رژیم­های سخت دارویی و تغذیه­ای موجب افزایش ریسک آن ها نسبت به بیماری­های روانپزشکی از قبیل، پایین رفتن عزت نفس، افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن می‌شود (بردن^[۲۹]، دانگر^[۳۰]، مایو^[۳۱]، پویلر^[۳۲] و نیل^[۳۳]، ۲۰۰۳ (. افراد دیابتی نیاز دارند تا بهترین روش مراقبت از خود را یاد بگیرند. تحقیقات نشان داده است که اکثر افراد دیابتی از کیفیت زندگی مناسبی برخوردار نیستند و این بیماری بر روی بهداشت روان آن ها تاثیر منفی گذاشته است، افراد دیابتی ریسک بالایی در ابتلا به افسردگی و اضطراب و اختلالات خوردن دارند.

‌بنابرین‏ با توجه به اهمیت این اختلال و مشکلات جسمانی و روانی که به دنبال دارد، ضرورت ایجاب می‌کند که با بهره گرفتن از شیوه های درمانی و مداخله ای روانشناختی به همراه دارو درمانی، نسبت به رفع این مشکل اقداماتی صورت گیرد. ‌بنابرین‏ در پژوهش حاضر اثربخشی امید درمان گروهی به شیوه شناختی رفتاری بر افسردگی و کیفیت زندگی زنان مبتلا به دیابت نوع ۲ مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش می‌تواند مورد استفاده‌ پژوهشگران دیگر، سازمان ها و نهاد‌های مختلف از جمله دانشگاه ها، مراکز درمانی، کلینیک‌های روانی، متخصصین تغذیه، کلینیک‌های رژیم درمانی، متخصصین غدد، انجمن‌های دیابت و غیره قرار گیرد.

هدف پژوهش

هدف از انجام این پژوهش تعیین اثر بخشی امید درمانی به شیوه شناختی-رفتاری بر افسردگی و کیفیت زندگی بیماران زن دیابتی نوع ۲، مراجعه کننده به انجمن دیابت در شهر شیراز است.

سؤال پژوهش

آیا امید درمانی به شیوه شناختی- رفتاری برافسردگی و کیفیت زندگی زنان دیابتی نوع ۲، با علائم افسردگی مراجعه کننده به انجمن دیابت شهر شیراز تاثیر دارد.

فرضیه‌های پژوهش

۱- امید درمانی به روش شناختی-رفتاری باعث کاهش افسردگی و بهبود کیفیت زندگی زنان دیابتی نوع ۲ می‌شود .

۱-۱ امید درمانی به روش شناختی-رفتاری باعث کاهش افسردگی زنان دیابتی نوع ۲ می‌شود.

۲-۱ امید درمان گروهی به روش شناختی-رفتاری باعث بهبود کیفیت زندگی زنان دیابتی نوع ۲ می­ شود.

۲- امید درمان گروهی به روش شناختی-رفتاری باعث بهبود حیطه‌های کیفیت زندگی زنان دیابتی نوع ۲ می­ شود.

۱-۲ امید درمان گروهی به روش شناختی-رفتاری باعث بهبود بهداشت و سلامت جسمی زنان دیابتی نوع ۲ می­ شود

۲-۲ امید درمان گروهی به روش شناختی-رفتاری باعث بهبود وضعیت روانشناختی زنان دیابتی نوع ۲ می­ شود.

۳-۲ امید درمان گروهی به روش شناختی-رفتاری باعث بهبود روابط اجتماعی زنان دیابتی نوع ۲ می‌شود.

۴-۲ امید درمان گروهی به روش شناختی-رفتاری باعث بهبود محیط اجتماعی زنان دیابتی نوع ۲ می‌شود.

تعریف متغیرها

دیابت نوع ۲

تعریف مفهومی: دیابت نوع ۲ یا دیابت غیر وابسته به انسولین، بیشتر در بالغین بالای ۳۰ سال دیده می‌شود. در این نوع دیابت انسولین تولید شده از پانکراس به خوبی عمل نمی‌کند. در واقع یا پانکراس به اندازه کافی انسولین ترشح نمی‌کند و یا انسولین ترشح شده فاقد کارایی لازم برای بدن است (وحدانی، ۱۳۷۰).

تعریف عملیاتی: در این پژوهش، اگر میزان قند خون ناشتا آزمودنی حداقل در دو آزمایش بیش از ۱۲۶ میلی گرم در هر ۱۰۰ سی سی خون باشد، تشخیص دیابت را می‌توان مطرح کرد.

۲ – امید درمانی به شیوه گروهی

تعریف مفهومی: مدل به کار برده شده در این پژوهش شکلی از درمان شناختی-رفتاری ‌می‌باشد که توسط ویلدرموت ( ۲۰۰۸) و اسنایدر (۱۹۹۸) برای درمان افسردگی و افزایش کیفیت زندگی به کار گرفته شده است. اهداف درمانی شامل افزایش خود کنترلی و خود مراقبتی، افزایش عزت نفس، افزایش کیفیت زندگی، افزایش امید، شناسایی اهداف، کاهش علائم افسردگی و زندگی بهتر و سالم تر با دیابت می‌باشد.

تعریف عملیاتی: امید درمان گروهی به روش شناختی_رفتاری که در این پژوهش از آن استفاده خواهد شد، مشتمل بر ۱۰ جلسه درمانی (هر هفته دو جلسه و هر جلسه ۹۰ دقیقه) می‌باشد (ویلدرموت، ۲۰۰۸) ، اسنایدر (۱۹۹۸).

۳ – افسردگی

تعریف مفهومی: افسردگی حالتی است خلقی که با کاهش انرژی و علاقه، احساس گناه، اشکال در تمرکز، کاهش اشتها، تغییر در سطح فعالیت، افت توانایی‌های شناختی ، تغییر در تکلم و کارکردهای نباتی که به طور مستمر حداقل دو هفته بطول می‌ انجامد ، مشخص می‌شود (سادوک ، سادوک ، ۱۹۹۸ ، ترجمه رفیعی، ۱۳۷۸)

تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر منظور از افسردگی نمره ای است، که افراد نمونه از آزمون افسردگی بک فرم ۱۳ سوالی کسب می‌کنند.

۴ – کیفیت زندگی

تعریف مفهومی: درجه ای است که یک فرد از امکانات موجود زندگی خود لذت برده و احساس رضایت کند (حضرتی، ‌زحمت‌کشان، دژبخش، نیک سرشت و ضیغمی، ۱۳۸۴).

تعریف عملیاتی: در این پژوهش منظور از کیفیت زندگی نمره­ای است که فرد با توجه به پاسخ هایش به پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت^[۳۴] فرم ۲۶ سؤالی کسب ‌می‌کنند. لازم به توضیح است که، کیفیت زندگی دارای ۴ حیطه است که تعریف مفهومی و عملیاتی هر حیطه در قسمت بعد آورده می‌شود.

۱-۴٫ سلامت جسمانی

تعریف مفهومی: شامل بود یا نبود اختلال در اشتها، اختلالات بلع و تهوع، استفراغ، یبوست، اسهال، تنگی نفس، خستگی و بی خوابی، ناتوانی، بی حسی، درد، توان انجام حرکت برای مراقبت از خود و انجام کارهای روزانه است (برگر^[۳۵]، پورتنوی^[۳۶] و ویسمن^[۳۷]، ۱۹۹۸).

تعریف عملیاتی: در این پژوهش منظور از سلامت جسمانی نمره­ای است که فرد با توجه به پاسخ هایش به سوالات سلامت جسمانی در پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی فرم ۲۶ سؤالی کسب می­ کند.

۲-۴٫ سلامت روانشناختی

تعریف مفهومی: مشتمل بر وجود یا فقدان اضطراب، افسردگی، اعتماد به نفس، تمرکز، سازش با بیماری و درمان است.

تعریف عملیاتی: در این پژوهش منظور از سلامت روانشناختی نمره­ای است که فرد با توجه به پاسخ‌هایش به سوالات سلامت روانشناختی در پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی فرم ۲۶ سؤالی کسب می­ کند.

۳-۴٫ روابط اجتماعی

تعریف مفهومی: دربرگیرنده نحوه ایفای نقش ها، ارتباطات، تعاملات خانوادگی، ارتباط با دوستان، توانایی کار در خارج از منزل و فعالیت‌های جنسی است.

تعریف عملیاتی: در این پژوهش منظور از روابط اجتماعی نمره­ای است که فرد با توجه به پاسخ هایش به سوالات روابط اجتماعی در پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی فرم ۲۶ سؤالی کسب می­ کند.

۴-۴٫ محیط اجتماعی

تعریف مفهومی: شامل آزادی و امنیت فیزیکی، دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، سلامت محیط زندگی و دسترسی به حمل و نقل آسان می‌شود.

تعریف عملیاتی: در این پژوهش منظور از محیط اجتماعی نمره­ای است که فرد با توجه به پاسخ هایش به سوالات محیط اجتماعی در پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت فرم ۲۶ سؤالی کسب می­ کند.

فصل دوم

مبانی نظری و ادبیات و پیشینه تحقیق