واکنش‌ها به تنیدگی به حالتی از انگیختگی جسمانی و روان‌شناختی اطلاق می‌گردد که پیامد تجربه تنیدگی است (تویتس[۹]، ۱۹۹۵). دانشجویان در مواجهه با عوامل تنیدگی‌زا طیف گسترده‌ای از واکنش‌های جسمانی و روان‌شناختی را نشان می‌‌‌دهند. تظاهرات تنیدگی شامل آسیب‌های جسمانی، کمبود انرژی مزمن، فقر انگیزشی، سردرد، مشکلات گوارشی، مشکلات خواب است (موری، ۲۰۰۰). برخی از محققان دیگر در بیان واکنش‌های مربوط به تنیدگی بر اضطراب و افسردگی نیز اشاره میکنند (موری، ۲۰۰۰).
از سویی رویکرد طرحواره درمانی بر این باور بنیادین است که شرایط منحصر به فردی که شخص در کودکی تجربه می‌کند نقش مهمی در ایجاد مجموعه باورهایی درباره خویشتن و دیگران ایفا می‌کند که آن را طرحواره‌های ناسازگار می‌نامند. طبق تعریف طرحواره‌های ناسازگار اولیه، الگوها یا درون مایه‌های عمیق و فراگیری هستند که در دوران کودکی یا نوجوانی شکل گرفته، در مسیر زندگی تداوم دارند، به رابطه فرد با خود و با دیگران مربوط میشود و به شدت ناکارآمدند. به عبارت دیگر عناصر نظام‌مندی از واکنش‌ها و تجارب گذشته که پیکره‌ی نسبتاً منسجم و پایداری از دانش را شکل می‌دهد که می‌تواند ادراک‌ها و ارزیابی‌های بعدی را هدایت کند. این طرحواره‌ها را بر حسب پنج نیاز ارضا نشده در پنج حوزه طبقه‌بندی می‌کند که پنج حوزه و طرحواره‌های ناسازگار اولیه مربوط به هرحوزه عبارتند از: حوزه طرد و بریدگی که شامل طرحواره‌های رها‌شدگی، بی‌اعتمادی/بدرفتاری، محرومیت هیجانی، نقص/بی شرمی و انزوای اجتماعی/بیگانگی است. حوزه دوم خودگردانی و عملکرد مختل که شامل: وابستگی/بی‌کفایتی عملی، آسیب‌پذیری نسبت به ضرر یا بیماری، گرفتاری و شکست است. حوزه سوم محدودیت‌های مختل که شامل استحقاق/بزرگ منشی، خویشتن‌داری و خود انضباطی ناکافی است. حوزه چهارم دیگر جهت‌مندی که شامل اطاعت، ایثار و تءأیید جویی/جلب توجه است. حوزه پنجم گوش به زنگی بیش از حد و بازداری که شامل منفی‌گرای (بدبینی، بازداری هیجانی معیارهای سرسختانه و تنبیه) است. طرحواره درمانی که توسط یانگ به وجود آمده،درمانی نوین و یکپارچه است که عمدتاًً بر اساس بسط و گسترش مفاهیم و روش‌های درمان شناختی- رفتاری کلاسیک بنا شده است. مؤلفه اصلی طرحواره درمانی بر این تصور است که هر شخص یک طرحواره کلی دارد و در موقعیت‌های خاص آن ها فعال می‌شوند. هدف درمانگر شناسایی این طرحواره‌ها و تلاش در جهت اصلاح یا تغییرآنهاست. طرحواره درمانی بنا به مشکل بیمار می‌تواند به صورت کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت به کار گرفته شود. (یانگ،گلوسکو[۱۰] و وشیار[۱۱]،۲۰۰۳؛ ترجمه حمیدپورواندوز،۱۳۸۶). تاکنون کارآمدی طرحواره درمانی در درمان اختلالات متعددی از جمله سبک‌های دلبستگی زوج‌های (امانی،۱۳۸۹) افسرده خویی و عزت نفس (حسینی فرد،۱۳۹۰) اختلالات محور ۱: افسردگی(یانگ،۲۰۰۸)، اضطراب و فوبی اجتماعی (ونزل[۱۲]،۲۰۰۴) هم چنین افراد با عزت نفس پایین و ناراحتی روان‌شناختی (سیسرو[۱۳]و یانگ،۲۰۰۰) اختلال خوردن(لاک[۱۴]، ۲۰۰۶) اختلالات شخصیت (یانگ، ۱۹۹۹) و غیره مشخص شده است.
شواهد تجربی محتلف نشان دادند که برای غالب دانشجویان و دانش‌آموزان، تجربه زندگی تحصیلی از طریق مواجهه با گروه وسیعی از عوامل تحصیلی تنیدگی‌زا مشخص میشود (شکری و دیگران ۱۳۸۴؛ اسکلوفسکی[۱۵]، استین، ماستوراس[۱۶]، بیتون[۱۷] و آسبورنی[۱۸]، ۲۰۱۲). البته غالب محققان علاقه‌مند به قلمرو مطالعاتی تنیدگی تحصیلی دریافتند تمایز در اثربخشی الگوهای ترجیحی پاسخ‌دهی افراد به عوامل تنیدگی‌زا در موقعیت‌های تحصیلی در توصیف، پیش‌بینی و کنترل میزان تجارب تحصیلی تنیدگی‌زا در بین دانشجویان مؤثر هستند(کاراتزیاس[۱۹]، پاور[۲۰]، فلمینگ[۲۱]، لنان[۲۲] و سونسون[۲۳]، ۲۰۰۲). با توجه اهمیت رضایت تحصیلی و کارآمدی طرحواره درمانی این سوال مطرح میشود که آیا طرحواره درمانی می‌تواند بر کاهش تنیدگی تحصیلی و رضایتمندی تحصیلی دانشجویان تأثیرگذار باشد یا خیر؟
۳-۱- ضرورت پژوهش
دانشگاه موفق، مؤسسه‌ای است که به طور دائم در حال رشد و شکوفایی توانایی‌ها بوده و به نوعی به دنبال تأمین نیازها و انتظارات دانشجویان و افزایش میزان رضایتمندی آن ها باشد. محققان معتقدند تأمین رضایتمندی دانشجویان از عواملی است که در رشد و ارتقای مراکز آموزشی مؤثر است (ادراکی، رامبد و عبدلی ۱۳۹۰).
رضایتمندی تحصیلی یکی از مهمترین نشانگرهای مورد توجه پژوهشگران علاقه‌مند به کیفیت زندگی تحصیلی است (ایرماک[۲۴]و کارازام[۲۵]،۲۰۰۹). بهزیستی ذهنی به مثابه یک سازه چند بعدی، بیانگر ارزیابی‌های شناختی و هیجانی افراد از زندگی خود است (چیکو[۲۶]، ۲۰۰۶) رضایت از زندگی، به مثابه مؤلفه شناختی بهزیستی ذهنی، بیانگر ارزیابی فرد از ابعاد ویژه زندگی یا قضاوت‌های کلی درباره زندگی فردی است (گلاگر[۲۷] و ولا[۲۸]– برودریک[۲۹]،۲۰۰۸).
شواهد تجربی مختلف تأکید کرده‌اند که تجربه نقش دانشجویی، زمینه مواجهه با طیف وسیعی از تجارب تحصیلی تنیدگی‌زا را برای دانشجویان به همراه می‌آورد (براگام[۳۰]، زیل، مندازا[۳۱]و میلر[۳۲]، ۲۰۰۹، پیرسل[۳۳] و کیم[۳۴]،۲۰۰۷).
آخرین نظرات