اما کالای معیوب کالائی است که به سبب عیب موجود از ارزش کالا یا انتفاع متعارف آن بکاهد. کالای معیوب کالائی است که دارای نقص است چه پنهان و چه آشکار . بدین شکل که حتی کارکرد اولیه آن نیز با مشکل روبه رواست به عنوان مثال اتوئی خریداری می‌کنیم . بر روی اتو چند درجه حرارت وجود دارد اتو روشن می شود ولی متناسب با درجه های مندرج در اتو داغ نمی شود و یا اینکه بیش از حد داغ می شود و باعث سوختن لباس می شود . این اتو یک کالای معیوب است . یک کالای معیوب حداقل انتظار مصرف کننده را نیز برآورده نمی سازد. کالای معیوب ممکن است به دلیل عیب موجود خطرساز نیز باشد . معیوب بودن ترمز های یک اتومبیل باعث ایجاد تصادف و حتی مرگ می شود . یا عیب در اتو ممکن است برق را به بدنه اتومبیل منتقل کند و باعث برق گرفتگی شود.

فصل دوم : انواع مسئولیت

مبحث اول : مسئولیت قراردادی

زمانی که خریدار یا مصرف کننده ای در اثر استعمال کالای معیوب متضرر می‌گردند ، ممکن است بتوان عامل زیان را بر مبنای قرارداد مربوط به فروش کالا ، مسوول جبران خسارت وارده تلقی کرد . بدین صورت که چون فروشنده کالا به ‌تعهد خود مطابق قرارداد عمل نکرده است و از این نقض تعهد ، زیانی به دیگری وارد شده است ، ‌بنابرین‏ ، وی مسوول جبران آن می‌باشد.تئوری که^[۹] ، می توان از آن به تئوری نقض تعهد ایمنی کالا از طرف فروشنده تعبیر کرد .یا اینکه ، ازایجاد شدن خسارت در اثر عیب موجود در کالا مطلع بوده ، ولی آن را به اطلاع خریدار نرسانده است. و از این جهت مرتکب تقصیر شده که باید خسارت ناشی از این تقصیر را جبران کند . تئوری که از آن به فرض علم فروشنده به عیوب پنهانی کالا نام برده می شود . در واقع در هر دو صورت ، آنچه که فروشنده را مجاب و ملزم به جبران خسارت می کند ، نقض قرارداد منعقده بین فروشنده و خریدار می‌باشد . ‌بنابرین‏ کافی است بین خسارات وارده و قرارداد مربوط به فروش کالا چنان رابطه ای باشد که بتوان گفت خسارات ناشی از عدم انجام قرارداد می‌باشد . در چنین دعاوی خواهان می بایست اثبات کند که اولاً : قراردادی بین او و خوانده وجود داشته و ثانیاًً ضرری به وی وارد شده است و ثالثاً ضرر ناشی از عدم انجام تعهد در رابطه با کالای خریداری شده ، بوده است.

تعهد ایمنی کالا توسط فروشنده که از آن به تضمین ایمنی مبیع^[۱۰] نیز تعبیر کرده‌اند این است که فروشنده هر کالائی ، به هنگام فروش آن ،تعهد می کند که کالای وی ایمن ، سالم و عاری از هر گونه عیب و نقص می‌باشد. ‌بنابرین‏ در صورتی که کالای مذبور معیوب باشد و موجب ورود زیانی گردد ،متعهد ملزم می شود تا خسارات وارده را جبران نماید .

دررابطه با صحت چنین تعهدی و اینکه آیا فروشنده می‌تواند ایمنی کالای خود را تعهد و تضمین نماید ، نباید تردید کرد چرا که،می توان چنین تعهدی را هم به صورت یک تعهد فرعی و هم به صورت یک تعهد مستقل در کنار قرارداد فروش کالا ملحوظ نظر قرارداد که بر مبنای ماده ۱۰ ق.م ومواد مربوط به شروط ضمن عقد صحت چنین تعهداتی را می توان تأیید کرد .تعهد ایمنی کالا، خود به دو صورت ممکن است صورت پذیرد .گاهی این تعهد به صورت ضمنی است و گاهی نیز به صورت صریح می‌باشد.

گفتار اول – تعهد ضمنی

یا تضمین ضمنی که معادل اصطلاح انگلیسی Implied warranty می‌باشد منظور از این تعهد ، این است که فروشنده کالا یا تولید کننده ای که خود فروشنده است ،در قراردادهای فروش کالا ،به طور ضمنی متعهد می‌گردد که کالای سالم تحویل خریدار بدهد . به عبارت دیگر اشخاص مذکور تضمین می نمایند که کالای فروخته شده به وسیله آن ها عاری از هر گونه عیب می‌باشد .فلذا اگر کالای فروخته شده معیوب بوده و موجب ورود زیانی به خریدار گردد .در آن صورت ،متعهد تعهد خود را نقض کرده وباید خسارات وارده را جبران نماید .

درخصوص تعهد نسبت به ایمنی کالاها نیز،ممکن است طرفین قرارداد ، بنایشان براین باشد که کالای فروخته شده سالم و بی عیب و نقص باشد.حتی درصورت عدم تبانی برچنین شرطی ‌و سکوت در این خصوص ،اصل سلامت ،درخصوص کالا جاری خواهد شد ‌بر مبنای‌ اصل مذکور وقتی کالائی فروخته می شود اصل براین است که کالای مذبور سالم و عاری از عیوب می‌باشد .برای مثال فرض کنید شخص الف از شخص ب یک دستگاه اتومبیل صفرکیلومتر خریداری می‌کند .ممکن است که قبلاً بین طرفین درخصوص سالم بودن آن تبانی شده وبراین مبنا که اتومبیل مذبور سالم است اقدام به معامله کرده باشند .حتی درصورتیکه در خصوص سلامتی اتومبیل سکوت کرده وشرطی نکرده باشند .‌بر مبنای‌ اصل سلامت ،باید اتومبیل فروخته شده سالم باشد.درغیر اینصورت ، معلوم می شود که شرط مذبور نقض شده و تعهد ناشی از قرارداد به طور صحیح اجرا نشده است.حال ، ‌اگر این نقض قرارداد خسارتی به بار آمده باشد ،ناقض قرارداد باید آن را جبران نماید.

البته در خصوص کالاهای دست دوم ، به صرف سکوت طرفین قرارداد نمی توان گفت که یک شرط ضمنی دررابطه با ایمنی کالا درقرارداد وجود دارد . ‌بنابرین‏ در صورت عدم اثبات آن اصل ، عدم وجود چنین شرطی خواهد بود ؛ چراکه اولاً : انتظاری که یک خریدار از یک کالای نو و تازه دارد ، مسلماًً درخصوص کالای دست دوم مصداق پیدا نمی کند .ثانیاًً در چنین صورتی ،نمی توان به اصل سلامت نیز استناد کرد .زیرا ،درصورت سکوت طرفین ،ظاهر این است که کالای مورد معامله ،به همان صورتی که هست مورد خرید وفروش قرارگرفته است.

درباره مسئولیت تولید کننده ‌در مقابل‌ خریدار که با وجود واسطه های مختلف درفاصله میان تولید تا مصرف ، کالا را خریداری نموده و آن را به مصرف رسانده اند . نظریاتی ارائه شده ، ولی این نکته مورد بحث قرارگرفته که مسئولیت تولید کننده درقبال کالائی که تولید کرده و مصرف کننده آن را درشرایطی که یک یا چند واسطه میان او و تولید کننده وجودداشته ، دریافت نموده است، بر چه پایه و اساسی استوار است؟ به بیان دیگر ، چرا تولید کننده باید ملزم به جبران خسارت ناشی از تولید کالای تولید شده باشد؟

تولید کننده با تولید و فروش کالا به منافعی دست می‌یابد . ‌بنابرین‏ باید دربرابر آنچه می ستاند ، بهائی بپردازد ^[۱۱]. ودرنتیجه باید بارمسئولیت ناشی از کالا بر وی تحمیل گردد واگر دراثر وجود عیب یا نقصی در کالا ، یا فقدان کیفیت مطلوب ، خسارتی به خریدار یا مصرف کننده وارد شود ، تولید کننده ملزم باشد که به جبران خسارت واردشده به آن ها بپردازد.