۲-۳-۲ اجزای جریان های نقدی

اجزای تشکیل دهنده صورت جریان وجوه نقد با توجه به الزامات حسابداری هر کشور متفاوت می‌باشد، که در این قسمت به اجزای صورت جریان وجوه نقد طبق هیئت استانداردهای حسابداری مالی(FASB) و کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ایران و هیات استانداردهای حسابداری بین‌المللی(AISC) تدوین می شود.

۲-۳-۲-۱ طبقه بندی جریان های نقدی ‌بر اساس FASB

طبق استاندارد حسابداری شماره ۹۵ هیئت استانداردهای حسابداری مالی جریان‌های نقدی ورودی و خروجی به سه طبقه خلاصه می شود (هیئت استانداردهای حسابداری مالی، ۱۹۸۷) :

– فعالیت‌های عملیاتی: شامل وجوه دریافتی حاصل از فروش کالاها و ارائه خدمات، سود سهام دریافتی حاصل از سرمایه گذاری در سهام سایر شرکت‌ها و بازده اوراق قرضه، وجوه پرداختی بابت خرید کالاها و خدمات، وجوه پرداختی به کارکنان، وجوه پرداختی بابت مالیات بر درآمد، بهره پرداختی به اعتباردهندگان و به طور کلی کلیه وجوه دریافتی و پرداختی که نمیتوان تحت عنوان فعالیت‌های سرمایه گذاری و یا تأمین مالی طبقه بندی نمود.

– فعالیت‌های سرمایه گذاری: شامل وجوه دریافتی یا پرداختی بابت خرید یا فروش اوراق قرضه (غیر از وجوهی که معادل وجه نقد می‌باشند)، دارایی‌های ثابت، سرمایه گذاری در سهام سایر شرکت‌ها.

– فعالیت‌های تأمین مالی: وجوه دریافتی یا پرداختی بابت انتشار و بازخرید اوراق قرضه، تحصیل و بازپرداخت وامهای کوتاه مدت و بلندمدت، وجوه دریافتی بابت صدور سهام، وجوه پرداختی بابت سود سهام. به منظور تهیه خالص وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی، هیئت استانداردهای حسابداری هم روش مستقیم و هم روش غیرمستقیم را مجاز دانسته اما تأکید آن طبق پاراگراف ۲۷ استاندارد حسابداری شماره ۹۵ روش مستقیم است. در صورتی که در عمل بیشتر از روش غیرمستقیم استفاده می شود (هیئت استانداردهای حسابداری مالی، ۱۹۸۷).

۲-۳-۲-۲ طبقه بندی جریان های نقدی ‌بر اساس IASC

طبق استاندارد حسابداری شماره ۷ کمیته تدوین استانداردهای بین‌المللی جریان‌های نقدی ورودی وخروجی وجه نقد به سه طبقه به شرح زیر بیان می شود (کمیته تدوین استانداردهای بین‌المللی حسابداری، ۱۹۹۳ ):

– فعالیت‌های عملیاتی: فعالیت‌های اصلی مولد درآمد در واحد تجاری و فعالیت‌های دیگری که جزء فعالیت‌های سرمایه گذاری و تأمین مالی نباشد که شامل وجوه نقد دریافتی از مشتریان بابت فروش کالا و ارائه خدمات، وجوه دریافتی بابت کمیسیونها و حق مشاوره ها، وجوه پرداختی به فروشندگان و ارائه دهندگان خدمات، وجوه پرداختی به کارکنان، وجوه پرداختی بابت مالیات بر درآمد می‌باشد.

− فعالیت‌های سرمایه گذاری: شامل فعالیت‌های مربوط به تحصیل، ایجاد و فروش دارایی‌های ثابت، سرمایه گذاری و یا قرض دادن وجه نقد به سایر شرکت‌ها، سود و بهره مربوط به وجوه سرمایه گذاری شده در سایر شرکت‌ها و وجوه حاصل از عملیات بازرگانی که جزء فعالیت اصلی شرکت نباشد.

− فعالیت‌های تأمین مالی: فعالیت‌هایی که باعث تغییر در اندازه و ترکیب واحد تجاری می شود که شامل وجوه حاصل از دریافت و بازپرداخت تسهیلات و قرضهای واحد تجاری، وجوه حاصل از انتشار و یا بازخرید سهام شرکت می‌باشد.

کمیته تدوین استانداردهای حسابداری بین‌المللی هر دو روش مستقیم و غیرمستقیم را برای تهیه جریان وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی مجاز دانسته و تأکید آن بیشتر بر روش مستقیم است. همچنین، این استاندارد سود دریافتی حاصل از سرمایه گذاری و سود و کارمزد حاصل از انتشار اوراق قرضه و وام را برای شرکتهایی که فعالیت اصلی آن سرمایه گذاری نیست می توان به ترتیب جزء فعالیت‌های سرمایه گذاری و فعالیت‌های تأمین مالی یا هر دو را جزء فعالیت‌های عملیاتی و سود پرداختی به سهام‌داران را می توان جزء فعالیت‌های تأمین مالی یا فعالیت‌های عملیاتی گزارش نمود.

۲-۳-۲-۳ طبقه بندی جریان های نقدی ‌بر اساس نظر کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ایران

الزامات مربو ط به نحوه ارائه صور ت جریان وجوه نقد و موارد افشای مربوط در استاندارد حسابداری شماره ۲ ایران با عنوان صور ت جریان وجوه نقد تشریح شده است. طبق استاندارد مذکور صورت جریان وجوه نقد باید منعکس کننده جریان‌های نقدی طی دوره تحت سر‌فصل‌های اصلی زیر باشد (کمیته تدوین استانداردهای حسابداری، ۱۳۸۵ ):

− فعالیت‌های عملیاتی

− بازده سرمایه گذاریها و سود پرداختی بابت تأمین مالی

− مالیات بر درآمد

− فعالیت‌های سرمایه گذاری

− فعالیت‌های تأمین مالی

تغییر در نحوه ارائه صورت جریان وجوه نقد توسط کمیته تدوین استانداردهای حسابداری توجیه پذیر بوده به نحوی که روش ۵ بخشی نسبت به روش ۳ بخشی در تصمیم گیری سرمایه گذاران حرفه ای اطلاعات مفیدی ارائه می‌کند (اعتمادی و تاری وردی، ۱۳۸۵ ). این استاندارد روش خاصی برای گزارش جریان وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی توصیه نکرده اما در عمل به دلیل کم هزینه بودن و آسان بودن در تهیه جریان وجه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی روش غیرمستقیم استفاده می شود.

۲-۳-۲-۳-۱ جریان های نقدی حاصل از فعالیت‌های عملیاتی

جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی یکی از شاخص‌های اصلی ارزیابی این موضوع است که عملیات واحد تجاری تا چه حد به جریان‌های وجه نقد کافی جهت بازپرداخت وامها، نگهداشت توان عملیاتی واحد تجاری و پرداخت سود سهام منجر شده و انجام سرمایه گذاریهای جدید را بدون تمسک به منابع مالی خارج از واحد تجاری میسر ‌کرده‌است که این جریان مکرر و با اهمیت در اغلب واحدهای انتفاعی از طریق فروش محصولات یا ارائه خدمات یعنی از محل مبالغ وصولی از مشتریان، وجوه پرداختی به فروشندگان مواد و کالا و ارائه دهندگان خدمات مورد نیاز، وجوه پرداختی به کارکنان بابت حقوق و دستمزد و سایر پرداخت‌های نقدی بابت هزینه ها کسب می شود. در واقع، مهمترین و معمول ترین جریان نقدی مرتبط با فعالیت های عملیاتی است که در جهت هدف کسب سود خالص می‌باشد (کمیته تدوین استانداردهای حسابداری، ۱۳۸۵).