بر این اساس ، انسان ،اخلاق و دین ،واقعیت همزاد،همراه و تفکیک ناپذیرند. بحث پرورش اخلاقی و مذهبی،چنین پیشنه­ای، همچنان زنده و جدی است و طبعاً فطری و سرشتی هستند. اموری لطیف و ظریف ندو باروری،بازآفرینی و پرورش و بهینه­ سازی آن‌ ها، از پیچیدگی و حساسیت­های فراوانی برخوردار است. دستگاه­های مسئول باید اصول اساسی پرورش اخلاقی را تعریف و استراتژی مشخصی را در این حوزه تدوین کنند و به شرط توبه از راه­های طی شده ناصواب و روش‌های ناروا و غیر کارآمد.طراحی نو در انداخته و بنای اخلاق را بازسازی ‌می‌کنند. این نوشتار بر آن است تا با بهره­ گیری از کتب اصول راستین را تعریف و به عنوان چهارچوب کار پرورش پیشنهاد نمایند. این اصول عبارنتد از :

اصل اول: پرورش اخلاقی باید آرام آرام ، به تدریج و در بستر زندگی صورت گیرد.

اصل دوم : پرورش اخلاقی باید بر پایه آزاد­سازی انرژی عقلانی و بازسازی توان ارادی استوار گردد.

اصل سوم: پرورش اخلاقی باید بر پایه اصول روش‌های آزارد منشانه صورت گیرد.

اصل چهارم: پرورش اخلاقی باید در بستری از آزمون،خطا و شک صورت پذیرد و نه «صنعت» (احمد اسلامی. دانشگاه کاشان).

دکتر سعید بهشتی ،تحلیل و نقدی بر فلسفه تربیت کانت، در غالب کتاب.

تربیت اخلاقی، برترین و بلندمرتبه­ترین مرحله تعلیم و تربیت از منظر کانت است.هر چند مراتب پیشین هر کدام به جای خود بایسته و ارجمند است،اما همگی به منزله مقدمه و پیش­درآمد این مرتبه به شمار می ­آید. از نظر کانت ،«تربیت اخلاقی» چیزی است که به آدمی یاد می­دهدچگونه به عنوان آفریده­ای آزاد زندگی کند.(کانت، ترجمه شکوهی.ص۱۹).

«پرورش اخلاقی به عکس،نه بر تأدیب ،بلکه بر اصول کلی مبتنی است .»(ص۵۲).

در تعریف نخست،تکیه بر روی آزادی است و در تعریف دوم بر روی اصول کلی و تا مفهوم این دو روشن نشود،ماهیت تربیت اخلاقی آشکار نخواهد شد.از سخنان کانت استفاده می­ شود که آزادی دو معنای متفاوت دارد؛آزادی کاذب و آزادی اصیل .آزادی کاذب،آزادی تمایلات و شهوت است و به حوزه عواطف و به حیوانیت انسان مربوط می­ شود .و آزادی اصیل،آزادی اندیشه و خرد است.و با انسانیت انسان در ارتباط است برای نمونه می­گوید: «عشق به آزادی چنان در طبع آدمی قوی است که وقتی ‌یک‌بار به آزادی خو گرفت. هر چیزی را به خاطر آن فدا می­ کند. به همین دلیل باید تأدیب هرچند زودتر مورداستفاده قرار گیرد. در قبایل وحشی ،عشق به آزادی به معنای اصیل آن ،چنان که روسو و دیگران پنداشته­اند. مطرح نیست.» (کانت، ترجمه شکوهی.ص۳).

کانت برخلاف پیشینیان ،معیار فضیلت اخلاقی یا عمل اخلاقی (که در زبان انگلیسی با واژهvirtue از آن یاد می­ شود)را «تکلیف» می‌داند و غایت اخلاق را «کمال»آدمی مفهوم ((تکلیف با مفهوم آزادی ))پیوند تنگاتنگی دارد. کانت تکلیف را این گونه تعریف می­ کند:«تکلیف عبارت است از یک گزینش آزاد ضروری به موجب قانون .»(کانت. ترجمه صانعی دره بیدی،ص۳۴).«این گزینش، آزادی است.چون ناشی از اختیار انسان است ،ضروری یا اجباری است چون برخلاف تمایلات حسی و عاطفی است .لذا تکلیف ،معادل «خود اجباری»است و آن بر دو نوع است:الزام طبیعی و الزام اخلاقی…. الزام اخلاقی این است که مبدأ الزام ،اراده یا عقل عمل باشد.این اختیار است زیرا از ذات خود انسان برخاسته است .»(ص۹)‌به این ترتیب تربیت اخلاقی،آزاده­پرور است و انسان آزاده آن است که آزاد از بند تمایلات و قید شهوات است.چه هرگاه تمایلات سرکش و حدناپذیر حیوانی محدود گردید و جلو آزادی عمل آن گرفته شد،عقل آزاد می­ شود و می ­تواند وظایف خود را به خوبی انجام دهد. به علاوه کانت، تربیت اخلاقی را بر اصول کلی مبتنی می­سازد.مراد کانت از اصول،قواعد عام و جهان شمول کردار اخلاق است. یکی از این اصول کلی آن است که مشخص می­ کند « عملی،تکلیف اخلاقی است که اقدام به آن همواره انسانیت انسان را به عنوان غایت مراعات کند و هرگز آن را وسیله قرار ندهد.»(ص۱۷)و اصل دیگر آن است که «عمل مکلف» عملی است که تعمیم آن،مستلزم تناقض نباشد،یعنی همگانی شدن آن عمل،موجب تخریب و انهدام آن نگردد.»(همان).

بهشتی: اسلام و تربیت کودکان، سازمان تبلیغات اسلامی، بین‌الملل،۱۳۹۰، در غالب کتاب.

کتاب حاضر دارای شش بخش بوده که به تفضیل ابعاد مختلف تربیت در آن‌ ها تشریح و مورد بحث قرار گرفته است، اعم از فرزنداری، مسئولیت‌های تربیتی مربیان( مسئولیت تربیت ایمانی و اعتقادی و اخلاقی و بدنی و عقلی و عاطفی و اجتماعی و جنسی)، راه­های مؤثر تربیت، قواعد اساسی تربیت و … این کتاب راهگشای مفهوم شناسی در مبانی نظری تحقیق حاضر بوده و دیدگاه محقق را نسبت به تربیت و دیدگاه محقق را نسبت به تربیت روشن نموده است.

جمع ­بندی پیشینه