این مشخصات به پنج گروه تقسیم می‌شوند:
۱٫توانایی‌های تشخیص و شناخت
۲٫استقامت درونی و احساسی
۳٫توانایی‌های اجتماعی
۴٫منابع سلامت جسمانی یا فیزیکی
۵٫ایمان، انگیزه و دیگر ویژگی های خاص در کودک: جنسیت، هوش فکری، ذهنی و خلق و خوی فردی هستند.
نتایج روند رشد و نمو: هدف اصلی در پرورش و رشد کودکان، رسیدن و حفظ کردن توانایی ها متناسب با سن آن ها و ایجاد مهارت های عادی کودکانه در پیشرفت او است. به عبارت دیگر رشد در شرایطی که فاقد اختلالات روانی در کودک باشد. هدف دیگر باید یک فرایند پویا به عنوان عاملی برای مقابله موفقیت آمیز کودک با حوادث استرسزای آینده باشد.(میرمهدی، ۱۳۹۰).
۲-۴مراحل عملکرد تابآوری
این مراحل به نوعی قابل قیاس با سیستم بیولوژیکی دفاع بدن انسان است
اول: مرحله حمایت و پشتیبانی؛ مانند سیستم دفاعی بدن
دوم: مرحله ترمیم؛ مانند بهبودی زخم بدن
سوم: مرحله تجدید قوا؛ مانند زمان استراحت و خواب(میرمهدی، ۱۳۹۰)
۲-۵ انواع تاب آوری
بنا به نظر هارت[۱۸] و همکاران (۲۰۰۷)توصیف تاب آوری سه روند را شامل می شود :تاب آوری عمومی،تاب آوری حقیقی،تاب آوری تلقیحی.
۲-۵-۱ تاب آوری عمومی[۱۹]
در زبان عامه همان غلبه برموقعیت های دشواری است که هر کس با آن موقعیت ها مواجه می شود.با این تعریف ،تاب آوری همان چیزی است که تقریباًهمه از آن برخوردارند وبه نظر می‌رسد که برای نژاد بشر برنامه ریزی شده است.آن دسته افرادی که دوران کودکی خوبی را پشت سر گذاشته اند با بسیاری از چالش ها ومشکلاتی که پیش آمده در گیرمی شوند.حتی ازاین مشکلات بدون هیچ گونه اغراقی بزرگ وشگفت آور به نظر آیند (هارت و همکاران ،۲۰۰۷).
۲-۵-۲ تاب آوری حقیقی[۲۰]
تاب آوری حقیقی یک مفهوم مقایسه ایست و روانشناسان را در درک اینکه چه چیزی در پس تفاوت‌های افراد و حرکت در مسیر زندگی شخصی شان قرار دارد،یاری می‌کند واین همان چیزی است که مارا برای ایجاد آینده ای بهتر برای کودکانی که می شناسیم ،شگفت زده،مصمم و امیدوار می‌سازد .تاب آوری حقیقی در جایی آشکار می شود که افراد با دارایی ومنابع بسیار کم ویا کودکانی با آسیب پذیری بالا،آینده ای بهتر از آنچه مابا توجه یه شرایط شان و در مقایسه باسایر کودکان پیش‌بینی می‌کردیم،نشان می‌دهند.توصیف روتر از تاب آوری به عنوان مقاومت نسبی در برابر تجارب خطرناک اجتماعی ،این مطلب زابه خوبی بیان می‌کند(هارت و همکاران،۲۰۰۷).
۲-۵-۳ تاب آوری تلقیحی[۲۱]
این قسمت کمی پیچیده است ،تاب آوری تلقیحی مارا به عنوان متخصص گیج و دستپاچه می کند وانتظارات مارا آشفتهتر و مغشوشتر می کند.این مقوله حتی آسیب پذیری ها ومکانیزم های حفاظتی را منبع و منشا تاب آوری می‌داند و بعنوان یک مفهوم ،ظرفیت تغییر مصیبت وبدبختی را به موفقیت ویا حداقل توان پیشگیری از اثرات بدتر مصیبت وبلا را فراهم می‌کند دراینجا تقریباًبه طور ناخود آگاه، بلا ومصیبت به نتایج وپیامدهای بهینه درتاب آوری تبدیل می شودبه هر حال چنین تلقی ای به ندرت درزندگی کودکان مورد نظرمابه چشم می‌خورد.اثرتلقیحی می‌تواند با توجه به تجارب فرد ادامه یابد البته مادامیکه این تجربیات سخت و طاقت فرسا نباشد.وینیکات (۱۹۸۶) با توجه به کارهای گوردون وسانگ (۱۹۹۴) تاب آوری نه یک سازه ساده بلکه یک ساختار پیچیده ای از جریان های مرتبطی است که باید به طور جداگانه بررسی شوند و بعنوان جنبه‌های مجزا ازهم درسلامتی موردمطالعه قرار گیرند(ونگ و لی[۲۲] ،۲۰۰۵).
لوتار درسال۱۹۹۱مطرح کردکه تاب آوری درافراد الزاماًً نمی تواند عاری از احساس پریشانی باشد، اما می‌توان بدون توجه به حضور چنین احساسی،نشان داد که می شود با موفقیت از عهده اتفاقات پیش آمده برآمد در واقع جوانانی که قادر به حفظ صلاحیت خود علی‌رغم اثرات منفی قابل ملاحظه هستند ممکن است بالاترین شکل تاب آوری را به نمایش بگذارند (اولسون، ۲۰۰۳)
۲-۵-۴ تاب آوری خانوادگی
یکی دیگر از مفاهیمی که پس از مفهوم تاب آوری وارد عرصه شد،مفهوم تاب آوری خانوادگی است. کنار آمدن موفقیت آمیز خانواده با عوامل استرس زا و موقعیت های دشوار تاب آوری خانوادگی نامیده می شود. تاب آوری خانوادگی مفهوم جدیدی نیست ولی این مفهوم به نظریه استرس نسبتاً دیر وارد شد. بیان کرده‌اند که داشتن نگرش مثبت، معنویت، توافق و سازگاری در بین اعضاء خانواده، انعطاف پذیری، داشتن ارتباطات خانوادگی، مدیریت اقتصادی، داشتن زمان خانوادگی، داشتن تفریحات و سرگرمی های مشترک و داشتن شبکه حمایتی از عوامل اصلی تاب آوری خانوادگی هستند(بلک و لوبو[۲۳]، ۲۰۰۸)
۲-۶ تاب آوری و کنار آمدن[۲۴]
چه تفاوتی بین تاب آوری و کنار آمدن وجود دارد؟ در ادبیات روانشناسی تحولی واژه های “استرس” و “کنار آمدن” انتخاب شده اند تا کارهای اولیه در ارتباط با موضوع تاب آوری را نشان دهند. برخی از نویسندگان مانند هاگارتی،شرود و پرایر [۲۵](۱۹۹۶) واژه های تاب آوری و کنار آمدن را به جای هم به کار برده اند و آن ها را معادل هم فرض کرده‌اند(داوی[۲۶]، ۲۰۰۳)
علاوه بر داشتن یک سری از ویژگی ها، افراد تاب آور به عنوان کسانی توصیف می‌شوند که آموخته اند چگونه با استرس ها به روش کارآمدی روبه رو گردند(کومپاس[۲۷]، ۱۹۹۸). با این وجود تاب آوری اشاره به پیامد سازگارانه در پاسخ به یک بحران یا استرس دارد، در حالی که کنار آمدن پاسخ روان شناختی یا رفتاری است که تاثیر روان شناختی، هیجانی و جسمانی رویدادهای استرس زا را کاهش میدهد یا پیامدهای مثبت آن را افزایش می بخشد (اسنایدر و دیانوف[۲۸]، ۱۹۹۴ به نقل از داوی، ۲۰۰۳).
تاب آوری در مقایسه با کنار آمدن سازه ای چند بعدی تر است، تلاش هایی که صرف مدیریت مطالبات موقعیت های استرس زا می‌شوند در اینجا مدنظر نیستند، بلکه پیامدهای موفقیت آمیز یا سازگاری جزء اصلی تاب آوری است(کلر[۲۹]، ۲۰۰۳)
گور و اکن رود[۳۰](۱۹۹۶) بیان کرده‌اند که کنار آمدن فرایند کوتاه مدتی است که ممکن است در ایجاد تاب آوری نقش داشته باشد. برخلاف تاب آوری، کنار آمدن با پیامدهای مثبت در مواجهه با شرایط ناگوار اشاره نمی کند، بلکه نوعی کوشش رفتاری یا روانی برای مدیریت این شرایط ناگوار بدون توجه به پیامدهای آن است(داوی، ۲۰۰۳)
۲-۷ تابآوری به عنوان یک فرایند سازگاری پویا
تاب آوری یک خصلت مادرزادی در فرد نیست، بلکه این توانایی در طی مراحل رشد از تعامل بین فرد و محیط اطرافش به او آموخته می شود. پس تابآوری به یک پروسه عملکرد پویا و همگرا بین فرد و محیط اطراف او تبدیل می شود. نتیجه اینکه تجارب فردی، شرایط محیطی و آثار تجارب مثبت و پایدار در پروسه یادگیری، توانایی گذر و تقابل با مسائل و غلبه بر استرس و بحران ها (رزیلنس شدن) شدیداًً تاثیرگذار می‌باشد.
فردی که توان و تجربه برخورد با فشار روانی را دارد با این تجربه مثبت، نسبت به توانایی هایش آگاه و دارای اعتماد به نفس بیشتر می‌گردد و برای خود شرایطی را ایجاد می‌کند که در آینده در تقابل با استرس ها و در جواب به انتظارات و توقعات محیط از او، سربلند گردد.به این ترتیب فرد می‌تواند متنایب با شرایط، خود را با محیط وفق دهد و نقش فعالی در آن داشته باشد و ساختار درونی او محکم تر گردد.(میرمهدی، ۱۳۹۰)
|
[شنبه 1401-09-26] [ 10:14:00 ق.ظ ]
|
