از عقد ضمان در قانون مدنی ارائه دهیم و سپس به بررسی کارکرد و ویژگی های ضمانت نامه های بانکی نقاط اشتراک و افتراق این دو نهاد و اینکه آیا مقررات یکسانی ‌در مورد آن ها قابل اعمال می‌باشد یا خیر را بررسی کنیم.

۱-۱-۲-۴-ویژگی های عقد ضمان

احکام و مقررات و آثار عقد ضمان به طور خلاصه عبارتند از

1. ضمان موجب نقل ذمه به ذمه است (ماده۶۹۸ ق مدنی) نویسندگان قانون مدنی به پیروی از فقه امامیه مفهومی از ضمان را پذیرفته اند که به موجب آن ذمه مذیون به ذمه ضامن منتقل می شود(۱).(^[۴۶])

ذمه ضامن وثیقه طلب نیست و جنبه فرعی ندارد و جابجایی دین جوهر ضمان را تشکیل می‌دهد، با وجود این نباید پنداشت که توافق اشخاص در این زمینه اثر ندارد. (مواد ۶۹۹ و ۷۲۳ قانون مدنی)، بی گمان مفاد ماده ۶۹۹ قانون مدنی تمایل قانون گذار را برای یافتن راه حلی که بتواند در چارچوب نظر فقهای امامیه ضمان را به صورت وثیقه در آورد نشان می‌دهد ولی نمی توان ادعا کرد که این ماده به صراحت تضامن را تجویز ‌کرده‌است البته در کنار قانون مدنی قانون تجارت به روشنی و صراحت در ماده ۴۰۲ خود انعقاد ضمان تضامنی را تجویز نموده است. ضامنی که در ماده ۴۰۳ همان قانون ویژگی های آن بیان شده است.

ضامن عقدی عهدی است و رکن اصلی آن عبارت است از تعهدی که ضامن در مقابل مضمون له بعهده می‌گیرد تا دین مضمون عنه را بپردازد و از این جهت در مقابل عقود تملیکی و عینی قرار می‌گیرد.

1. 1. ضمان عقدی رضایی است و اراده ضمان و طلبکار ( مضمون له) است که این عقد را منعقد می‌سازد. نتیجه انعقاد چنین عقدی انتقال مستقیم دین به ذمه ضامن است و تشریفات در این عقد جایی ندارد.

1. 1. عقد ضمان عقدی است معوض و عوضین آن عبارتند از تعهد ضامن در مقابل مضمون له به پرداخت دین مضمون عنه و دیگری سقوط طلب مضمون له از مضمون عنه و هر یک از این دو به طور مستقیم و همزمان توسط طرفین انشاء می شود.

1. 1. ضمان عقدی است تبعی بدین معنا که تعهد ضامن از حیث نفوذ و بقا تابع دینی است که مضمون عنه به طلبکار داشته است لذا در صورت موجود و یا مشروع نبودن دین مبنای ضمان نیز صحیح نمی باشد. و در صورت بطلان قرارداد پایه و اصلی این قرارداد تبعی نیز باطل و بی اثر می‌گردد و خلاصه اینکه تعهد مندرج در ضمان از هر حیث تابع قرارداد اصلی و پایه می‌باشد منتهی در وجود دین سختگیری کمتری شده و ضمانت از دینی که هنوز استقرار نیافته ولی سبب آن ایجاد شده صحیح شمرده شده است (مفهوم مخالف م ۶۹۱ مدنی)

1. 1. ضمان از عقود مسامحه است. عقد مسامحه عقدی است که بنا به مصالحی در انعقاد آن ها و شرایطانعقاد از جهت علم طرفین سختگیری کمتری شده است در این زمینه مواد ۶۹۴ و ۶۹۵ قانون مدنی علم ضامن به مقدار و اوصاف و شرایط این مورد ضمانت و همچنین علم وی به شخصیت مضمون عنه را در انعقاد قرارداد شرط ندانسته است.

1. حسب ماده ۷۰۱ ق مدنی عقد ضمان عقدی است لازم لذا فقط در صورت اقامه یا وجود یکی از خیارات قانونی می توان عقد را به هم زد. بنظر می‌رسد که با توجه به عبارات ذیل ماده مذکور و همچنین اینکه این عقد از عقود مسامحه می‌باشد .وجود و اعمال خیارات در این مورد با محدودیت هایی مواجه باشد.

۲-۱-۲-۴-ویژگی های ضمانتنامه های بانکی

ضمانتنامه بانکی ماهیتا یک سند تجاری است

منظور از سند تجاری در اینجا به مفهوم مضیق آن نمی باشد بلکه مراد سندی است که در ساز و کار تجارت تحصیل و استفاده گردیده و از فعالیت های تجاری منتج می شود.

بدین توضیح که حسب بند ۷ از ماده ۲ قانون تجارت هرقسم عملیات صرافی و بانکی معامله تجاری قلمداد گردیده است. از طرفی ماده ۱۳ و بند ۶ ماده ۱۴ قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ و بند ۱۵ ماده ۲ قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب ۱۳۶۲ صدور ضمانتنامه را از جمله عملیات بانکی مجاز معرفی نموده اند.

1. 1. ضمانتنامه بانکی همواره ضمانت از دین موجود نیست و چه بسا حتی دینی نیز وجود نداشته باشد و هیچ گاه به منصه ی ظهور نیز نرسد به عبارتی باید گفت عبارات قانون مدنی ظاهراً حکایت از آن دارند که فقط ضمانت از دین امکان پذیر است: ماده ۶۸۴ قانون مدنی در تعریف ضمان اشعار می‌دارد که «عقد ضمان عبارت است از اینکه شخصی مالی را که بر ذمه دیگری است به عهده بگیرد» ولی برخی حقوق ‌دانان عقیده دارند که عمل نیز می‌تواند مورد ضمان واقع شود چنانچه شخصی تعهد کرده باشد خانه ای برای دیگری بسازد و شخص دیگری انجام عمل متعهد را ضمانت کند حسب این عقیده ضمان را می توان مشمول ماده ۶۸۴ قانون مدنی دانست.

1. همان گونه که گفته شد عقد ضمان از عقود مسامحه است بدین معنی که به منظور سودجویی و معامله تشریح نشده است بلکه هدف اصلی از آن ارفاق به مدیون است و ضامن نیز از زمره نیکوکاران است و قانون‌گذار ‌در مورد او سخت گیری کمتری می‌کند.(۱)^[۴۷]

‌بنابرین‏ علم ضامن به مقدار و اوصاف و شرایط دینی که ضمانت آن را می کند شرط نیست (ماده۶۹۴ قانون مدنی) و همچنین معرفت تفضیلی ضامن به شخص مضمون له یا مضمون عنه لازم نیست (ماده۶۹۵ قانون مدنی)برچنین مسائلی ‌در مورد ضمانتنامه های بانکی صادق نیست زیرا همان گونه که گفتیم صدور ضمانتنامه بانکی به اعتبار تاجر بودن بانک‌ها، معامله تجاری تلقی شده و بدیهی است که سودجویی و انتقاع در تجارت رکن اصلی و اساسی می‌باشد بانک‌ها در هنگام صدور ضمانتنامه بانکی بررسی کامل و جامعی را بعمل می آورند و بر خلاف مفاد ماده ۶۹۴ به مقدار اوصاف و شرایط دین مورد ضمانت کاملا واقف می‌گردند چرا که مقتضای تجارت همین است و اگر بدین گونه نباشد و بر اساس قواعد ضمان قانون مدنی عمل شود حتی می توان در صحیت چنین عملی با توجه به شرایط و ضوابط حاکم بر تجارت و بازار تردید کرد.

استقلال ضمانتنامه بانکی از قرارداد اصلی و پایه

ما کودکی را که عقب‌مانده ذهنی و یا دچار فلج مغزی است سرزنش نمی‌کنیم، اما تعداد زیادی از مردم تصور می‌کنند کودکان بدرفتار قادر به کنترل رفتار خود می‌باشند و اگر بخواهند می‌توانند آن را متوقف سازند. این تصور که این کودکان مسئول رفتار خود می‌باشند، در ارتباط متقابل بین آن ها و اطرافیانشان نظیر خانواده، همکلاسان و حتی معلمانشان تاثیر نامطلوبی بر جای خواهد گذاشت.

ج. رشد زبان

کودکان مبتلا به آشفتگی یا اختلال رفتاری ممکن است دارای اشکال خفیف تأخیر و مشکل زبانی باشند. برخی از آن ها به ندرت می‌توانند حول موضوع اصلی صحبت کنند و مشکلاتی در استفاده از زبان به شکل مناسب به گونه‌ای که به موقعیت و مکالمه معنی بدهد،‌ دارند. برخی کودکان آشفته شدید به هیچ عنوان حرف نمی‌زنند و به نظر نمی‌رسد که زبان را بفهمند. برخی نشانه های پژواک‌گویی از خود بروز می‌دهند. یعنی هر آنچه را می‌شنوند تکرار می‌کنند و چیز دیگری نمی‌گویند. گفتن سخنان بی‌معنا در بین آنان بسیار رایج است و مدام سوالات یا جملات را تکرار می‌کنند.

۲-۱۰- دسته بندی اختلالات رفتاری

الف ) گروه‌بندی ‌بر اساس مزاج: بقراط حکیم ( ۴۶۰- ۳۷۷ ق.م ) پزشک و دانشمند بزرگ یونان که به پدر پزشکی شهرت دارد معتقد است که اختلالات روانی یا رفتاری به علت آسیب مغزی یا بیماری‌های مغزی و زیاد شدن نسبت یکی از ترشحات بدن یا اخلاط چهارگانه ایجاد می شود .

۱- دمویی یا خونی: این دو دوره که خون بر سایر اخلاط غالب است از کودکی تا ۱۵ سالگی به طول می‌ انجامد . در این دوره بدن گرم و مرطوب است ‌بنابرین‏ زمینه‌های رشد کاملاً مساعد می‌باشد .

۲- صفراوی: از ۱۵ سالگی تا حدود ۳۵ سالگی غلبه صفرا بر شدت خود می‌رسد محیط بدن در این دوره سرد و مرطوب است .

۳- سوداوی: از ۳۵ سالگی تا حدود ۶۰ سالگی ، سودا بر سایر اخلاط تسلط دارد محیط بدن گرم و خشک است .

۴- بلغمی: از حدود ۶۰ سالگی به بعد بدن در این دوره سرد و خشک است .

۵- اختلالات رفتاری دوره بلوغ و جوانی ( ۵ تا ۲۰ سالگی ): اختلالات رفتاری در این دوره بیشتر در ارتباط با اختلاف سلیقه و عقیده جوان بانحوه زندگی و ارزش‌های والدین است . .

ب) گروه‌بندی بر اساس سن: بر اساس سن نیز دسته بندی دیگری از اختلالات رفتاری شده است به عبارت دیگر برای هر گروه سنی رفتارهای انحرافی غالبی را مشخص کرده‌اند .

1. 1. دوره کودکی( تولد تا ۳ سالگی ) : واکنش‌های رفتاری بیمارگونه کودکان در این دوره اکثراً از نوع واکنش‌های سایکوسوماتیک یا روان تنی می‌باشد .

1. دوره دوم کودکی( ۴ تا ۶ سالگی ) : اختلالات رفتاری در این دوره بیشتر به صورت ترس ، انواع عادات نامطلوب مانند جویدن ناخن ، مکیدن انگشت و … است. اختلالات رفتاری این دوره بیشتر از نوع واکنش‌های زودگذر تطابقی یا مقدمات نوروماتیک است .

۳- اختلالات رفتاری دوره سوم کودکی( ۷ تا ۱۱ سالگی ) : اختلالات رفتاری در این دوره بیشتر به صورت دروغگویی، دزدی، امتناع از رفتن به مدرسه و …است .

۴-اختلالات رفتاری دوره نوجوانی ( ۱۲ تا ۱۴ سالگی ) اختلالات رفتاری در این دوره بیشتر در ارتباط با انجام تکالیف مدرسه و برآوردن توقعات و انتظارات تحصیلی از طرف معلم و والدین است.

ج) گروه‌بندی بر اساس سبب شناسی : در دسته بندی ، اختلالات رفتاری بر اساس سبب شناسی آن به دو دسته عمده تقسیم می شود که عبارت است از :۱-اختلالات رفتاری با زیر بنای ارگانیکی یا جسمی ۲-اختلالت رفتاری با زیر بنای روانی و بدون مشکلات جسمی

اختلالات رفتاری که منشاء عضوی دارد: مشکلات رفتاری به علت آسیب مغزی یا اختلال در وظایف غدد مترشحه داخلی و مانند آن به وجود می‌آید

د)گروه‌بندی از دیدگاه های مختلف آموزش و پرورش:

هر یک از این دسته بندی ها طرفداران خاص دارد اما چون طرفداران این نوع دسته بندی ها با نگرش پزشکی- روان پزشکی به دسته بندی بیماری‌های روانی پرداخته‌اند، ‌بنابرین‏ نگرش آموزش و تربیتی نادیده انگاشته شده است.

بی نظمی در سلوک: کودک که دارای بی نظمی در سلوک است، قدرتها را به مبارزه می طلبد، دشمنی با منابع قدرت مانند افسر پلیس، معلم، پدر و … دارد.

اضطراب و گوشه گیری: کودک مضطرب، افسرده کودکی خجالتی، ترسو، گوشه گیری، حساس و مطیع است. ولی بیش از حد وابسته می‌باشد و به سادگی افسرده می شود .

رفتارهای نا مناسب و ناپخته: در رفتاهای این گونه کودکان ویژگیهایی چون عدم توجه، فقدان علاقه نسبت به امور، به ویژه به مدرسه و تحصیل، تنبلی گنگی و گیجی، انکار باطل، رویاهای روزانه بی اساس و … به صورت وافر مشاهده می شود .

رفتارهای ضد اجتماعی: کودکان با رفتارهای ضد اجتماعی، برخی از ویژگی‌ها یا مشکلات رفتاری کودکان یا بی نظمی در سلوک را دارند اما این گونه کودکان در بین گروه همگنان خود اجتماعی هستند. آنان معمولاً عضو یک گروه می‌باشند. همواره در گردابی از رفتارهای گناه آلود و جنایت آمیزی به سر می‌برند. نمونه ای از رفتارهای ضد اجتماعی، مانند دزدی، مدرسه گریزی، پرسه زنی، باندبازی و … مشاهده می شود.( سیف نراقی ،۱۳۹۰)

اختلالات رفتاری نوجوانان شامل:۱ – شناختی ۲- اختلالات عاطفی ۳- جسمانی

۱- شناختی : شامل اختلالاتی هستند که به صورت تفکر اختلالاتی تلقی می‌شوند یعنی نوجوان این گونه رفتارها را در جهت ارضای نیازهای درونی خود توجیه می‌کند و این گونه رفتارها را برای خود نوعی هنجار قابل توجه می پندارد و این رفتارها از نقطه نظر شناختی بسیار پیچیده و شامل کنشها و واکنش‌های شخصیت فرد با پدیده‌های امور اجتماعی شخصیتی است و به اصطلاح نوعی جمع بندی از امور و عناصر رفتاری را برای رسیدن به یک هدف در جهت ارضاء و تحقق آرمانها و آرزوهای خود می پذیرد مثلاً فرد والدین را عامل جهت محدود کردن خواستهاو تمایلات نوجوانی خود می بیند و با نوجوانان و الگوهای خاص هنری و ورزشی همنوایی می‌کند و نوع تضاد بین نسل نوجوانان و والدین پیش می‌آید که این رفتار ها نوعی اختلالات رفتاری شناختی تلقی می‌شوند.

۲- اختلالات عاطفی: در اثر کاهش و تقلیل حمایت ها و محبت ها و عواطف والدین و مربیان و اولیاء امور جامعه در نوجوانان شکل می‌گیرد. نوجوانانی که پدران و مادران از هم گسیخته و ستیزه جو دارند معمولاً فرصت کسب زمینه‌های حمایتی و پذیرش از طرف والدین را کمتر پیدا می‌کند و اگر این وضع در مدرسه و جامعه برقرار باشد نوجوانان نوعی احساس جدایی از آن ها نموده و با رفتارها و حرکات مخالف آن ها درصدد مخالفت باوالدین و اولیاء بر می‌آیند .

با پایدار شدن بحث بازاریابی اینترنتی، بعضی از محققان سعی کرده‌اند تا مدل‌های جایگزینی برای آمیخته بازاریابی سنتی ارائه کنند که با خصوصیات عصر اینترنت سازگار بوده و فرایند تبدیل بازاریابی سنتی به بازاریابی مبتنی بر اینترنت را تسهیل سازد. یکی از این موارد، مدل «هفت آی» است که برای اولین بار توسط اسپالتر (۱۹۹۶) مطرح شد. گرچه او قصد نداشته تا این مدل را به عنوان جایگزینی برای آمیختــــه بازاریابی مطرح سازد لیکن می توان از مدل او برای انتقال از بازاریابی سنتی به بازاریابی اینترنتی استفاده کرد. مدل پیشنهادی اسپالتر دارای هفت جزء است. این اجزا عبارتند از:

۱ – اتصال (INTERCONNECTION): توانایی در ایجاد اتصال و ارتباط همزمان مابین هزاران نفرکه در سرتاسر جهان پراکنده اند نکته حائزاهمیتی است که باید در انتقال فعالیت‌های بازاریابی به اینترنت موردتوجه قرار گیرد. مشتریان می‌توانند از هر کجای زمین، درهفت روز هفته، به پایگاه اینترنتی فروشنده مراجعه کرده و از آن خرید کنند. بازاریابان باید این توانایی جدید را مدنظر قرار دهند.

۲ – تعامل مشتری با پایگاه اینترنتی (INTERFACE): وجود یک تعامل مناسب بین مشتری با پایگاه اینترنتی شرکت امری حیاتی است. پایگاه شرکت اولین نقطه برخورد میان مشتری و شرکت در محیط مجازی است و باید به گونه ای باشد که ادامه ارتباط مشتری با سازمان را تشویق و تقویت کند. در اینجا مسئله نوع طراحی پایگاه اینترنتی مهم خواهدبود.

۳ – تعامل مشتری با اعضای شرکت (INTERACTIVITY): اینترنت امکان برقراری گفتگو و ارتباط صمیمانه مشتری با اعضای شرکت ها را فارغ از هر گونه محدودیت زمانی و مکانی، میسر می‌سازد. برقراری تعامل چه به صورت اتوماتیک از طریق فرستادن پست الکترونیکی و چه به صورت برقراری ارتباط انسانی ازطریق اتاقهای گفتگو یکی از ویژگی‌های اساسی اینترنت بوده و نقطه ممیزه آن با سایر رسانه های عمومی نظیر رادیو و تلویزیون است. شرکت‌ها باید به درستی از این ویژگی استفاده کنند.

۴ – درگیر شدن (INVOLVEMENT): بازاریابان باید جوی را به وجود آورند که مشتری را درگیر ارتباط پیوسته با شرکت کرده و او را ترغیب به بازدیدهای مجدد و مکرر از پایگاه خود کند. راه های مختلفی برای ایجاد این درگیری وجود دارد مثلاً: طراحی جالب و جذاب پایگاه، ایجاد وفاداری نسبت به مارک شرکت، پیوند دادن سایت شرکت به سایت‌های محبوب و رایج و قراردادن موارد سرگرم کننده بر روی پایگاه.

۵ – اطلاعات (INFORMATION): دسترسی گسترده به اطلاعات مربوط به کالاها و خدمات در اینترنت، موجب جابجایی رابطه قدرت از بازاریابان به مشتریان شده است. مشتریان از این اطلاعات برای یافتن محصولات موردنظر خود استفاده می نمایند درست به همان گونه که بازاریابان از اطلاعات موجود برای یافتن مشتری استفاده می نمایند. بازاریابان باید در طراحی برنامه های خود این پدیده را مدنظر قرار دهند.

۶ – فردگرایی (INDIVIDUALISM): فردگرایی در اینجا به معنای توانایی وتمایل بازاریاب در ارائه کالاها و خدمات سفارشی است. یعنی ارائه محصول خاص برای هر فرد طبق علائق و ترجیحات خاص هر فرد. ویژگی‌های منحصر بفرد اینترنت امکان انجام چنین کاری را میسر ساخته است. لذا شرکت‌ها باید از این خصوصیت درجهت جذب مشتریان استفاده کنند.

۷ – صداقت (INTEGRITY): حفظ حریم خصوصی، امنیت و محرمانه ماندن اطلاعات شخصی افراد باید تضمین گردد. صداقت پایگاه اینترنتی بر روی موفقیت و شهرت سازمـــان، در محیط مجازی و فیزیکی، تاثیر می‌گذارد. صداقت عامل اصلی به وجود آمدن حس اعتماد مشتری نسبت به شرکت است. بازاریابی اینترنتی باید وجود چنین امنیتی را برای مشتریان تضمین کند.

۲-۱۱- عوامل موفقیت در بازاریابی الکترونیک

چهار عامل مهم در کسب موفقیت بازاریابی الکترونیک عبارتند از :

۱- سود رسانی به مشتری .

۲- توانایی در ارائه خدمات و اطلاعات مورد نیاز مشتری به صورت Online .

۳- توانایی کنترل و هدایت وب سایت .

۴- ایجاد یکپارچگی میان فعالیت های بازاریابی الکترونیک با سایر فعالیت ها.

برای جذب مشتری باید فعالیت های online شرکت برای او سود آور باشد. همچنین باید خدمات متنوعی به او ارائه گردد. خدمات و تسهیلاتی که باعث ایجاد انگیزه لازم در مشتری جهت خرید (حال و آینده ) گردد. ‌بنابرین‏ محتوای وب سایت و خدماتی که در وب سایت ارائه می‌گردند باید خواسته ها و علایق شخصی مشتری را درنظر گرفته و حتی امکاناتی برای ایجاد بخش‌های شخصی را برای او فراهم آورد (نظیر خدماتی که Yahoo ارائه می‌دهد. شرکت باید خدمات منحصر بفردی ارائه دهد .خدماتی که با سایر رقبا تفاوت داشته باشد.

وب از امکانات مختلفی برای معرفی و برقراری ارتباطات online استفاده می‌کند. هر وب سایت باید ترکیبی از اطلاعات مناسب، برقراری ارتباط آسان و مطمئن و انتقال اطلاعات مورد نیاز مشتری را درخود داشته باشد. قرارگیری این اطلاعات در اختیار مشتری موجب آگاه نمودن او می‌گردد. تبادل نظر مشتریان موجب ارتباط آن ها ‌با سایرین می‌گردد و این امکان را به وجود می آورد که اطلاعات مورد نیاز مشتریان در کنار هم قرار گیرد.بروز نمودن اطلاعات و خدمات وب سایت از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد.اطلاعات وب سایت باید مختصر و مفید باشند .صفحات وب باید از ساختار مناسبی برخوردار بوده و پیکره بندی و کنترل صفحات با یکدیگر تطابق داشته باشد.

۲-۱۲- مدل چند به چند در بازاریابی اینترنتی

هافمن و نواک (۱۹۹۶)^[۲۲] معتقد هستند که اینترنت باعث شده تا ارتباطات بازاریابی سنتی که به صورت یک به چند بود به صورت چند به چند دربیاید. در مدل یک به چند، شرکت پیامی را از طریق یک وسیله ارتباطی یا یک رسانه به مشتریان متعدد ارسال می‌کند. در این نوع ارتباط مصرف کنندگان قادر به برقراری ارتباطات پویا با شرکت نبودند و صرفاً به صورت شنونده عمل می‌کردند. مدل سنتی یک به چند باعث می شد که مشتریان در معرض بمباران پیام‌های تبلیغاتی شرکت ازطریق رسانه هایی مثل تلویزیون، رادیو، روزنامه، مجله،… قرار بگیرند، درحالی که نمی توانستند به صورت فعال با شرکت ارتباط برقرار کرده و بر آن پیامها تاثیر بگذارند. مدل سنتی ارتباطات بازاریابی در شکل شماره دو ترسیم شده است. این مدل دارای سه ویژگی زیر است:

۱ – وسیله ارتباطی یا رسانه فقط به عنوان کانال انتقال پیام یا مضمون از شرکت به مصرف کننده عمل می‌کند؛
۲ – مصرف کنندگان به معنای واقعی کلمه فقط شنونده هستند و فـــرض می شود که ازنظر ذائقه هایشان درمورد اطلاعات منتقل شده، همگن و متجانس هستند؛

۳ – هیچ تعاملی بین مصرف کنندگان و شرکت وجود ندارد.

مشکلات روان پزشکی، زناشویی یا قانونی در خانواده با سوء مصرف مواد و نبود حمایت عاطفی از جانب پدر یا مادر با مصرف سیگار، ماری جوانا و الکل رابطه دارد. سرانجام مطالعات طولی نشان داده‌اند که نبود نظارت و کنترل پدر و مادر، به همنشینی و معاشرت بیشتر با همسالان سوء مصرف کننده دارو و مصرف بیشتر داروها در آینده می‌ انجامد (توماس^[۸۵] و همکاران، ۲۰۰۰). پژوهش ها همچنین بر نقش محافظتی خانواده ها و والدین کارآمد در مسیر رشد تحولی خانواده در کاهش آلودگی به مواد دلالت دارند (هاوکینز و همکاران^[۸۶]، ۲۰۰۵). برودی و همکارانش^[۸۷] (۲۰۰۹) در پژوهشی نشان دادند که سطوح بالای حمایت والدین حتی آسیب پذیری ژنتیکی برای افزایش مصرف مواد را در هر زمانی کاهش می­دهد. تداوم عوامل خانوادگی بعد از گسترش مشکلات سوء مصرف مواد اهمیت دارند، برای مثال، همراهی بین ارتباطات نامناسب اعضای خانواده و مصرف مواد ارتباط وجود دارد (ویلز و آینته^[۸۸]، ۲۰۰۷) و استرس در روابط خانوادگی می ­تواند در مصرف مواد در بین بزرگسالان نقش داشته باشد (فالس-استوارت ^[۸۹]و همکاران، ۲۰۰۹). در حقیقت تعارض خانوادگی (آکیولینو و سوپل^[۹۰]،۲۰۰۱؛ والکر^[۹۱] و دیگران، ۲۰۰۷)، حمایت پایین خانوادگی، مصرف مواد در اعضای دیگر خانواده و استرس های والدینی نشان داده که در برگشت^[۹۲]، بعد از درمان مواد، سهیم هستند. دشواری ها یا سختی های خانواده می‌تواند موانعی در درمان ایجاد کند (اپل^[۹۳] و دیگران، ۲۰۰۴). یحیی زاده (۱۳۸۸) در پژوهشی تحت عنوان تأثیر عوامل خانوادگی بر گرایش افراد وابسته به مواد مخدر در خانواده آن­ها، پی برد که در این خانواده ها، بین اعضای خانواده رابطه گرم و صمیمانه وجود ندارد، الگوهای ارتباطی مختل، غفلت و سوء استفاده جسمانی و روانی، خشونت، الگوهای انضباطی نامناسب والدین، عدم اقتدار والدین و انتظارات نامناسب والدین از فرزندان مشاهده شد.

‌بنابرین‏ بین تعاملات خانوادگی و مصرف مواد ارتباط تنگاتنگی وجود دارد و نشان دهنده این موضوع هستند که موضوعات خانوادگی می‌تواند معیاری برای موفقیت درمانی کوتاه مدت یا بلند مدت باشند (هاندلسمن، استین و گرلا^[۹۴]، ۲۰۰۵).

عوامل اجتماعی- فرهنگی

عوامل اجتماعی- فرهنگی نقش بسیار متغیری در سوء مصرف مواد و وابستگی به دارو دارند. دنیای اجتماعی از تأثیرات همسالان و پدر و مادر تا تأثیر رسانه ها و آنچه در یک فرهنگ خاص، رفتار قابل قبول به شمار می‌آید می‌تواند بر علاقه و دسترسی مردم به داروها تاثیر بگذارد (اسمارت^[۹۵] و آگبورن^[۹۶]، ۲۰۰۰). راحتی دسترسی به مواد نیز عاملی مؤثر است. در سال ۲۰۰۳ برآرود شد بود که مصرف دارو در میان جوانانی که به داروفروشان برخورد کرده‌اند ۳۵ درصد، اما در میان جوانانی که به آن­ها برنخورده بودند کمتر از ۷ درصد بود (سام اچ سا^[۹۷]، ۲۰۰۴). محیط اجتماعی که شخص در آن عمل می‌کند نیز می‌تواند بر سوء مصرف مواد تأثیر بگذارد. برای مثال مطالعه سیگاری ها در زندگی روزمره نشان می‌دهد که آن­ها در کنار سیگاری های دیگر بیشتر احتمال دارد سیگار بکشند تا در کنار اشخاص غیر سیگاری (شیفمن^[۹۸] و همکاران، ۲۰۰۲و ۲۰۰۴). در برخی مناطق شهری که تعداد قابل ملاحظه ای از مصرف کنندگان مواد مخدر زندگی می‌کنند، نوعی خرده فرهنگ^[۹۹] به وجود آمده است که تجربه و تداوم مصرف مواد را حمایت می‌کند (تولایی، ۱۳۸۸).

فین و فیلیپ^[۱۰۰] (۱۹۷۸) برای بررسی الگوهای سوء مصرف مواد در چین و ژاپنی ها مطالعه ای انجام دادند. آن­ها متوجه شدند ‌افرادی که مواد مصرف می‌کردند، مصرف مواد را به عنوان یک روشی در جهت سازگار شدن با استرس های مهاجرت شان^[۱۰۱] به کار می گرفتند. چگونگی سطح فرهنگ پذیری افراد، عوامل فرهنگی دیگر همچون ارزش­های فرهنگی ممکن است بر سوء مصرف مواد تأثیر داشته باشند. چانگ^[۱۰۲] (۱۹۹۳) گزارش کرد که فرهنگ، قطعاً یک عامل اثرگذار است. برای مثال در مکتب کنفسیوس^[۱۰۳] و تائو^[۱۰۴] که بر اهمیت اعتدلال و هماهنگی با محیط تأکید می‌کنند، ممکن است روی سوء مصرف مواد آمریکایی های آسیایی تبار اثر بگذارد. اما دیدگاه هایی ‌در مورد مصرف مواد وجود دارند که بر آمده از نظریه کنترل اجتماعی هستند. بر اساس این رویکرد، هنگامی­که پیوند ها بین افراد و نهاد های اجتماعی سست می شود، خطر درگیر شدن در رفتار انحرافی نظیر مصرف مواد افزایش پیدا می­ کند. فرضیه کلیدی این نظریه این است که پیوند های مستحکم با والدین، سازگاری نوجوان را در ارزش­ها و هنجارهای اجتماعی افزایش می‌دهد (هیرسچی^[۱۰۵]، ۱۹۶۹).

همسالان

رفتار گروه همسالان از عوامل مهم پیدایش رفتار در گروه سنی نوجوان و جوان محسوب می­ شود. لذا چنانچه مصرف مواد در برخی اعضای این گروه سنی دیده شود احتمال مصرف در دیگر اعضا بیشتر می شود (تولایی، ۱۳۸۸). تأثیرات گروه همسالان نیز می‌تواند عامل مهمی در شروع مصرف مواد باشد. این تأثیرات لزوماًً فشار مستقیم برای مصرف مواد نیستند، بلکه شکل تطابق با هنجارهای گروه را به خود می گیرند. ‌بنابرین‏ نوجوانان استفاده از مواد را به منظور اینکه خودشان را به عنوان عضوی از یک گروه خاص در نظر بگیرند شروع می‌کنند. این نشان می‌دهد که شبکه های اجتماعی می ­توانند تأثیر بسیاری در آغاز مصرف مواد داشته باشند (اندرسون^[۱۰۶]، ۱۹۹۵).

اکثر والدین و نوجوانان، فشار همسالان را دلیل عمده روی آوردن نوجوان به مواد مخدر می­دانند. ولی اکثر قریب به اتفاق نوجوانان می‌گویند برای سر حال آمدن و فراموش کردن مشکلات، مشروب می­خورند یا مواد مصرف ‌می‌کنند (بوک و لاین^[۱۰۷]، ۱۹۹۵). مطالعه ای دیگر نشان داد که داشتن دوستان سیگاری، سیگار کشیدن در آینده را پیش‌بینی می‌کند (کیلن^[۱۰۸]۷ و همکاران، ۱۹۹۷). در مطالعات طولی، همانندسازی با گروه همسالان در کلاس هفتم، مصرف مواد را در کلاس هشتم پیش‌بینی می کرد(سوسمن^[۱۰۹] و همکاران، ۱۹۹۴). تأثیرات همسالان در افزایش مصرف الکل و ماری جوانا هم مؤثر است (هوسانگ^[۱۱۰] و همکاران،۲۰۰۱). نفوذ همسالان به کیفیت رابطه نوجوانان با والدین بستگی دارد (چاسین^[۱۱۱] و همکاران، ۱۹۹۳). هر چه رابطه نوجوان با والدین خود بیشتر باشد، نفوذ همسالان در زمینه مصرف مواد کمتر می شود (کاپلان، ۲۰۰۰؛ ترجمه مهرداد فیروز بخت، ۱۳۸۶).

مواد

مصرف آسیب شناختی مواد به دو مقوله تقسیم می شود: سوء مصرف مواد^[۱۱۲] و وابستگی به مواد^[۱۱۳]

«مهارت شهروندی فعال» آن گونه که در بالا تعریف شد، می‌تواند از طریق آموزش های رسمی و غیر رسمی برای شهروندان،ایجاد شهروندی فعال کند (اسکیرینز^[۵۶]، ۲۰۰۱۱: ۲۰۲).

شناخت، تعریف و سنجش شهروندی فعال

در این قسمت از نظر هوسکینز و ماسچرینی (۲۰۰۸)با توجه به تعریف شهروندی فعال،ابعاد مختلف مفهوم فوق را توضیح می‌دهیم؛ در این زمینه شهروندی فعال با توجه به چهار بعد تغییرات اجتماعی، زندگی جمعی، دموکراسی و ارزش‌های دموکراتیک توصیف می شود (هوسکینز و ماسچرسنی، ۲۰۰۸: ۴۶۴).

۱٫ اعتراض و تغییرات اجتماعی

با اعتراض و تغییر اجتماعی، فعالیت ها جهت می گیرند.می توان به فعالیت هایی اشاره کرد که گاهی اوقات به شکل های غیر متعارف مشارکت یا کنشهای مطابق با مشارکت برمی گردد، مانند اعتراض، تظاهرات، تحریم و اعتصابات سیاسی در اینجا برای عملیاتی کردن بعدفوق یک سوال خاص می توان پرسید:آیا در ۱۲ ماه گذشته فعالیت مشارکتی داشته اید که منجر به« بهبود چیزی» شود یا «مانع از اشتباه شدن کارها و امور» در کشور خود شود؟ لیست فعالیت ها ممکن است شامل موارد مخالف، مانند شرکت در تجمع قانونی، امضا کردن طومار، تحریم محصولات و حتی خرید عمدی برخی از محصولات به دلایل سیاسی، اخلاقی و یا زیست محیطی (تحت عنوان مصرف اخلاقی) باشد.

اعتراض و تغییر اجتماعی نیز به مشارکت و یا اقدام داوطلبانه در فعالیت‌های برگزار شده توسط سازمان های جامعه مدنی اشاره دارد که در جهت ‌پاسخ‌گویی‌ دولت و تغییرات اجتماعی مثبت فعالیت می‌کنند. در پیمایش هوسکینز وماسچرینی (۲۰۰۸) مواردی که به اهدای پول و عضویت در سازمان ها برمی گردد، ضعیف ترین شکل های اعتراض و فعالیت های تغییر اجتماعی را جهت می‌دهد. به طور سنتی، سازمان های غیر دولتی با توجه به شیوه های حرفه ای با درجه بالایی از ساختار های سازمانی و رسمی،در این زمینه فعالیت می کنندوبا اشکال جدید و نوآورانه و با پیدایش و گسترش اینترنت و ICT این فعالیت ها شکل جدیدی به خود گرفته است،اندازه گیری شد(هوسکینز و ماسچرسنی، ۲۰۰۸: ۴۶۵).

۲٫ زندگی جمعی

بعد دوم، مربوط به زندگی جمعی است. ( مارشال،۱۹۵۰: ۴۰) مفهوم “عضویت در جامعه” را به عنوان یک جنبه از شهروندی معرفی کرد. در نظریه های اجتماعی شهروندی بر ارزش های همبستگی و مشارکت اجتماعی، به عنوان تحقق یک جامعه خوب تمرکز دارند، تاکیدبسیار مهم این است که چگونه مردم در یک جامعه با یکدیگر و دیگران برخورد می‌کنند. «زندگی جمعی» یک شکل از شهروندی فعال است، که افراد در فعالیت هایی که از جامعه حمایت می‌کند، شرکت دارند. به عنوان مثال مشارکت در سازمان های فرهنگی و مذهبی. جامعه به یک گروه از مردم اشاره دارد. شبکه ای از روابط است که در آن مردم با منافع مشترک و بر اساس این منافع مشترک همکاری می‌کنند. همان‌ طور که بس و همکاران (۲۰۰۲) توصیف کردند، یک فرد ممکن است به جوامع مختلف تعلق داشته باشد. جامعه به طور سنتی دارای مفهوم جغرافیایی است، و بسیار به فرد اشاره دارد اما به طور فزاینده، به جهانی شدن، تأکید دارد. کوچک‌ترین واحد خانواده است و واحدهای گسترده تر شهرها، کشورها یا گروهی از کشورها هستند(هوسکینز و ماسچرسنی، ۲۰۰۸: ۴۶۷).

هوسکینز و ماسچرینی(۲۰۰۸) در پژوهش خود شش سازمان محلی را برای اندازه گیری انتخاب کردند که شامل، سازمان های مذهبی، کسب و کار، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و اولیا و مربیان.و از آن ها درباره هر چهار شاخص عضویت، فعالیت های مشارکت، اهدا کردن پول و کار داوطلبانه و کمک غیر سازمانی سوال کردند.در این زمینه شاخص های ایده آل از نحوه زندگی جمعی نیز شامل میزان شرکت در فعالیت های سازمان یافته و فعالیت های غیر رسمی است و اعمالی که به وضوح با رفتار های مطلوب مساعد مانند رفتارهای یاری رسان به عنوان مثال حتی کمک به همسایه خویش مرتبط است. علاوه بر این، مشارکت باید در طیف گسترده ای از جوامع ممکن بوده و شامل مشارکت رسمی تردر جامعه نیز باشد(هوسکینز و ماسچرسنی، ۲۰۰۸: ۴۶۷).

۳٫ دموکراسی پاسخگو

بعد مورد استفاده دیگر در تعریف شهروندی فعال، زندگی سیاسی است. این مفهوم، بیش از حد گسترده است و با فعالیت های اعتراض و تغییر اجتماعی دارای ارتباطات نزدیکی است. یکی از جنبه‌های زندگی سیاسی که بسیار مهم است جنبه ای از شهروندی فعال، به نام مشارکت در دموکراسی است. گاهی اوقات به مشارکت به طور متعارف اشاره شده است. این جنبه از شهروندی فعال توسط اوگریس و وست^[۵۷] (۲۰۰۶) با عنوان شناسایی شاخص های سیاسی مطرح شده است.در این زمینه اشکال شهروندی فعال (اوگریس و وست،۲۰۰۶ ،ص۷ )
در مدل نمایندگی یا لیبرال دموکراسی ،انتخاب چند نماینده منتخب برای گروه و یا مردم است که برای مردم تصمیم گیری می‌کنند.در این زمینه حالت متعارف مشارکت سیاسی بر می‌گردد به فعالیت هایی که در مدل دموکراسی نمایندگی برای “مردم” در دسترس است. مشارکت در سیاست محدود به رأی‌ گیری، فعالیت های سیاسی مربوط به شخص، تماس با نمایندگان منتخب و مقامات دولتی است.

شاخص مشارکت در سیستم های نمایندگی به خوبی در بررسی های اخیر قابل ملاحظه است. سه جنبه است که می‌تواند میزان رأی‌ دادن رأی‌ دهندگان، مشارکت در احزاب سیاسی ومیزان نمایندگی زنان در مجلس را اندازه گیری کند.همچنین ما با داده های مربوط به احزاب سیاسی از جمله میزان مشارکت در سازمان‌های سیاسی، داوطلب شدن، اهدا کردن پول و عضویت ،میزان مشارکت سیاسی را می‌توانیم برآورد کنیم.میزان نمایندگی زنان در مجلس نیز مهم است زیرا ارزش های برابری در مشارکت را معین می‌کند(هوسکینز و ماسچرسنی، ۲۰۰۸: ۴۶۷).

۴٫ ارزش‌های دموکراتیک

تعریف شهروندی فعال نه تنها انواع مشارکت را مورد بررسی قرار می‌دهد، بلکه بر ارزش ها تأکید می‌کند. دلیل این امر این است که، مشارکت، فی نفسه، نه لزوماً برای یک جامعه دموکراتیک که برای حقوق بشر ارزش قائل است. به عنوان مثال، مشارکت دسته جمعی شهروندان در آلمان نازی حقوق بشر و یا ادامه دموکراسی را تضمین نمی کند به منظور اندازه گیری شهروندی فعال، ارزش های درگیر در تعامل لازم است ارزشهایی دموکراتیک باشد.

منظور مان را از ارزش چنین معنی می‌کنیم که «باور پایدار , یک حالت خاص از رفتار است ،که از نظر شخصی و اجتماعی نسبت به حالت های جایگزین رفتار و دیگرحالات ارجح تر است و یا اعتقادات جهانی (‌در مورد رفتار مطلوب) مختلف است که مبنای فرآیندهای نگرشی می شود.ارزش ها به طور خاص، چون مبنایی برای انتخاب‌های ما هستند» ( کانر و بکر ۱۹۹۴، ص (۶۸،(هوسکینز و ماسچرسنی، ۲۰۰۸: ۴۶۷).