۲-۳-۱ تئوریهای محتوایی:
۱٫ سلسله مراتب نیازهای مازلو:[۹]
این نظریه که به وسیله آبراهام مازلو ارائه شد از مشهورترین نظریه های انگیزش است. تئوری او مبتنی بر چهار پیش فرض بنا نهاده شده است.
– تنها یک نیاز ارضا نشده می تواند بر رفتار انسان تأثیر بگذارد و یک نیاز ارضا شده برانگیزاننده نیست.
– نیازهای افراد به ترتیب اولویت مرتب شده اند.
– یک فرد حداقل مقداری از هر سطح نیاز را ارضاء خواهد کرد، قبل از آنکه نیاز سطح بعدی را احساس کند.
– اگر رضایتمندی فرد از سطح نیاز برآورده نگردد، نیاز ارضا نشده بار دیگر دارای اولویت خواهد شد. (مقیمی، ۱۳۸۵، ۳۳۴)
او اساس فرض خود را بر این گذاشت که در درون هر انسان ۵ دسته نیاز (به صورت طبقه بندی شده( وجود دارد. مدل سلسله مراتب نیازها در شکل ۲-۲ نشان داده شده است.

شکل ۲-۲: مدل سلسله مراتب نیازهای مازلو
از دیدگاه انگیزش، نظریه مزبور بیانگر این مطلب است که اگرچه هیچ نیازی به صورت کامل ارضا نمی شود، ولی اگر نیازی به صورت اساسی و به مقدار لازم ارضا شود، دیگر ایجاد انگیزه نمی کند و باعث تحریک فرد نمی گردد. بنابراین، اگر طبق نظریه دانشمند مزبور کسی بخواهد دیگری را تحریک کند باید دریابد که از نظر سلسله مراتب نیازها، آن شخص در کجا قرار دارد و آنگاه در جهت ارضای همان نیازها یا آنها که در سطح بالاتر قرار دارند اقدام نماید.
مازلو این نیازها را به دو دسته رده بالا و رده پایین تقسیم کرد. نیازهای فیزیولوژیکی و امنیت را در رده پایین و نیازهای اجتماعی، احترام و خود شکوفایی را در رده بالا قرار داد. این طبقه بندی از آن جهت انجام شد که نیازهای رده بالا در درون فرد ارضا می شوند، در حالیکه نیازهای رده پایین اصولاً به وسیله عوامل بیرونی ارضا می شوند (مثل دستمزد، قراردادهای اتحادیه و سابقه خدمت اعم از رسمی و موقت بودن). در واقع نتیجه طبیعی که می توان از طبقه بندی مزبور گرفت این است که به هنگام رونق اقتصادی و وفور نعمت تقریباً نیازهای رده پایین همه کسانی که شغل دائمی دارند به صورت اساسی و به مقدار کافی ارضا می شود. (رابینز، ۱۳۸۶، ۷۴)
این نظریه با استقبال بسیار زیاد مواجه شد، به ویژه مدیران سازمانها از آن استفاده های زیادی کردند. شاید علت اصلی این موفقیت منطقی باشد که در بطن نظریه قرار دارد و این که به راحتی قابل درک است ولی متأسفانه تحقیقات نتوانست قابل اعتماد بودن این نظریه را به اثبات رساند.
با این حال این نظریه می تواند یک چارچوب انگیزشی کاربردی برای مدیران بیان کند. مدیران با تجزیه و تحلیل نظریات، نگرشها، کیفیت و کمیت کار کارکنان و شرایط شخصیتی، می توانند برای شناسایی سطح نیاز کارکنان که همواره بدنبال ارضاء آنها هستند، اقدام مقتضی بعمل آورند و بعد از شناسایی سطح نیاز هر فرد، مدیر می تواند در محیط کاری فرصتهایی را فراهم آورد تا به کارکنان اجازه دهد نیازهای خود را برآورده سازند. بعلت اینکه ادراکات و شخصیتهای افراد منحصر بفرد است کاربرد تئوری نیازها مقداری مشکل است.
۲٫ فهرست نیازهای ماری:[۱۰]
این تئوری در سال ۱۹۳۸ توسط ماری ارائه شده ولی جامع بودن کنونی خود را مدیون اتکینسون[۱۱] است. به عبارت دیگر ماری این نیازها را شناسایی کرد و اتکینسون عقاید ماری را که در یک سطح ذهنی بود به شکلی محکم و کاربردی تبدیل کرد. در تئوری فهرست نیازها نیز همانند تئوری سلسله مراتب نیازها فرض بر این است که انسانها دارای مجموعه ای از نیازها هستند که موجب ایجاد انگیزه در آنها می شود. مکانیسم عمل نیازها در این تئوری قدری پیچیده تر است. به عقیده ماری گروه های متعددی از نیازها برای بیشتر انسانها مهم هستند و ممکن است در هر زمان تعدادی از این نیازها فعال شده و به اصطلاح پدیدار می شوند. به عبارت دیگر نیازهای چندگانه به جای اینکه به ترتیبی از پیش تنظیم شده موجب انگیزش شوند، می توانند به طور همزمان فعال شوند. قوی ترین نیازها به عقیده ماری در جدول ۲-۱ به اختصار توضیح داده شده اند. (مورهد و گریفین، ۱۳۸۷، ۱۲۲)
ماری بر خلاف مازلو هیچگونه ترتیب و سلسله مراتبی برای نیازها قائل نشده است. جالب اینجاست که تمام نیازهای ماری اکتسابی هستند. به عبارت دیگر هیچکدام از آنها ذاتی نیستند، بلکه ما آنها را ضمن رشد یاد می گیریم. علاوه بر این ماری عقیده داشت که هر نیازی دارای دو جزء یعنی جهت و شدت است. جهت، اشاره دارد به شئ و یا شخصی که قرار است نیاز را برطرف کند. شدت، نشان دهنده اهمیت نیاز است. وجود شرایط محیطی مناسب برای آشکار شدن یک نیاز ضروری است. به عنوان مثال اگر شخصی که دارای نیاز به کسب قدرت است، در محیطی مشغول به کار باشد که قدرت در آنجا اهمیت نداشته باشد، نیاز به قدرت در فرد پنهان مانده و در رفتار او آشکار نمی شود. ولی اگر شرایط تغییر کند و اهمیت قدرت افزایش پیدا کند، ممکن است نیاز به قدرت آشکار شده و فرد مورد نظر جهت افزایش قدرت خود شروع به فعالیت کند.
جدول ۲-۱: نیازهای آشکار ماری