دستیابی به هدف‌های علم یا شناخت علمی میسر نخواهد شد مگر زمانی که با روش‌شناسی درست صورت پذیرد. اتخاذ روش پژوهش مناسب علاوه بر این‌که محقق را دررسیدن به نتیجه‌ای محکم و قابل‌اتکا یاری می‌دهد، روند پیشرفت پژوهش را بسیار تسهیل می‌کند. لذا لازم است پس از آشنایی با مبانی نظری پژوهش، وارد مباحث اجرایی طرح پژوهش شویم. با توجه ‌به این مطالب می‌توان بیان داشت که آنچه نتایج برآمده از یک پژوهش را ارزشمند و قابل استناد می‌کند، روش پژوهش ساختارمند، هدفمند و علمی می‌باشد. هدف این فصل نیز ارائه روش‌شناسی مورداستفاده برای آزمون فرضیه‌ها است، که در آن ماهیت روش انجام پژوهش، شیوه نمونه‌گیری و تعیین حجم نمونه، ماهیت ابزار و روش جمع‌ آوری داده ها، روایی و پایایی ابزارهای پژوهش و شیوه گردآوری و تجزیه‌و تحلیل اطلاعات (روش آماری مورداستفاده) را به طور مبسوط موردبحث قرارمی‌دهیم.

۳-۲- روش پژوهش

روش‌های پژوهش، در واقع ابزار دستیابی به واقعیت به شمار می‌روند، این روش‌ها متعددند و هر روش تا اندازه‌ای به کشف قوانین علمی کمک کرده تا مناسب‌ترین روش را انتخاب کند و آن روشی است که دقیق‌تر از روش‌های دیگر قوانین واقعیت را کشف می‌کند. ‌بنابرین‏ شناخت واقعیت‌های موجود و پی بردن به روابط میان آن‌ ها مستلزم انتخاب روش پژوهش مناسب است (حافظ نیا، ۱۳۸۴). در واقع لازم است تا محققان، استادان، دانشجویان و اساساً هر کس که می‌خواهد بداند و مجهولی را کشف نماید و بر دامنه معلومات بشر بیفزاید، از روش‌های پژوهش آگاهی یافته، فنون کشف واقعیت‌ها و شناخت حقایق را فراگیرد.

این پژوهش ازلحاظ جهت‌گیری‌های پژوهش کاربردی، ازلحاظ هدف پژوهش، توصیفی، ازلحاظ استراتژی‌های پژوهش، پیمایشی، ازلحاظ ماهیت، علّی و ازلحاظ شیوه های گردآوری داده ها پرسشنامه‌ای می‌باشد. پژوهش کاربردی پژوهشی است که نتایج حاصل از آن در رفع نیازها و حل مشکلات به کار آید، ‌بنابرین‏ هدف این نوع از پژوهش به‌کارگیری آن‌ ها در حل مسائل و مشکلات خاص در جامعه می‌باشد. پژوهش توسعه‌ای نیز عمدتاًً به نوآوری در فرآیندها، ابزارها و محصولات توجه دارد و بر کاربرد مستقیم تأکید دارد (دوستار و اکبری، ۱۳۹۲). پژوهش توصیفی شامل مجموعه روش‌هایی است که هدف آن‌ ها توصیف کردن شرایط یا پدیده‌های موردبررسی است. اجرای پژوهش توصیفی می‌تواند صرفاً برای شناخت شرایط موجود یا یاری‌دادن به فرایند تصمیم‌گیری باشد. همچنین برای بررسی توزیع ویژگی‌های یک جامعه آماری نیز از روش پژوهش پیمایشی به کار می‌رود (سرمد و همکاران، ۱۳۹۱). در این روش، محقق شرایط فعلی را بررسی می‌کند تا مسائل جاری در پرتو آن روشن شود، و عمدتاًً از شیوه جمع‌ آوری اطلاعات و داده ها به صورت پرسشنامه و مصاحبه استفاده می‌شود.

۳-۳- جامعه و نمونه آماری پژوهش

هدف از انجام هر پژوهشی، شناخت و پیش‌بینی یک پدیده در جامعه آماری است. برای به دست آوردن شناخت از آن پدیده، نمونه هایی از آن جامعه انتخاب می‌شود و بررسی‌ها و تجزیه‌و تحلیل‌ها بر روی آن نمونه منتخب، انجام‌شده و سپس نتایج به دست‌آمده به کل جامعه تعمیم داده می‌شود (حافظ نیا، ۱۳۸۴). لذا در این بخش به شرح کامل جامعه مورد هدف پژوهش و همچنین تعداد و چگونگی انتخاب نمونه موردبررسی می‌پردازیم.

۳-۳-۱- جامعه آماری پژوهش

جامعه آماری عبارت‌اند از مجموعه‌ای از افراد، رویدادها و پدیده‌ها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. معمولاً در هر پژوهش، جامعه موردبررسی، یک جامعه آماری موردعلاقه پژوهشگر است که مایل است تا درباره صفت یا صفات متغیر واحدهای آن به مطالعه بپردازد (طورانی، ۱۳۹۲). هر جامعه آماری دارای چارچوبی متشکل از فهرست همه عناصر جامعه است که نمونه پژوهش از آن استخراج می‌شود. تعریف جامعه آماری باید مانع و جامع باشد، ‌به این معنی که تعریف باید چنان بیان شود که ازنقطه‌نظر زمانی و مکانی همه واحدهای موردمطالعه را در برگرفته و از مدنظر قرار دادن واحدهایی که نباید به مطالعه آن‌ ها پرداخته شود جلوگیری نماید (حافظ نیا، ۱۳۸۴).

بدین ترتیب جامعه آماری پژوهش حاضر، مدیران، سرپرست ارشد و سرپست کلیه مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی واقع در شهر تهران می‌باشد. کلیه مؤسسات فعال همسو باهدف پژوهش در حدود ۱۲۷ مؤسسه‌ بوده‌اند. ذکر این نکته ضروری است که تعداد مؤسسات حسابرسی واقع در شهر تهران بیشتر از این تعداد می‌باشد. اما با توجه به نظر و کمک خبرگان، این تعداد تنها به مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی محدودشده‌اند و طی آن مؤسسات فعال همسو باهدف پژوهش موردبررسی قرارگرفته است که تعداد این جامعه، شامل مدیر فنی، سرپرست ارشد و سرپرست، برابر ۶۰۰ نفر ‌می‌باشد.

۳-۳-۲- نمونه آماری پژوهش

نمونه به زیرمجموعه‌هایی از جامعه آماری گفته می‌شود که اطلاعات و داده های آماری آن به عنوان جایگزینی برای اطلاعات و داده های آماری کل جامعه جمع‌ آوری، بررسی و تجزیه‌و تحلیل می‌شود. در واقع نمونه از تعدادی از افراد که صفات آن‌ ها با صفات جامعه مشابهت داشته، معرف جامعه بوده و از همگنی با افراد جامعه برخوردار می‌باشند، تشکیل‌شده است. نمونه‌گیری یکی از مراحل مهم پژوهش علمی است که به محقق این امکان را می‌دهد تا با صرف امکانات کمتری به نتایج مطلوبی برسد. بدین ترتیب در زمان، هزینه و نیروی کار صرفه‌جویی می‌شود. به همین دلیل است که فرایند نمونه‌گیری بسیار حائز اهمیت بوده و می‌باید نمونه از تعداد کافی از اعضای جامعه آماری تشکیل‌شده باشد. به‌طوری‌که بامطالعه نمونه، بتوان نتایج پژوهش را به اعضای جامعه تعمیم داد (حافظ نیا، ۱۳۸۴).

با توجه به مطالب بیان‌شده و محدود بودن جامعه موردبررسی، در پژوهش حاضر از فرمول کوکران برای تعیین تعداد نمونه های مورد نیاز استفاده شده است (حافظ نیا، ۱۳۸۴). مطابق با این فرمول در سطح اطمینان ۹۵ درصد (سطح خطای ۵ درصد) و با توجه به تعداد ۶۰۰ تایی جامعه موردبررسی^[۵۱] (شامل سرپرست، سرپرست ارشد و مدیر فنی)، همان‌طوری که در معادله (۳-۱) مشخص‌شده است، تعداد ۲۳۴ نمونه محاسبه گردیده است. در این معادله n نمایانگر حجم نمونه، N نمایانگر حجم جمعیت آماری، z نمایانگر درصد خطای معیار ضریب اطمینان قابل قبول، p نمایانگر نسبتی از جمعیت فاقد صفت معین (به­ طور مثال جمعیت مردان)، p=(q-1) نمایانگر نسبتی از جمعیت فاقد صفت معین (به­ طور مثال جمعیت زنان)، d نمایانگر درجه اطمینان با دقت احتمالی مطلوب ‌می‌باشد.

معادله ۳-۱- تعیین حجم نمونه با بهره گرفتن از فرمول کوکران برای جوامع محدود