۳-۴ مشخصات رقم سرازیری
این رقم دارای مشخصاتی از جمله، طول دوره رشد ۱۸۰ روز، ارتفاع بوته ۱۲۵ سانتی‌متر، وزن هزار دانه ۱۳۷۲ گرم، تعداد دانه در غلاف ۳۹/۳، عملکرد دانه خشک ۳/۵ تن در هکتار، تعداد روز تا گلدهی ۶۵-۷۵ است (اسروش، ۱۳۷۹).
۳-۵ عملیات زراعی
قطعه زمین انتخاب شده برای آزمایش از لحاظ پیش کاشت، در سال قبل به صورت آیش بود. عملیات زراعی انجام شده شامل مراحل آماده سازی زمین کاشت، داشت و برداشت بود که در زیر هر کدام به اختصار توضیح داده خواهد شد.
۳-۵-۱ آماده سازی زمین و کاشت
عملیات آماده سازی زمین شامل آبیاری اولیه، که در تاریخ ۲۰ شهریور انجام شد سپس عملیات خاکورزی در تاریخ ۲ مهر آغاز گردید جهت خرد کردن کامل کلوخهها و تسطیح اولیه زمین ، سه مرحله دیسک در جهت مخالف هم انجام شد (شکل ۳-۳). پس از این بر اساس نقشه طرح آزمایش و با بهره گرفتن از گچ ساختمانی، محل قرار گرفتن بلوکها و نهرهای انتقال آب روی زمین مشخص شد سپس کرتهای اصلی به وسیله دستگاه مرزبند به فاصله یک متر از هم جدا شدند و نهرها با بهره گرفتن از نهرکن بین تکرارها ایجاد شد. آماده سازی نهایی کرتهای فرعی به وسیله بیل و با فاصله نیم متر از هم انجام شد. عملیات کوددهی بر اساس آزمون خاک شامل ۸۰ کیلوگرم نیتروژن از منبع اوره که نیمی از آن به صورت پایه ،همراه با اعمال تیمارها برای هر کرت فرعی محاسبه و به خاک اضافه شد. به منظور جلوگیری از پاشش کود در کرتهای مجاور توزیع کود با دست صورت گرفت. سپس از دستگاه کولتیواتور دستی جهت مخلوط کردن خاک و زیر خاک نمودن کود استفاده شد. بعد از انجام این عملیات، تسطیح زمین آغاز شد که به وسیله بیل و شنکش، سنگ و کلوخههای موجود از کرتها خارج شدند. بعد از آماده کردن زمین، به وسیله شیار بازکن ردیفهایی را به فاصله ۲۵ سانتی‌متر ایجاد کرده و سپس روی هر خط کاشت حفرههای کوچکی به عمق ۵ تا ۷ سانتی‌متر و به فاصله ۲۰ سانتی‌متر از همدیگر ایجاد کرده و داخل هر حفره جهت اطمینان از جوانهزنی بذور و دستیابی به تراکم مطلوب (۲۰ بوته در متر مربع) دو بذر قرار داده شد. عملیات کوددهی و تسطیح به منظور جلوگیری از هدرروی و ناهماهنگی در اعمال تیمارها به طور جداگانه، ۵ روز قبل از هر تاریخ کشت انجام شد. بلافاصله بعد از اتمام عملیات کشت در تاریخ کاشت مورد نظر (۱۰ مهر، ۲۵ مهر، ۱۰ آبان، ۲۵ آبان و۱۰ آذر)، آبیاری انجام شد (شکل ۳-۴).
شکل ۳-۳ عملیات دیسک زدن و تهیه زمین
شکل ۳-۴ آبیاری بعد از انجام عملیات کشت
۳-۵-۲ عملیات داشت
عملیات داشت شامل آبیاری، کوددهی سرک، محلول پاشی عناصر ریز مغذی و مبارزه با آفات و علفهایهرز بود که مطابق با توصیههای مراکز تحقیقاتی انجام شد. آبیاری برحسب تاریخ کاشت و طول دوره رشد با توجه به نیاز گیاه و شرایط آب و هوایی، طوری انجام شد که گیاه با تنش خشکی و یا غرقابی مواجه نشود تا فقط تنش گرما بر گیاه تاثیر بگذارد. ۵۰ درصد کود نیتروژن در مرحله ۴ تا ۶ برگی، بعد از انجام عملیات تنک کردن و وجین دستی علفهرز انجام شد. علفهای هرز داخل کرتها (شامل پنیرک، پیچکصحرایی، خردلوحشی، یولافوحشی، دمروباهی، پنجهمرغی، چغندروحشی) به وسیله وجین دستی در سه مرحله انجام گرفت ولی علفهای هرز بین کرتها و داخل نهرهای آبیاری به صورت شیمیایی (علفکش پاراگوات) به میزان ۳ لیتر در هکتار کنترل شدند. بیماری لکه شکلاتی[۴۲] مخربترین بیماری باقلا به شمار میرود و در تمام مناطق کشت این گیاه پراکنده شده است. این بیماری به صورت لکههای کوچک و بزرگ نکروتیک و قهوهای رنگ گرد در تمام اندامهای گیاه دیده میشود. همچنین آفت شته سیاه باقلا[۴۳] که در مزارع حدود ۴۰ درصد باعث کاهش عملکرد باقلا میشود (پارسا و باقری، ۱۳۸۷). تاریخ کشت اول در مرحله ۱۰ تا ۱۲ برگی و تاریخ کشت دوم در مرحله ۸ تا ۱۰ برگی مورد هجوم این افت و بیماری قرار گرفتند که برای جلوگیری از خسارت و شیوع و انتقال آن به تاریخهای کشت بعدی از سموم دیازینون (جهت مبارزه با شته سیاه ) و کاپتان (جهت مبارزه با بیماری لکه شکلاتی) با غلظت یک در هزار استفاده شد. همچنین در مرحله غلافدهی گیاه دچار بیماری پوسیدگی ریشه شد که به دلیل شیوع کم این بیماری نیازی به مبارزه نبود. همچنین تاریخ کشت ۱۰ مهر و ۲۵ مهر به دلیل رشد رویشی بیشتر و ارتفاع زیاد ساقه در مرحله پرشدن غلافها در اثر بارندگی طی دوره رشد دچار خوابیدگی بوتهها شدند.
۳-۵-۳ عملیات برداشت
در زمان برداشت (زمانی که اکثر غلافها به رنگ قهوهای تبدیل شدند) سه خط اول و آخر و همچنین نیم متر از ابتدا و انتهای خطوط به عنوان حاشیه حذف و سطوح باقی مانده (یک متر مربع شامل ۲۰ بوته) در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک گیاهان در هر تاریخ کاشت در ۱۴ فروردین (برای تاریخ کشت اول)، ۱۷ فروردین (برای تاریخ کشت دوم)، ۱۹ فروردین (برای تاریخ کشت سوم)، ۲۳ فروردین (برای تاریخ کشت چهارم) و ۲۶ فروردین (برای تاریخ کشت پنجم)، به صورت دستی و با داس از سطح زمین برداشت شد. قابل ذکر است که برداشت دانههای خشک زمانی انجام شد که برگها زرد و ریزش کرده و رنگ غلافها از سبز به قهوهای تغییر پیدا کردند (شکل ۳-۵).
شکل ۳-۵ نمایی از برداشت غلافهای باقلا در مرحله رسیدگی
۳-۶ صفات مورد بررسی
۳-۶-۱ عدد کلروفیلمتر
در مرحله گلدهی برای تعیین کلروفیل برگ‌های باقلا (هر تاریخ کاشت نامبرده)، از دستکاه کلروفیل متر دستی (اسپد) استفاده شد. بدین منظور از هر کرت آزمایشی تعداد سه بوته، و از هر بوته، آخرین برگ توسعه یافته انتخاب شد و از آن برگ از سه نقطه جداگانه عدد اسپد قرائت شد (شکل ۳-۶)، و سپس میانگین ۹ عدد قرائت شده به عنوان عدد اسپد در آن کرت در نظر گرفته شد (رینولدز و همکاران[۴۴]، ۲۰۰۱).
شکل ۳-۶ اندازه‌گیری کلروفیلمتر
۳-۶-۲ میزان کلروفیل[۴۵]
مقدار کلروفیل بر اساس روش معرفی شده توسط آرنون با استون ۸۰ درصد استخراج شد، میزان جذب نور توسط عصاره استخراج شده با بهره گرفتن از دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج ۲/۶۶۳ و ۱/۶۴۵ نانومتر تعیین شد. بدین صورت که از هر تیمار دو نمونه برگ تازه برداشته و از هر برگ ۱/۰ گرم جدا و درون شیشه حاوی ۱۰ میلی‌لیتر استون ۸۰ درصد به مدت ۴۸ ساعت غوطهور کرده در این مدت ظروف حاوی نمونه در مکانی بدون نور نگهداری کرده و سپس نمونه گیاهی را از محلول استون جدا کرده و محلول باقی مانده قرائت و غلظت کلروفیل از طریق روابط زیر بدست آمد.
کلروفیل a (mg/g FW)= 7/12( 663 nm جذب در) -۶۹/۲ (۶۴۵ nm جذب در) × V/(1000× W)
کلروفیل b(mg/g FW)= 9/22( 645 nm جذب در)- ۶۹/۴ (۶۶۳ nmجذب در ) × V/(1000× W)
در این روابط vحجم نمونه استخراج شده و w وزن تر نمونه است (اشرف و همکاران، ۱۹۹۴).
۳-۶-۳ نیتروژن دانه و برگ
میزان نیتروژن دانه و برگ توسط کجلدال سنجیده شد (شکل ۳-۷). برای اندازه‌گیری نیتروژن برگ، در مرحله‌ی آغاز گلدهی از ۱۰ بوته در هر کرت آخرین برگ توسعه یافته جدا شد و به مدت ۴۸ ساعت در آون با دمای ۷۰ درجه سانتیگراد قرار گرفت. برای اندازه‌گیری نیتروژن دانه نیز، حدود ۱۰ گرم دانه با شرایط مذکور در آون خشک شد. سپس نمونه‌ها آسیاب شده و ۵/۰ گرم از نمونه‌ها را جدا کرده و در لوله آزمایش افزوده و در ادامه به آن ۲ گرم کاتالیزور شامل سولفات پتاسیم و سولفات مس افزوده شد و پس از افزودن ۷ میلی لیتر اسید سولفوریک ۹۶ درصد به هر کدام از نمونه‌ها، مجموعه لولههای آزمایش را در رک مخصوص قرار داده و به هود منتقل کرده. با افزودن تدریجی دما به ۴۰۰ درجه سانتیگراد، هضم نمونه‌ها به مدت ۳ ساعت تا رسیدن به محلول شفاف ادامه یافت (شکل ۳-۸). پس از خاموش کردن کوره و کاهش دمای نمونه‌ها تا رسیدن به دمای محیط، با اضافه کردن ۱۰ میلی لیتر آب مقطر به نمونه‌ها و بلانک درصد نیتروژن به وسیله دستگاه کجدال اندازه‌گیری شد (برمنر، ۱۹۹۶).
شکل ۳-۷ اندازه‌گیری نیتروژن توسط دستگاه کجلدال شکل ۳-۸ انجام عملیات هضم
۳-۶-۴ درصد فسفر دانه
اندازه‌گیری فسفر دانه به روش اولسن توسط دستگاه اسپکتروفتومتر اندازه‌گیری شد (شکل ۳-۹). بدین ترتیب که ۲ گرم از دانههای هر کرت آسیاب شد و در کروزههای چینی قرار داده و ۵ میلی‌لیتر نیترات منیزیم ۵/۰ نرمال به آن اضافه شد. به مدت ۲ ساعت در بن ماری در دمای ۱۰۰ درجه قرار داده شد تا نیترات منیزیم آن کاملاً تبخیرگردید. سپس در کوره در دمای ۵۵۰ درجه سانتیگراد به مدت ۴ ساعت قرار گرفت و خاکستر شد. بعد از خارج کردن نمونه‌ها از کوره به هر یک از آنها ۵ میلی‌لیتر اسید کلریدریک ۲ نرمال اضافه کرده و از کاغذ صافی عبور داده شد و با آب مقطر ولرم عصاره گیاه را به حجم ۵۰ سیسی رسانده شد. بعد از اتمام عصارهگیری ۱۰ میلی‌لیتر از آن را برداشته و با ۱۰ میلی‌لیتر مولیبدات آمونیوم ۱ نرمال و ۱۰ میلی‌لیتر بیکربنات سدیم ۵/۰ نرمال و ۲ میلی‌لیتر کلروقلع مخلوط کرده و در نهایت با آب مقطر به حجم ۵۰ سیسی رسانده شد و سپس با اسپکتروفتومتر در طول موج ۶۶۰ نانومتر قرائت شد. لازم به ذکر است برای بدست آوردن مقدار نهایی فسفر منحنی استاندارد نیز بدست آمد. این استاندارها نیز توسط دستگاه قرائت شد و با نرم افزار اکسل و بدست آوردن همبستگی و رگرسیون معادلهی خطی که دارای عرض از مبدا و شیب بود بدست آمد. با بهره گرفتن از این معادلهی خط مقدار نهایی فسفر دانه برحسب پیپیام به دست آمد. استانداردها به مقدار صفر، ۲/۰، ۴/۰، ۶/۰، ۸/۰ و ۱ پیپیام تهیه شد. برای این منظور به ترتیب صفر، ۲، ۴، ۶، ۸ و ۱۰ میلی‌لیتر از محلول مادر (پتاسیم دی هیدروژن فسفات)، ۱۰ میلی لیتر بیکربنات سدیم، ۱۰ میلی‌لیتر مولیبدات آمونیوم و ۲ میلی لیتر کلروقلع اضافه شد. سپس با آب مقطر به حجم ۵۰ سیسی رسانده شد (اولسن و سامرز، ۱۹۸۲).
شکل ۳-۹ مراحل اندازه‌گیری فسفر دانه
۳-۶-۵ میزان روی در دانه
یک گرم از نمونه گیاهی را که از قبل خشک و آسیاب شده به‌دقت وزن شد و به کروزه چینی منتقل گردید و ۵ میلی‌لیتر نیترات منیزیم به آن اضافه شده و روی حمام بن‌ماری قرار داده شد تا نمونه‌های گیاهی خشک شدند. بعد از خشک شدن داخل کروزه چینی قرار داده و به کوره، انتقال داده شد (در دمای ۵۵۰ درجه سانتیگراد) در نهایت عمل خاکسترگیری انجام شد. این عمل به‌مدت دو ساعت انجام گردید به طوری که مواد آلی کامل سوخته و به خاکستر تبدیل شدند. بعد از خنک شدن کروزهها، اسید کلریدریک ۲ نرمال به میزان ۵ میلی‌لیتر به ازای هر گرم نمونه اضافه شده و با حرارت دادن ملایم کروزهها در حمام بن‌ماری مواد خاکستر شده در اسید حل شدند. سپس محلول تهیه شده با کاغذ صافی صاف گردیدو سپس محلول تهیه شده با بهره گرفتن از آب مقطر به حجم نهایی ۱۰۰ میلی‌لیتر رسیده و نهایتا توسط دستگاه جذب اتمیک قرائت شد (اولسن و سامرز، ۱۹۸۲).
۳-۶-۶ میزان آهن دانه
بوسیلهی دستگاه جذب اتمیک و از روش خاکسترگیری خشک استفاده شد. در این روش ۱ گرم از دانه را آسیاب کرده و در کروزههای چینی قرار داده شد. در کوره در دمای ۵۰۰ درجه سانتیگراد به مدت ۲ ساعت تبدیل به خاکستر گردید. به هر یک از نمونه ۵ میلی‌لیتر اسید کلریدریک ۲ نرمال اضافه شد و در بن ماری در دمای ۵۶ درجه به مدت ۱۰-۵ دقیقه قرار داده شد. و پس از صاف شدن با کاغذ صافی به یک بالن ژوژه ۵۰ میلی لیتری منتقل گردید و با آب مقطر ولرم به حجم ۵۰ سیسی رسانده شد. از این عصاره بدست آمده برای قرائت آهن استفاده شد. لازم به ذکر است استانداردهایی تهیه شد و منحنی استاندارد و معادلهی خط بدست آمد و از روی این معادله مقدار نهایی عنصر بر حسب میلیگرم در کیلوگرم برآورده شد (اولسن و سامرز، ۱۹۸۲).
۳-۶-۷ درصد محتوی نسبی آب برگ (RWC)
در مرحله ۵۰ درصد گلدهی، از هر کرت آزمایشی تعداد ۳ برگ جوان و تازه انتخاب و بلافاصله به آزمایشگاه منتقل کرده، به قطعات ۲ سانتیمتری تقسیم و با دقت ۰۰۱/. گرم توزین شد (FW). سپس این قطعات به منظور تعیین وزن تورژسانس به مدت ۲۴ ساعت در شدت نور کم در داخل آب مقطر قرار داده و وزن اشباع آنها اندازه‌گیری شد(SW). در نهایت برگ به مدت ۴۸ ساعت در دمای ۷۵ درجه سانتیگراد در آون نگهداری و سپس وزن خشک آنها تعیین گردید (DW). سپس درصد محتوای نسبی آب برگ با بهره گرفتن از رابطه زیر محاسبه شد (ریجی و همکاران[۴۶]، ۱۹۹۰).
RWC=(F W-DW)/(SW-DW)×۱۰۰
۳-۶-۸ ثبات حرارتی غشای سلول
به منظور تعیین ثبات حرارتی غشای سلول (CMTS)، در مرحله ۵۰ درصد گلدهی نمونههایی از جوانترین برگ توسعه یافته به آزمایشگاه انتقال و با بهره گرفتن از پانچ از هر برگ در مرحله گلدهی دیسکهایی با قطر نیم سانتی‌متر تهیه شد. قطعات حاصل پس از آنکه سه مرتبه با آب مقطر شسته، به لولههای آزمایش حاوی ۱۰ میلی‌لیتر آب مقطر انتقال داده شدند. سپس نمونه ها را بر روی شیکر با ۱۰۰ دور در دقیقه برای مدت ۲۴ ساعت قرار داده و EC1 آنها با بهره گرفتن از دستگاه هدایت الکتریکی تعیین شد. سپس نمونه‌ها در اتوکلاو در دمای ۱۲۰ درجه سانتیگراد به مدت ۲۰ دقیقه قرار گرفتند و EC2 اندازه‌گیری شد و نهایتا پایداری دمای غشای سلول با بهره گرفتن از رابطه زیر محاسبه گردید (یلدیریم[۴۷] و همکاران، ۲۰۰۹).
CMTS = [1- (EC1/EC2)]× ۱۰۰
در رابطه فوق، EC1 و EC2، یعنی هدایت الکتریکی اولیه (قبل از اتوکلاو) و ثانویه (بعد از اتوکلاو) نمونه‌ها میباشد.
۳-۶-۹ شاخص سطح برگ
در مرحله ۵۰ درصد گلدهی، برگ‌های ۳ بوته برداشت شده جدا گردیدند و سپس از میان آنها ۴۰ برگ به طور تصادفی انتخاب شده و سطح هر کدام از برگها به وسیله دستگاه سطح برگسنج محاسبه گردید (شکل ۳-۱۰). پس از محاسبه سطح ۴۰ برگ نمونه، وزن خشک آنها نیز به دست آمد. بعد از آن وزن خشک همهی برگ‌های بوتههای برداشت شده اندازه‌گیری شده و با بهره گرفتن از نسبت سطح به وزن خشک، سطح کل برگ‌های محل نمونهبرداری شده به دست آمد. پس از آن با تقسیم سطح برگ‌های مورد نظر بر سطح زمین نمونهبرداری شده شاخص سطح برگ در آن مرحله برای هر کرت آزمایشی محاسبه شد (مرادی تلاوت، ۱۳۸۹).
شکل ۳-۱۰ اندازه گیری شاخص سطح برگ توسط دستگاه سطح برگ سنج
۳-۶-۱۰ ارتفاع بوته
برای اندازه‌گیری ارتفاع بوته، تیمارهای مختلف در تاریخهای کاشت متفاوت (در زمان برداشت و رسیدگی)، از گیاهان برداشت شده هر کرت ۱۰ بوته به طور تصادفی انتخاب و ارتفاع آنها بر حسب سانتی‌متر و به وسیله متر اندازه‌گیری شد و در نهایت میانگین آنها محاسبه گردید.
۳-۶-۱۱ ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین
برای اندازه‌گیری ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین، تیمارهای مختلف در تاریخهای کاشت متفاوت(در زمان برداشت و رسیدگی)، از گیاهان برداشت شده هر کرت ۱۰ بوته به طور تصادفی انتخاب و ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین بر حسب سانتی‌متر و به وسیله متر اندازه‌گیری شد و در نهایت میانگین آنها محاسبه گردید.
آخرین نظرات