۲-۶-۶ اهداف و کاربردها
هدف اصلی دلفی، پیش‌بینی آینده بود [۴۰] اما در زمینه‌های تصمیم گیـری و افـزایش اثربخشـی آن، قضـاوت، تسـهیل حـل مسأله، نیازسنجی، هدف گذاری، کمک بـه برنامـه ریـزی، تعیـین اولویـت، پیش بینـی آینـده، خلاقیـت، سـازماندهـی ارتباطـات گروهـــی، جمـــع آوری گروهـــی اطلاعـــات، آمـــوزش گـــروه پاسخ دهنده، تعیین سیاست ها، تخصصـیص منـابع و اجمـاع یـا توافق گروهی نیز به کار می رود [۴۱, ۴۲, ۴۳, ۴۴, ۴۵, ۳۱] همچنـین بـه عنوان روش تحقیق: تحقیـق کمـی در مطالعـات توصـیفی، روش تحقیق کیفی و تلفیقی ذکر شـده اسـت [۲۹, ۴۶, ۴۷] در منـابع بـه مصاحبه دلفی به عنوان نوعی مصاحبه اتنوگرافیک نیـز اشـاره شده است [۴۸].
۲-۶-۷ شرایط کاربرد
مهمترین شرایط مورد نیـاز بـرای کـاربرد دلفـی: نیـاز بـه قضاوت متخصصان و نظرات گروه وسیع، توافـق گروهـی در دستیابی به نتایج، وجود مشکل پیچیده، بزرگ و بـین رشـته ای و عــدم توافــق یــا ناکامــل بــودن دانــش، در دســترس بــودن متخصصین با تجربه و متخصص،حتی از نظر جغرافیایی پراکنده، لزوم گمنامی در جمع آوری داده ها، عدم محدودیت زمانی و عدم وجـود روش با هزینه اثربخش دیگری است [۴۹, ۵۰, ۴۱].
۲-۶-۸ اجزای اصلی دلفی
اجـزای اصـلی دلفـی شـامل تکـرار یـا بـازگویی[۲۳]، پرسشنامه، متخصصین، بازخورد کنترل شده، گمنامی، آنالیز نتایج، اجماع، زمان و تیم هماهنگ کننده است [۵۱, ۵۲, ۵۳] که در زیـرهر یک به اختصار شرح داده می شود.
بازگویی یا تکرار : منظــور تکــرار یکســری دورها بــه صــورت فراینــدی، سیستماتیک و نوشتاری به وسیله پرسشنامه و با هدف روشن تا اجماع نظرات اسـت [۵۱] کـه متخصصـین حـداقل دو بـار در مــورد ســؤال مشــابه نظــر داده [۴۴] و بــا دریافــت اطلاعــات از سایرین، امکان تجدید نظردر پاسخ های خود را دارند که باعـث توسعه کار گروهی بدون آگاهی از وجود سایرین می شود [۴۲] و در اصـــل، از تـــأثیر منفـــی نفـــوذ شخصـــیت و وضـــعیت شرکت کنندگان در پاسخ های سایرین اجتناب می‌گردد [۳۲]. از نظر تعداد دورها، مقالات ۲ تا ۱۰ دور را گـزارش داده انـد [۳۳]. اما دلفی کلاسیک در برگیرنـده چهـار دور بـوده کـه محققـین معمولاً برای دستیابی به اهداف تحقیق خود، آن را به دو تا سه راند کوتاه می نمایند [۴۴, ۵۱]. در هر صـورت، تصـمیم گیـری در مورد تعداد دورها تا حد زیادی عملی یا تجربی بوده و بسـتگی به زمان در دسترس و نوع سؤال آغازین دارد [۲۹, ۲۳, ۴۹]. گرچه با افزایش دورها، صحت افزایش یافته اما اغلب بعد از سه دور، خستگی ایجاد می‌کند و معمولاً نتایج جدید و مفیـدی بـه دسـت نمی آید. همچنین شیوه تکرار در طی دورها نوشـتاری و به طور معمـول مـداد و کاغـذی، از طریـق پسـت معمـولی و یـا پسـت الکترونیک و دورنگار است [۳۴]
۲-۷ منطق فازی
از آن زمانی که انسان اندیشیدن را آغاز نمود، همواره کلمات و عباراتی را بر زبان جاری ساخته که مرزهای روشنی نداشته اند. کلماتی نظیر “خوب”، “بد”، “جوان”، “پیر”، “بلند”، “کوتاه”، “قوی”، “ضعیف”، “گرم”، “سرد”، “خوشحال”، “باهوش”، “زیبا” و قیودی از قبیل ” معمولاً”،”غالباً”، “تقریباَ”، “بندرت”. روشن است که نمی توان برای این کلمات مرز مشخصی یافت، برای مثال در گزاره “علی باهوش است ” یا ” گل رز زیباست ” نمی توان مرز مشخصی برای “با هوش بودن” و “زیبا بودن” در نظر گرفت. اما در بسیاری از علوم نظیر ریاضیات و منطق، فرض بر این است که مرزها و محدوده های دقیقا تعریف شده ای وجود دارد و یک موضوع خاص یا در محدوده آن مرز می گنجد یا نمی گنجد. مواردی چون همه یا هیچ، فانی یا غیرفانی، زنده یا مرده، مرد یا زن، سفید یا سیاه، صفر یا یک، یا “این” یا “نقیض این”. در این علوم هر گزاره ای یا درست است یا نادرست، پدیده‌های واقعی یا “سفید” هستند یا “سیاه”. این باور به سفید و سیاه ها، صفر و یک ها و این نظام دو ارزشی به گذشته باز می‌گردد و حداقل به یونان قدیم و ارسطو می‌رسد.
در سال ۱۹۶۵ پروفسور لطفی زاده مقاله “مجموعه های فازی” را در مجله اطلاعات و کنترل منتشر ساخت در این مقاله لطفی زاده چیزی را که برتراند راسل،جان لوکاسیه ویچ و ماکس بلک و دیگران آن را “ابهام” یا “چند ارزشی” نامیده بودند “فازی” نامید مجموعه های فازی با مثال مجموعه قد انسان آغاز به کار کرد این مورد اولین مجموعه فازی معرفی شده توسط لطفی زاده بود. لطفی زاده مفهوم بلندی قد انسان را با منحنی متناسب آن بیان کرد .
۲-۷-۱ متغیرهای زبانی
متغیرهای زبانی به متغیرهایی گفته می شود که مقادیر مورد قبول برای آن ها به جای اعداد، کلمات و جملات زبان‌های انسانی یا ماشینی هستند.
همان گونه که در محاسبات ریاضی از متغیرهای عددی استفاده می‌گردد، در منطق فازی نیز از متغیرهای زبانی (گفتاری یا غیر عددی) استفاده می‌گردد. متغیرهای زبانی بر اساس ارزش های زبانی (گفتاری) که در مجموعه عبارت)کلمات/اصطلاحات(قرار دارند بیان می شود. عبارت زبانی[۲۴] صفاتی برای متغیرهای زبانی هستند. به عنوان مثال: متغیر زبانی «سن» بسته به تقسیمات مورد نظر شخصی و شرایط می‌تواند مجموعه عباراتی از قبیل «نوجوان»، «جوان»، «میان سال» و «سالمند» باشد.
مجموعه عبارات (اصطلاحات) فازی (سن) = { «جوان»، «نه جوان»، «نه چندان جوان»، «خیلی جوان»،…، «میان سال»، «نه چندان میان سال»…، «پیر»، «نه پیر»، «خیلی پیر»، «کم و بیش پیر»…، «نه خیلی جوان و نه خیلی پیر»، «نه جوان و نه پیر… »}
یا در مثالی دیگر، فشار(خون) را می توان متغیری زبانی در نظر گرفت، که ارزش هایی (خصوصیت‌هایی) از قبیل پایین، بالا، ضعیف، متوسط و قوی را می‌تواند در خود جای دهد. به زبان ریاضی داریم (T = Terms):
|
[شنبه 1401-09-26] [ 11:26:00 ق.ظ ]
|
