یکی دیگر از عوامل روانشناختی که افسردگی و اضطراب بر آن تاثیر می‌گذارد، عامل طرحواره های ناسازگار اولیه است. ساختارهای شناختی، بنیان تفکر و رفتار افراد را سازمان می‌ دهند و سایر عوامل مربوط به آن ها احتمالا نقش واسطه ای بر عهده دارند (سویتزر^[۱۱]، ۲۰۰۶). ژرف ترین ساختارهای شناختی طرحواره ها هستند. یانگ آن دسته از طرحواره هایی را که به رشد و شکل گیری مشکلات روانشناختی می انجامند، طرحواره های ناسازگار اولیه می نامد. این طرحواره ها الگوهای شناختی و هیجانی خود آسیب رسانی هستند که از جریان اولیه رشد آغاز شده و در طول زندگی تداوم می‌یابند (یانگ، کلوسکو و ویشار، ترجمه حمید پور، ۱۳۹۳).

این طرحواره ها می‌تواند تحت تاثیر عواملی چون رشد جسمانی، تعاملات فرد با محیط اجتماعی، سوانح، آسیب و جراحات بدنی و جراحی ها قرار گیرد و نگرانی از تصویر ذهنی بدن را در فرد ایجاد کند (رحیمیان، ۱۳۸۷). به نظر می‌رسد که طرحواره های ناسازگار اولیه می‌توانند زمینه ساز بروز علائم افسردگی و اضطراب در افراد شوند و تعدیل و تغییر این طرحواره ها می‌تواند به درمان و حذف این علائم کمک کند. ‌بنابرین‏ می توان نتیجه گرفت که با تعدیل این طرحواره ها به کاهش علائم افسردگی و اضطراب دانشجویان کمک شایان ذکری می‌گردد. به طور کلی با روشن شدن ماهیت طرحواره های ناسازگار اولیه امید است بتوان در آینده گام‌هایی را برای اصلاح این طرحواره های ناسازگار اولیه و در نهایت کاهش علائم افسردگی و اضطراب به طور سریع تر و کارآمد تر برداشت. نتایج تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که طرحواره های ناسازگار اولیه گوناگون، آسیب پذیری خاصی را برای انواع آشفتگی های روانشناختی ایجاد می‌کنند. مثلا ‌طرحواره کمال گرایی با نشانه هایی مانند اضطراب و افسردگی ارتباط دارد ( شهامت، ثابتی و رضوانی، ۱۳۸۹). بر اساس نظر یانگ (یانگ و همکاران،۲۰۰۶) آسیب های روانی از نظر شکل گیری و ثابت ماندن طرحواره های غیر انطباقی اولیه ناشی می‌شوند و در این میان طرحواره هایی که با وابستگی و نقص مرتبط هستند، بیشتر در میان افراد افسرده وجود دارد. نتایج تحقیقات نشان داده است که طرحواره ی حوزه بریدگی و طرد مهمترین پیش‌بینی کننده نشانه های افسردگی در بیماران افسرده می‌باشد (دیده روشنی، ۱۳۸۹).

در مجموع با توجه به اینکه در تحقیقات متعددی نشان داده شده است که دانشجویان دارای علائم افسردگی و دانشجویان با علائم اضطرابی از بهزیستی روانی پایین، باورهای غیرمنطقی و طرحواره های ناسازگارانه برخوردارند (دیده روشنی، ۱۳۸۹) و این باورهای غیرمنطقی و طرحواره های ناسازگار اولیه می توانند زمینه ساز بروز اختلالات روانی شوند (سلمانی،۱۳۸۸). از طرفی دیگر چون پژوهش های مختلف نشان داده‌اند که باورهای غیرمنطقی و طرحواره های ناسازگار اولیه با نشانه های مرضی و اختلالات روانپزشکی همچون افسردگی ارتباط دارند، ‌بنابرین‏ شناخت و تغییر باورهای غیرمنطقی و طرحواره های ناسازگار اولیه می‌تواند گامی در جهت کاهش مشکلات بیماران افسرده و در نهایت کاهش اضطراب بیماران مبتلا باشد. در ایران مطالعات متعددی درباره شیوع افسردگی با بهره گرفتن از آزمون بک صورت گرفته است. این تحقیقات شیوع افسردگی و ارتباط آن با عوامل گوناگون را مورد بررسی قرار داده اند، اما تاکنون هیچ تحقیقی به مقایسه باورهای غیرمنطقی، طرحواره های ناسازگار اولیه و بهزیستی روانی دانشجویان دارای علائم افسردگی و دانشجویان با علائم اضطرابی نپرداخته است (سلمانی، ۱۳۸۸).

ضرورت و اهمیت تحقیق

ورود به دانشگاه مقطع حساسی در زندگی جوانان می‌باشد. دانشگاه به عنوان محیطی جدید محل تلاقی نگرش های مختلف است. همزمان با این وضعیت دوره اوج گیری رشد بیولوژیک، قبول نقش های اجتماعی و تکامل شخصیت مطرح است که تحت تاثیر دوری از خانواده، شرایط خوابگاه، کافی تبودن امکانات رفاهی، اقتصادی و مشکلات تحصیلی قرار می‌گیرد که با فشار و ناراحتی همراه است که در نهایت منجر به شکل گیری اضطراب و افسردگی می شود. افسردگی یک مشکل جدی است که دارای پیامدهای جدی همچون رنجش انسان، کاهش فعالیت و ضرر جانی می‌باشد (ولز^[۱۲]، ۲۰۰۹). بر پایه گزارش مشترک از سازمان جهانی بهداشت و بانک جهانی، اختلالات افسردگی در صدر ۱۰ علت از کارافتادگی و ناتوانی در جهان قرار دارند (چاد، به نقل از بانهوفر، ۲۰۰۹).

حالت های اضطرابی هم در میان مراجعان به روانشناسان و هم به پزشک عمومی فراوان دیده می شود. تقریباً ۸% کلیه بیماران سرپایی مبتلا به حالت های اضطرابی هستند. اختلالات اضطرابی شایع ترین اختلالات روانی هستند که مزمن و ناتوان کننده بوده و باعث کاهش عملکرد شغلی و اجتماعی و صرف هزینه های گزاف برای کنترل افراد می‌شوند (گرینبرگ، به نقل از ابوالقاسمی، ۱۳۹۲).

از طرفی طرحواره های ناسازگار اولیه با نشانه های مرضی ارتباط دارند و همچنین شناخت درمانی متمرکز بر طرحواره بر این ادعا است که روشی جدید در درمان این اختلالات ارائه می‌دهد که نه تنها شناخت و رفتار بلکه هیجان را هم مورد ارزیابی و مداخله قرار می‌دهد (یانگ، کلوسکو، ۲۰۰۶). یانگ (۱۹۹۴) معتقد است که طرحواره ها در موقعیت فعال می‌شوند. دانشجویان در مقابل استرس ها و محرک های متعدد مانند شغل، ازدواج، امتحانات و موفقیت تحصیلی و غیره قرار می گیرند. این عوامل می‌توانند طرحواره ها را فعال کنند، پاسخ های فرد ناسازگار گردد و دیدگاه او را نسبت به خود، دیگران و محیط تحریف کند. در تحقیقات متعددی نشان داده شده است که دانشجویان دارای علائم افسردگی و دانشجویان با علائم اضطرابی از بهزیستی روانی پایین، برخوردارند. لذا با توجه ‌به این که تاکنون در ایران و در خارج از کشور پژوهشی در این زمینه و مقایسه آن با افراد عادی انجام نگرفته است، نه تنها انجام پژوهشی در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد، بلکه به گسترش دانش موجود کمک نموده و از لحاظ نظری و کاربردی نیز دارای اهمیت می‌باشد.

اهداف پژوهش

هدف کلی

مقایسه باورهای غیرمنطقی اساسی، طرحواره های ناسازگار اولیه و بهزیستی روانی دانشجویان دارای علائم افسردگی و دانشجویان با علائم اضطرابی

اهداف اختصاصی

1. 1. مقایسه طرحواره های ناسازگار اولیه و (مؤلفه‌ های آن) بین دانشجویان دارای علائم افسردگی با دانشجویان علائم اضطرابی.

1. مقایسه بهزیستی روانی و (مؤلفه‌ های آن) بین دانشجویان دارای علائم افسردگی با دانشجویان علائم اضطرابی.

فرضیه پژوهش

1. 1. بین باورهای غیرمنطقی اساسی دانشجویان دارای علائم افسردگی و دانشجویان با علائم اضطرابی تفاوت وجود دارد.

1. 1. بین طرحواره های ناسازگار اولیه و (مؤلفه‌ های آن) در دانشجویان دارای علائم افسردگی و دانشجویان با علائم اضطرابی تفاوت وجود دارد.

1. بین بهزیستی روانی و (مؤلفه‌ های آن) در دانشجویان دارای علائم افسردگی و دانشجویان با علائم اضطرابی تفاوت وجود دارد.

تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

افسردگی