بخش چهارم ؛ اعتبارسنجی آموزشی و الگوهای آن
مفاهیم و تاریخچه اعتبارسنجی
اعتبارسنجی یکی از با سابقه ترین و در عین حال بحث انگیزترین الگوهای ارزشیابی آموزشی است . از نظر مفهومی اعتبارسنجی از کلمه «accredit»به معنی «به سفارت منصوب کردن، اختیار دادن؛ معتبر شناختن، مسئول دانستن، نسبت دادن »گرفته شده است(بازرگان،۱۳۸۱).
در خصوص اعتبارسنجی بسته به تأکید بر جنبه خاصی از آن، تعاریف متفاوتی ارائه شده است . آدلمن[۳۶] در دایره المعارف آموزش عالی، اعتبارسنجی را فرایند کنترل و اطمینان در آموزش ذکر می‌کند که می توان به وسیله آن به بازبینی و سنجش و یا هر دو مقصود و بررسی مؤسسه یا برنامه های آن جهت کسب اطمینان از احراز حداقل استانداردهای قابل پذیرش پرداخت (آدلمن، ۱۹۹۲ ، ترجمه قورچیان، ۱۳۷۴ به نقل از میرزامحمدی، ۱۳۸۵).
بعضی ها در تعریف اعتبارسنجی نظر به دو کارکرد اصلی آن دارند : حداقل کنترل کیفیت[۳۷] و ارتقا ی تضمین کیفیت[۳۸]، کارکرد اول یعنی حداقل کنترل کیفیت (که اغلب در شکل بعضی از انواع تصدیق ها ظاهر می شود ) به عنوان یک مکانیزم پالایش در تأیید این که آیا یک مؤسسه آموزشی حداقل الزامات کیفیت را برآورده می‌سازد و این که رویه های کنترل کیفیت در آن زمینه متناسب هستند، به کار می رود. در مورد کارکرد دوم، تضمین کیفیت اشاره به فرایندهای ارزشیابی یک مؤسسه یا یک برنامه دارد که به یک تجزیه و تحلیل و پیشنهاداتی در ارتباط با کیفیت مؤسسه یا برنامه (راهبردهای ویژه تضمین کیفیت) منجر می شود(بازرگان،۱۳۸۰).
هدف اصلی و پایدار اعتبارسنجی تثبیت استانداردهای کیفیت برای پذیرش کالج و مدارس متوسطه و دانشگاه درجه اول بود . از این رو می توان گفت اعتبارسنجی (معتبرکردن) فرایندی است که از طریق آن یک سازمان یا مؤسسه تشخیص می‌دهد که یک دانشگاه، دانشکده یا برنامه تحصیلی شرایط از پیش تعیین شده یا استانداردها را دارا است (راتکلیف، [۳۹]۱۹۹۶ ؛ ترجمه یادگارزاده، ۱۳۸۴).
قورچیان اهداف ابرای اعتبارسنجی را بیان می‌دارد : (قورچیان، ۱۳۷۴ ).
-
- تأیید این که یک مؤسسه به سطح استاندارد رسمی و جهانی رسیده است یا خیر،
-
- کمک کردن به دانشجویان بالقوه )(دانش آموزان متوسط)در شناسایی مؤسسات و برنام ههای معتبر،
-
- کمک به مؤسسات در تعیین میزان واحدهای انتقالی قابل قبول،
-
- کمک به شناسایی برنامه ها برای به منظور سرمایه گذاری بخش خصوصی
-
- محافظت از یک برنامه یا مؤسسه در تعامل با فشارهای زیانبار درونی و بیرونی،
-
- افزایش سطح استانداردهای برنامه یا مؤسسه،
-
- تعیین ملاک ها و معیارها برای صدور گواهینامه یا پروانه اعتبار،
-
- فراهم آوردن شرایط و معیارهای تعیین شایستگی برنامه یا مؤسسه برای دریافت کمک های دولتی
- مشارکت جامع اعضای هیات علمی وکارکنان در امر برنامه ریزی وارزشیابی مؤسسه .
انواع اعتبارسنجی، کارکردها و مقاصد آن
به طور کلی دو نوع اعتبارسنجی وجود دارد (محمدی، ۱۳۸۴: ۶۴-۶۵):
اعتبارسنجی مؤسسه ای (نهادی)
این نوع اعتبارسنجی معمولاً در سطح کل مؤسسه انجام می شود و بیانگر این است که هر بخش از مؤسسه در حصول اهداف مؤسسه چقدر نقش داشته و مؤثر واقع شده است، اگرچه ضرورتاً همه بخش ها بسیار مهم است و باید به آن توجه خاص داشت.انجام اعتبارسنجی در سطح مؤسسه مستلزم انجام خود ارزیابی بخش های مختلف و ترکیب نتایج برای قضاوت کلی در خصوص اعتبار مؤسسه است . هر چند چارچوب کلی اعتبارسنجی مؤسسه ای و برنامه ای تفاوت چندانی ندارند اما در شیوه اجرا و معیارها و استانداردهای قضاوت تفاوت های قابل توجهی بین آن ها مشاهده می شود. (درسل[۴۰]،۱۳۹۴ به نقل از محمدی، ۱۳۸۴).
اعتبارسنجی در سطح برنامه
اعطای اعتبار به برنامه ها در سطوح مختلف عمدتاً به منظور آگاهی از کیفیت ارکان برنامه انجام می شود . اعتبارسنجی برنامهای معمولاً برای برنامه ها، گروه ها یا مدارس که یک بخش از مؤسسه هستند به کار می رود. واحد مورد بررسی ممکن است یک کالج یا مدرسه درون یک دانشگاه و یا برنامه درسی درون یک رشته باشد . اگرچه ممکن است برخی از آژانس های اعتبارسنجی بر مبنای استانداردهای دیگری عمل کنند، مانند تسهیلات و حمایت نهادی، اعضا ی هیئت علمی و به طور کلی محتویات برنامه ها و یا برنامه درسی دوره با مقطع خاصی (پازارگادی، ۱۳۷۸ به نقل از میرزامحمدی ،۱۳۸۵).
مراحل و فرایند انجام اعتبارسنجی
شورای اعتبارسنجی آموزش عالی یک سیستم اعتبارسنجی را دارای مراحل زیر می‌داند (ایتون[۴۱]،۲۰۰۰ به نقل از میرزامحمدی،۱۳۸۵).
۱٫ ارزیابی درونی[۴۲]: در این مرحله گزارشی از عملکرد مؤسسه یا برنامه با مشارکت اعضا تدوین می شود.
۲٫ مرور هیئت همگنان [۴۳]: در این مرحله گزارش خود ارزیابی (خودسنجی) توسط اعضای هیئت علمی (معلمان) و هیئت همگنان در آن تخصص (حرفه)، بازنگری و نظرات و پیشنهادات آن ها اعلام می شود.
۳٫ بازدید از محل[۴۴]: در این مرحله سازمان یا نمایندگی های مربوطه یک تیم جهت بازدید مؤسسه یا برنامه اعزام می‌کند. گزارش خود ارزیابی (ارزیابی درونی) مبنای اصلی تیم بازدیدکننده می‌باشد.
۴٫ اقدام (قضاوت) سازمان اعتبارسنج[۴۵]: در این مرحله، توسط هیئت های سازمان و یا نمایندگی آن ها سازمان یا برنامه مورد قضاوت قرار می‌گیرد. قضاوت در سه سطح اعطای اعتبار، اعتبار مشروط و یا عدم تأیید، صورت می‌گیرد.
۵٫ بازنگری به وسیله هیئت های خارجی به صورت متناوب : مؤسسات یا برنامه ها مداوماً تحت با زنگری قرار می گیرند، چرخه این بازنگری معمولاً ۵ یا ۱۰ سال و در مواردی هم کمتر می‌باشد. البته در این مدت گزارش ارزشیابی درونی با توجه به وضعیت مؤسسه یا برنامه مورد بازنگری قرار می‌گیرد.
مراحل اعتبارسنجی:
الف: ارزیابی درونی[۴۶]
ارزیابی درونی مرحله آغازین کاربرد الگوی اعتبارسنجی است . در این مرحله نظام آموزشی به منظور خود در آینه دیدن اقدام به ارزشیابی می‌کند تا جنبه های قوت و ضعف خود را دریابد و به اصلاح ضعف ها بپردازد . در این مرحله از ارزشیابی نظام آموزشی، خود اعضاء به صورت بندی سؤال های ارزشیابی پرداخته، روش های گردآوری داده های مورد نیاز را تعیین کرده و پس از تحلیل آن ها به قضاوت درباره خود می پردازد (بازرگان، ۱۳۷۳ به نقل از میرزامحمدی،۱۳۸۵).
ارزشیابی درونی که گاهی اوقات خود ارزیابی، خودسنجی و بازنگری گروهی نامیده می شود . یک رهیافت مشارکتی در ارزشیابی و بازنگری مؤسسه یا برنامه محسوب می شود؛ که می‌تواند جهت شرح و بیان پیشرفت ها ، حل مسائل و ترغیب به تغییر وضعیت موجود جهت بهبود و ارتقاء آن به کار رود . همان گونه که در مباحث بالا به طور ضمنی اشاره شد، ارزشیابی درونی مبتنی بر نظریه تغییر است . در این نظریه تأکید بر ایجاد تغییرات برای بهبودی است . به عبارت دیگر، انجام ارزشیابی درونی در یک نظام آموزشی وسیله ای جهت ایجاد تغییرات برای بهبود کیفیت آموزشی است(میرزامحمدی،۱۳۸۵).
آخرین نظرات