فقر چندبعدی در مناطق روستایی استان­های ایران چقدر است؟
ازنظر فقر چندبعدی، فقیرترین منطقه شهری ایران مربوط به کدام استان است؟
ازنظر فقر چندبعدی، فقیرترین منطقه روستایی ایران مربوط به کدام استان است؟
رتبه‌بندی مناطق شهری استان­های ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی یکسان است؟
رتبه‌بندی مناطق روستایی استان­های ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی یکسان است؟
۱-۴٫ اهداف پژوهش
ازآنجاکه موضوع فقر یکی از مهم‌ترین مباحث مربوط به هر کشوری است لذا در این پژوهش به دنبال اهداف زیر هستیم تا بتوانیم با ارائه تصویر واضح­تری از وضعیت فقر کشور، مسئولین را در جهت برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های آتی، یاری نماییم.

1. 1. اندازه ­گیری فقر چندبعدی در مناطق شهری استان­های ایران

1. 1. اندازه ­گیری فقر چندبعدی در مناطق روستایی استان­های ایران

1. 1. یافتن فقیرترین منطقه شهری ایران ازنظر فقر چندبعدی

1. 1. یافتن فقیرترین منطقه روستایی ایران ازنظر فقر چندبعدی

1. 1. رتبه‌بندی مناطق شهری استان­های ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی

1. 1. رتبه‌بندی مناطق روستایی استان­های ایران ازلحاظ فقر درآمدی و فقر چندبعدی

۱-۵٫ روش تحقیق
جامعه آماری این پژوهش، تمامی استان­های ایران است که به دو بخش شهری و روستایی تقسیم می­ شود و منبع آماری مورداستفاده، داده ­های طرح هزینه – درآمد خانوار مرکز آمار ایران برای سال­های ۱۳۸۸ و ۱۳۹۰ است. ذکر این نکته ضروری است که چون آمارهای هزینه خانوار نسبت به آمار درآمد خانوار، از دقت بیشتری برخوردار است، بنابراین از متغیر هزینه به‌جای درآمد استفاده‌شده است.

۱-۶٫ روش تجزیه‌وتحلیل داده ­ها
در این پژوهش داده ­ها از پرسشنامه ­های طرح هزینه-درآمد خانوار مرکز آمار ایران، استخراج‌شده و با بهره گرفتن از نرم‌افزار Excel طبقه‌بندی‌شده و وارد نرم‌افزار Eviews شده است. برای اندازه‌گیری شاخص­ های فقر از خط فقر نسبی برای تخمین استفاده‌شده است. به این صورت که، ابتدا فقر، بر اساس ویژگی­های مسکن، درآمد و آموزش سنجیده و در مرحله بعد، به بررسی فقر چندبعدی پرداخته می­ شود. برای محاسبه فقر مسکن، فقر آموزشی و فقر درآمدی ابتدا باید خط فقر مربوط به هر ویژگی را مشخص کرد.
خط فقر مسکن، ۱۶ مترمربع به ازای هر نفر در نظر گرفته‌شده است (فصلنامه اقتصاد مسکن،۱۳۷۴). برای بدست آوردن سطح ­زیربنای سرانه، سطح ­زیربنای محل سکونت هر خانوار را بر بعد خانوار تقسیم می­کنیم سپس درصد سطوح ­زیربنای سرانه زیرخط فقر را بدست می­آوریم.
خط فقر آموزش، بر اساس میزان سواد برای سرپرست خانوار در نظر گرفته‌شده است، به عبارتی فردی که بی‌سواد باشد، ازلحاظ آموزشی، فقیر محسوب می­ شود (شاهمرادی،۱۳۹۱). پس از مشخص نمودن تعداد سرپرست خانوار بی‌سواد، درصد سرپرست خانوار زیرخط فقر را بدست می­آوریم.
خط فقر درآمدی بر اساس روش معکوس ضریب انگل محاسبه می­ شود. پس از بدست آوردن خط فقر درآمدی، درصد افراد زیرخط فقر را محاسبه می­کنیم.
پس از بدست آوردن درصد خانوار­ ­زیرخط فقر مربوط به هر یک از ویژگی­های درآمد، آموزش و مسکن، با بهره گرفتن از رویکرد نظریه اطلاعات که در سال ۲۰۰۶ توسط معصومی، ارائه‌شده است بر اساس یک میانگین وزنی، به برآورد فقر چندبعدی می­پردازیم.
تعاریف مفاهیم و واژه ها:
فقر تک‌بعدی: این فقر، را بیشتر به فقر درآمدی نسبت می­ دهند. به عبارتی، زمانی که فقر تنها، از یک بعد، مثلاً بعد درآمد، مسکن، آموزش و… بدون توجه به سایر ابعاد، موردبررسی قرار گیرد به آن فقر تک‌بعدی می‌گویند.
فقر چندبعدی: در این نوع فقر، برخلاف رویکرد درآمدی که در آن تنها مسئله اقتصادی مدنظر است، سیستمی متشکل از اقتصاد، سیاست و فرهنگ را در نظر می­گیرد و فقر را حاصل ابعاد اقتصادی و غیراقتصادی می­داند.
خط فقر: بسته به اینکه در تعریف فقر مفهوم مطلق یا نسبی در نظر گرفته شود، آستانه‌ای تعریف می‌شود که
مرز بین فقیران و سایر افراد جامعه را مشخص می‌کند. این آستانه، خط فقر، نامیده می‌شود.
۱-۷٫ خلاصه فصل
در این فصل، ابتدا به بیان تعریف مختصری از فقر و ابعاد آن پرداختیم و با توجه به آن، فقر چندبعدی تعریف گردید. سپس به بیان پرسش­هایی که در این پایان‌نامه به دنبال پاسخ به آن­ها هستیم، پرداخته، پس‌ازآن، اهداف این پژوهش ذکر گردید؛ و در آخر، جامعه آماری، سال‌های موردبررسی و روش تجزیه‌وتحلیل داده ­ها بیان شد.
فصل دوم
سوابق و ادبیات موضوع
۲-۱٫ مقدمه
فقر از دیرزمان یکی از موضوعات موردنظر و مطالعه دانشمندان بوده و جزء دغدغه‌های فکری آنان محسوب می­شده است، اما به‌طورجدی و علمی و کاربردی مطالعات فقر از اواخر قرن ۱۹ آغازشده است. فقر، نمودی از توسعه‌نیافتگی است، مشکلات مختلفی را در ابعاد گوناگون، برای جوامع، به بار ­می­آورد. ازاین‌روست که موضوع فقر، از سوی تمامی کشورهای جهان، دارای اهمیت فراوان بوده و برای از بین بردن یا کاهش وسعت آن، برنامه ­های ویژه‌ای را اجرا می­ کنند. لذا، سنجش فقر و نیز راه­های مختلف فقرزدایی، در دهه­های اخیر، اهمیت بیشتری در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی کشورهای دنیا، به‌ویژه کشورهای توسعه‌نیافته، پیداکرده است. واقعیت این است که گاهی، نه‌تنها عدم دسترسی به درآمدها و منابع، منجر به فقر می­ شود، بلکه از دست دادن فرصت­ها نیز، فقر را تشدید می­ کند. در این راستا، نهادهایی چون نهادهای آموزشی، بهداشتی و مالی فرصت­های ازدست‌رفته را کاهش خواهند داد. اصولاً فقر، در مناطقی که با شرایط وخیم بیوفیزیکی و محرومیت­های اقتصادی-اجتماعی روبرو هستند، گسترده می­ شود. فقرا نه‌تنها، دسترسی به منابع و درآمدهای مالی ندارند، بلکه فرصت­های پیشروی آن­ها هم کم هستند. بازارها و اشتغال از مسائلی هستند که باعث جداسازی مناطق مختلف، با شرایط جغرافیایی­و­اجتماعی متفاوت شده‌اند. همچنین دسترسی به آموزش و بهداشت، می ­تواند توانایی افراد ساکن در منطقه خاص جغرافیایی را در دستیابی به منابع درآمدی خارج از مزرعه افزایش دهد؛ بنابراین فقر، می ­تواند در دو زمینه موردبررسی قرار گیرد: فقر درآمدی که از طریق اندازه‌گیری مخارج سرانه خانوار و مقایسه آن با یک خط فقر مناسب، قابل ارزیابی است و فقر غیر ­درآمدی که از طریق بررسی دسترسی به نهادها و چگونگی عملکرد آن­ها در کاهش فقر، می ­تواند مورد ارزیابی قرار گیرد.
۲-۲٫ مروری بر پیشینه‌ تحقیق
اولین گام در جهت معرفی نگاه وسیع‌تر به ابعاد فقر در اندازه ­گیری، توسط آمارتیاسن در اواخر دهه­ هفتاد و اوایل دهه هشتاد برداشته شد. امروزه این رویکرد (رویکرد قابلیت آمارتیاسن) در میان سازمان­های بین‌المللی پذیرفته‌شده است به‌طوری‌که شاخص­ های توسعه انسانی (HDI)^[5] و شاخص فقر انسانی (HPI)^[6] که توسط سازمان ملل متحد به‌صورت سالیانه ارائه می‌شود، با بهره گرفتن از رویکرد فقر چندبعدی اندازه ­گیری می‌شود.

• • اسد زاده و پائول^[۷] (۲۰۰۱) در پژوهشی به بررسی فقر در ایران پس از انقلاب اسلامی پرداخته‌اند. تحقیق مبتنی بر داده‌های سال ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۱ بودجه خانوار مربوط به طرح درآمد- هزینه خانوار است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که طی دوره مزبور، میزان فقر در مناطق روستایی کمی کاهش‌یافته؛ درحالی‌که در مناطق شهری تا بیش از ۴۰ درصد افزایش پیداکرده است.

• • بورگینگون و چاکراوارتی^[۸] در مقاله‌ای تحت عنوان “سنجش فقر چندبعدی” که در سال ۲۰۰۳ ارائه کردند در تکامل سنجش فقر چندبعدی بسیار تأثیرگذار بودند. آن­ها روشی را پیشنهاد کردند که بر طبق آن برای هر یک از ابعاد، خط فقر مشخصی تعیین می­شد. اگر فرد حداقل در یک بعد از ابعاد موردبررسی، زیرخط فقر تعیین‌شده، قرار می­گرفت به‌عنوان فقیر در نظر گرفته می­شد.

• • داگلاس، شان و یانگر^[۹] (۲۰۰۵) رویکرد مسلطی در رابطه با فقر چندبعدی بیان کردند. بر طبق این رویکرد، خطی به‌عنوان مرز بحرانی در نظر گرفته می­ شود و بر اساس آن می­توان تشخیص داد که فرد فقیر است یا خیر. برای تعیین این محدوده، برای هرکدام از ویژگی­ها، فقر تک‌بعدی محاسبه‌شده، در حقیقت سنجش مسلط، یک سنجش تعمیم‌یافته دوبعدی را از شاخص فوستر، گریر، توربگ بیان می­ کند. در این رویکرد، دو بعد جانشین هم قرار می­گیرند؛ که یک رویکرد اجماعی از فقر است به‌نحوی‌که اگر فرد، حداقل دریکی از ابعاد موردبررسی فقیر باشد، آنگاه فقیر محسوب می­ شود.

• • راوالیون و چن^[۱۰] (۲۰۰۷) در تحقیقی فقر مطلق را با استفاده ازسری‌های زمانی ۱۹۸۱ تا ۲۰۰۴ برای یک‌صد کشور درحال‌توسعه برآورد کردند. برای محاسبه تعداد و درصد فقرا از خط فقر بین‌المللی(درآمد روزانه یک لار) استفاده‌شده است. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که، در طول سال­های موردبررسی درصد فقرا به‌صورت معناداری کاهش پیداکرده است ولی درزمینه­ی کاهش تعداد فقرا دستاورد محسوسی نداشته است. اگرچه در چین وضعیت متفاوت بوده است یعنی تعداد فقرا نیز کاهش پیداکرده است.

• • ادوارد والز و مارکوس روبلز^[۱۱] در سال ۲۰۰۸ فقر چندبعدی را برای سال­های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۳ برای کلمبیا بر طبق مدل چاکراوارتی و بورگینگون بدست آوردند. در این مطالعه سه بعد امنیت، درآمد و آموزش موردبررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که فقر چندبعدی طی سال­های موردبررسی کاهش‌یافته است.

• • اما سا نتوز^[۱۲] در سال ۲۰۰۹ مطالعه‌ای با عنوان ” سنجش فقر چندبعدی در یونان” انجام داد. که در آن فقر چندبعدی با بهره گرفتن از روش آلکایر و فوستر (۲۰۰۷) محاسبه شد. ویژگی­های موردبررسی عبارت‌اند از: درآمد، آموزش، دسترسی به مسکن، دسترسی به آب آشامیدنی و دسترسی به نور و روشنایی. در این مطالعه دو روش وزن دهی به‌کاربرده شده است. یکی وزن دهی یکسان به همه ابعاد و دیگری روش وزن دهی که به ترتیب به یکی از ویژگی­ها وزنی برابر با ۵/۰ و به ویژگی­های دیگر وزنی برابر با یک‌چهارم می­دهد. نتایج به‌دست‌آمده فقر چندبعدی بالایی را برای مناطق روستایی نشان می­دهد.

• • داوود و همکاران^[۱۳] (۲۰۰۹) در تحقیقی فقر مطلق در پاکستان را موردبررسی قرار داده‌اند. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که، شاخص سرشمار فقر در فاصله دو دوره زمانی ۷۴/۵ درصد کاهش پیداکرده است. در خلال این دوره فقر مطلق در مناطق روستایی حدود ۶۷/۵ درصد و در مناطق شهری حدود ۴۸/۴ درصد کاهش پیداکرده است.

• • خداداد کاشی (۱۳۷۷) در مقاله‌ای به‌اندازه گیری فقر در ایران طی سال‌های ۱۳۷۰-۱۳۶۴ با بهره گرفتن از شاخص سن پرداخته است. یافته­ ها دلالت بر آن داردکه در فاصله سال‌های ۱۳۷۰-۱۳۶۴ فقر در ایران افزایش‌یافته، ولی پس‌ازآن، رو به کاهش گذارده است.

• • محمودی (۱۳۸۱) در تحقیقی وضعیت فقر در ایران در طی سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳ را موردبررسی قرار داده است. نتایج نشان می­دهد که فقر در طول این دوره در کل کشور و نواحی روستایی افزایش‌یافته است؛ اما باوجود افزایش نرخ فقر در نواحی شهری، وضعیت فقیرترین فقرا در این بخش بهبودیافته است؛ به‌عبارت‌دیگر، اجرای سیاست تعدیل اقتصادی در کشور افزایش فقر مطلق را به دنبال داشته است.

• • راغفر و ابراهیمی (۱۳۸۶) در تحقیقی با بهره گرفتن از آمار هزینه و درآمد خانوارها به اندازه ­گیری فقر در مناطق شهری و روستایی ایران طی سال­های ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۳ پرداخته‌اند. بدین منظور ابتدا خط فقر مطلق شهری و روستایی طی دوره موردبررسی بر اساس رویکرد حداقل نیازهای اساسی محاسبه‌شده است. برای اضافه نمودن حداقل نیازهای غیر غذایی از روش اورشانسکی استفاده‌شده است. سپس شاخص­ های گروه فوستر، گریر و توربک برای هریک از سال­های موردبررسی و به تفکیک شهر و روستا تخمین زده‌شده است. نتایج بدست آمده نشان می­دهد در تمامی دوره موردبررسی، میزان شاخص­ های فقر در مناطق روستایی بالاتر از مناطق شهری بوده است. همچنین روند کلی شاخص ­ها هم در فقر شهری و هم در فقر روستایی نزولی بوده است که این امر بدان معناست که درصد جمعیت زیرخط فقر، شکاف فقر و شدت فقر طی سال­های موردبررسی کاهش‌یافته است.

• • علی مددی در سال ۱۳۸۷ به اندازه ­گیری فقر چندبعدی در سال­های ۱۳۸۳ و ۱۳۸۶ پرداخت؛ در این تحقیق ویژگی­های مسکن، درآمد، تملک کالاهای بادوام، سلامت، تأمین اجتماعی، اوقات فراغت و آموزش به‌عنوان ویژگی­های کمکی جهت اندازه ­گیری فقر مورداستفاده قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن است که میزان فقر چندبعدی در مناطق شهری و روستایی در سال ۸۳ به ترتیب برابر با ۳/۱۸ و ۶/۱۹ و در سال ۸۶ به ترتیب برابر با ۴/۱۷ و ۳/۱۹ بوده است. نتایج نشان می­دهد که فقر چندبعدی در سال ۸۶ نسبت به سال ۸۳ در مناطق شهری و روستایی کاهش‌یافته است.

• • پیرائی و شهسوار (۱۳۸۸) در مقاله‌ای وضعیت فقر در مناطق شهری و روستایی استان فارس طی سال­های ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۶ را موردبررسی قرار داده­اند. نتایج محاسبه این شاخص ­ها نشان می‌دهد که میزان خط فقر مطلق سالانه خانوارها در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی بوده و روند شاخص­ های فقر در مناطق شهری و روستایی، نشان­دهنده روند نزولی فقر در این مناطق طی دوره موردبررسی است.

• میترا احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۹ مطالعه­ ای با عنوان “فقر چندبعدی و نابرابری پناهندگان افغانی ساکن ایران” انجام داده است. ویژگی­های موردبررسی در این پژوهش عبارت‌اند از: درآمد، آموزش، مسکن و بهداشت؛ که از این میان، فقر درآمدی با ۷۹ درصد بالاترین سرشمار فقر رادار است. سرشمار فقر چندبعدی با رویکرد تمرکز ضعیف در نرخ­های جانشینی متفاوت برای ویژگی­ها، عددی بین ۷۸ تا ۹۵ درصد و فقر چندبعدی با رویکرد تمرکز قوی، عددی بین ۹۸ تا ۱۰۰ درصد بدست آمده است.

۲- رونشین حذف شد و رسوب آن در ۳۵۰ میکرولیتر بافر STET (جدول ۳-۱) حل شد.
۳- ۵/۱۲ میکرولیتر لیزوزیم (mg/ml 20 در ۸ mM Tris-HCl, pH= 10) افزوده شد. آمیخته یک دقیقه در آب جوش گرما داده شد.
۴- لوله ها به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در rpm 13000 سانتریفیوژ شد. رسوب به دست آمده به کمک خلال دندان حذف شد.
۵- ۴۰ میکرولیتر استات سدیم ۳ مولار (۵(pH= و ۲۲۰ میکرولیتر ایزوپروپانول سرد به محصول افزوده شده و به آرامی آمیخته شد. سپس به مدت ۱۰ دقیقه در rpm 13000 سانتریفیوژ شد.
۶- رونشین به دست آمده حذف و رسوب آن با ۵۰۰ میکرولیتر اتانول ۸۰ درصد شستشو شد.
۷- لوله ها با بهره گرفتن از دستگاه تغلیظ کننده^[۵۳] مدل ۵۳۰۱ شرکت اپندورف خشک شدند و رسوب به دست آمده در ۳۰ میکرولیتر آب مقطر گندزدایی شده حاوی ۱/۰ درصد RNase حل شد.

۳-۴-۳- آماده سازی ریزنمونه ها و اگروباکتریوم برای انتقال ژن به میخک

در این پژوهش از قطعه های برگ، گلبرگ و یا پینه ارقام ’Rendz-Vous ‘ و ’Panamera‘ میخک از گیاهان با عمر ۷ تا ۸ هفته برای تهیه ریزنمونه استفاده شد. برای گندزدایی سطحی ریزنمونه های برگ و یا گلبرگ، این ریزنمونه ها به مدت ۴۵ ثانیه در اتانول ۷۰% و سپس به مدت ۱۰ دقیقه در هیپوکلریت سدیم ۱۰% قرار داده شدند و در پایان سه بار با آب مقطر گندزدایی شده شستشو شدند. ریزنمونه ها با بهره گرفتن از پنس و اسکالپل گندزدایی شده به قطعه­های ۳ تا ۴ میلی متری تقسیم شدند. سپس از این قطعه­های به عنوان ریزنمونه برای مایه زنی با اگروباکتریوم استفاده شد. برای آماده سازی باکتری برای انتقال ژن سویه مورد نظر اگروباکتریوم به مدت یک شب در محیط کشت LB حاوی آنتی بیوتیک کانامیسین (mg/ml 50) و ریفامپیسین (mg/ml 50) کشت و در دمای ۲۸ درجه سلسیوس قرار داده شد. میزان جذب این سوسپانسیون در nm600 با دستگاه اسپکتروفتومتر اندازه گیری شد.
سپس سوسپانسیون باکتری به مدت ۱۰ دقیقه در دمای ۴ درجه سلسیوس در rpm 3500 سانتریفیوژ شد. پس از سانتریفیوژ مایع رویی حذف گردید و به رسوب به دست آمده ml10 محیط کشت MS مایع (محیط مایهزنی) افزوده شد.

۳-۴-۴- پیش آماده سازی ریزنمونه ها

ریزنمونه های برگ و یا گلبرگ برای پیش آماده سازی روی محیط کشت MS نیم غلظت دارای ۱ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D، ۳۰ گرم در لیتر سوکروز و ۸ گرم در لیتر آگار با ۷/۵ = pH به مدت ۷۲ ساعت و در شرایط تاریکی قرار گرفتند.

۳-۴-۵- روش کار انتقال ژن به گیاه

پس از رشد باکتری در تاریکی و در دمای ۲۸ درجه سلسیوس چگالی نوری باکتری در nm600 اندازه گیری شد. برای بهینه کردن عوامل مؤثر در انتقال ژن، سه غلظت باکتری دارای چگالی نوری ۵/۰، ۸/۰ و ۱ در ۶۰۰ نانومتر در این آزمایش مورد بررسی قرار گرفت. تعداد شاخساره های تراریخت ایجاد شده در هر تیمار محاسبه و تجزیه و تحلیل شد. سپس ریزنمونه ها در سوسپانسیون اگروباکتریوم به مدت ۲۰، ۳۰ تا ۴۰ دقیقه فرو برده شده و در شیکر انکوبیتور^[۵۴] با دور آرام قرار داده شدند و پس از گذشت زمان لازم روی کاغذهای صافی که از پیش گندزدایی شده بودند قرار داده شده تا خشک شوند و سپس به صورت افقی روی محیط هم کشتی بدون آنتی بیوتیک به مدت ۲، ۳ و ۴ روز در شرایط تاریکی کشت شدند. سپس ریزنمونه ها با سفاتاکسیم با غلظت ۲۵۰ میلی گرم در لیتر شستشو داده شد تا باکتری ها از روی سطح ریزنمونه ها حذف شوند. سپس روی کاغذ صافی گندزدایی شده قرار گرفته تا خشک شوند. در مرحله بعد این ریزنمونه ها به یک محیط کشت گزینشگر حاوی عوامل گزینشگر مناسب منتقل شدند. محیط گزینش دارای نمک های MS، ویتامین ها، ۳۰ گرم در لیتر سوکروز، ۸ گرم در لیتر آگار، ۱۵۰ میلی­گرم در لیتر کانامیسین و ۴۰۰ میلی گرم در لیتر سفاتاکسیم به همراه تیمار تنظیم کننده های رشد مشابه محیط هم کشتی بود. ریزنمونه ها پس از انتقال به محیط کشت گزینش، در دمای ۲۸ تا ۳۰ درجه سلسیوس در شرایط ۱۶ ساعت نور و ۸ ساعت تاریکی قرار داده شدند.

۳-۴-۶- گزینش و باززایی گیاهان تراریخت

پس از هم کشتی، ریزنمونه ها با آنتی بیوتیک سفاتاکسیم با غلظت ۲۵۰ میلی گرم در لیتر شستشو داده شده و روی کاغذ صافی گندزدایی شده قرار گرفتند تا خشک شوند و به محیط کشت باززایی شاخساره I‌ منتقل شدند. پتری دیش ها در دمای ۲۸ درجه سلسیوس و روشنایی با دوره نوری ۱۶ ساعته قرار داده شدند. پس از گذشت ۳ تا ۵ هفته ریزنمونه ها به محیط کشت باززایی شاخساره II منتقل شدند. شاخساره ها از انتهای برش ۷ تا ۹ هفته پس از هم کشتی ایجاد شدند. شاخساره های باززایی شده با انجام آزمون GUS از نظرانتقال ژن مورد نظر، مورد بررسی قرار گرفتند. شاخساره هایی که سنجش GUS آن ها منفی بود به عنوان ناتراریخت شناخته شدند که به طور معمول شاخساره های گریخته^[۵۵] نامیده می شوند.
شاخساره های تراریخت به محیط کشت ریشه زایی انتقال داده شدند و در شرایطی که پیش تر بیان شد قرار گرفتند. حضور ژن uidA در گیاهان تراریخت با روش PCR و به کمک آغازگرهای اختصاصی که قطعه ۴۲۵ جفت بازی را ایجاد می کنند، بررسی شد.

۳-۴-۷- استخراج DNA از بافت های گیاهی با بهره گرفتن از محلول CTAB

استخراج DNA از نمونه­های گیاهی با بهره گرفتن از روش CTAB (جدول ۳-۲) انجام شد (سام بروک و راسل، ۲۰۰۱). برای استخراج DNA ژنومی به دلیل اندازه بزرگ بایستی به گونه ­ای از سلول استخراج شود که تا حد امکان حداقل صدمه یا شکستگی به آن وارد شود. علاوه بر آن ترکیبات فنلی موجود در دیواره سلول گیاهی در حین استخراج DNA به درون محلول استخراج شده وارد می­شوند. این ترکیبات فنولی در مراحل بعدی دستورزی DNA اعم از PCR و هضم آنزیمی مزاحمت ایجاد می­ کنند. لذا در استخراج DNAی ژنومی بایستی از روشی استفاده شود که در وهله ی اول DNA ژنومی سالم بدست آید و در مرحله دوم ترکیبات فنولی تا حد امکان در محلول استخراج شده حضور نداشته باشند. از این رو از روش CTAB برای استخراج DNA استفاده شد (جدول ۳-۲). ترکیب اصلی در این روش یک ماده شوینده به نامCethyltrimethylammonium Bromide(CTAB) N,N,N, می­باشد. این ماده افزون بر دارا بودن خاصیت شویندگی با دارا بودن بار­های مثبت، اطراف مولکول­های DNA را که بار منفی دارند پوشانده که این عمل DNA سلولی را تا حد زیادی از سایر ترکیب ها جدا
می کند.
۱- بافر استخراج CTAB برای ۵۰ ml
جدول ۳-۳- مواد مورد نیاز برای استخراج DNA ژنومی

آنها طی مقاله ای تحت عنوان« بطرف تکامل سیستم مفهومی گردشگری» در سال ۲۰۰۹ به تبیین و تکاملی سیستم استنتاجی گردشگری بر اساس نگرش نو و انطباق با شرایط جدید و بی نظمی های جدید پرداخته اند. در این مدل عناصر آنتروپی، بازدارنده، هم ایستایی( همگن)، سناریوهای سیستم و عناصر بی نظمی با جزئیات خود به صورت چتری وحلقه های تودرتو از مرکز ( گردشگری)، سیستم گردشگری را تشکیل داده که عناصر آنها با همدیگر دارای ارتباط متقابل دارند. در این مدل بطور نسبی تمامی عناصر مؤثر و تشکیل دهنده گردشگری اعم از حمل ونقل، اقامتگاهها، خدمات ترابری ومسافرتی، خدمات پذیرایی، خدمات عمومی و مجانی، تفریح، فرهنگ و… را مورد بررسی قرار داده و به درک مفاهیم ذهنی و واقعیت های بیرونی با توجه به ارزش و اهمیت عناصرگردشگری پرداخته است( بریونز، تجیدا و مورالس،۲۰۰۹). مدل ارائه شده زیر بر پایه نظریه سیستمی پرورانده شده است؛ این مدل در طبقه بندی مدل های نظری- سیستم گردشگری کل از گونه پیش بینی کننده می باشد.
شکل۲-۱ دیدگاه بریونز(تجیدا و مورالس،۲۰۰۹)
- دیدگاه کاسپار
کاسپار^[۳۶] گردشگری را همانند سیستمی باز مشتمل بر ساختار داخلی اعم از زیر سیستم های موضوعی و فرعی با سیستم فرادست متشکل محیط های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فن آوری و اکولوژی که دارای ارتباط متقابل با یکدیگر هستند، محسوب می کرد ؛ وی عقیده داشت، نباید ساختار داخلی سیستم جدای از محیط فرا دست در معنا و مفهوم آن بررسی شود؛ همین واقعیت که انسان در کانون رویداد گردشگری قرار دارد، ما را وادار می سازد که از بررسی بخشی و گسسته چشم پوشی کنیم. ما باید خودمان را از اندیشه تک بعدی نگر، رها ساخته و در صدد برآییم حتی الامکان به طور یکپارچه به مسائل بپردازیم(کاسپر،۱۹۷۵/ مؤمنی، ۱۳۸۶). مدل کاسپار بر اساس طبقه بندی بنیادین مدل های گردشگری در زمره مدل های نظری- سیستم کل و از گونه تشریحی می باشد.شکل شماره سیستم گردشگری(مدل کاسپار)
سیستم فرادست
محیط اقتصادی
محیط اجتماعی
سیستم گردشگری
زیر سیستم :
موضوعی
گردشگری
زیر سیستم های
ساختاری
مکان گردشگری
بنگاه تولید گردشگری
سازمانهای گردشگری
محیط اکولوژی
محیط سیاسی
محیط فن آوری
نمودار ۲-۹ . مدل کاسپار (کاسپار ۱۹۷۵).
- دیدگاه هولدن
هولدن^[۳۷] از جمله اندیشمندانی است که گردشگری را به عنوان یک سیستم مورد توجه و بررسی قرار می دهد. او با به نمایش گذاشتن عناصر مختلف سیستم گردشگری، اهمیت داده های سیستم گردشگری در چشم انداز محیطی، منابع انسانی و طبیعی را متذکر و برجسته می نماید. وی معتقد است درون سیستم گردشگری سه بخش زیر سیستم، یعنی زیر سیستم مقصد، گردشگر و حمل و نقل اهمیت داشته که یکدیگر را پوشش داده و به یکدیگر نیز وابسته اند. در زیر سیستم مقصد، جاذبه های طبیعی و فرهنگی برای جذب گردشگری مهم است که منجر به خروجی سیستم می شود. داده های خروجی سیستم وابسته به درآمد و علاقه گردشگران است که تغییرات فرهنگی و محیطی جامعه را بدنبال خواهد داشت(هولدن،۲۰۰۰).

مدل ارائه شده از طرف هولدن بر پایه نظریه سیستمی می باشد؛ این مدل در طبقه بندی مدل های نظری- سیستم های کل از گونه پیش بینی کننده و اثرات اکولوژیکی است. شکل شماره سیستم گردشگری، چشم انداز محیطی(دیدگاه هولدن)
شکل ۲-۲ . سیستم گردشگری، چشم انداز محیطی(هولدن ، ۲۰۰۰).
۲-۷ مدل مفهومی
H7
H5
H2
H4
انتخاب مقاصد
مسافرتی
H3
H6
H1
دراین مدل مفهومی سعی شده است تا تمامی عوامل تاثیرگذار بر انتخاب مقاصد مسافرتی مدنظر قرار داده شود، همانطور که در مدل آورده شده متغیرهای مستقل این تحقیق شامل: عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی، عوامل فردی، عوامل اجتماعی و فرهنگی، عوامل جغرافیایی و طبیعی، برنامه های آژانس و سایر عوامل می شود که در ادامه به صورت جامع به تشریح این عوامل می پردازیم.
۲-۷-۱ عوامل اقتصادی (Economic factors):
گردشگری قبل از هر چیز یک مسئله اقتصادی است. سامان دهی فضای جغرافیای در امر مبادله آزاد گردشگری شکل می گیرد و تجارت مسافرت بر پایه سرمایه داری و سودآوری انجام می شود. از این رو گردشگری در فرایند عرضه و تقاضا جلوه هایی از توسعه نشان می دهد . گردشگری در اصل صرف کردن اوقات فراغت است که در روندی از اقتصادی شدن امر اجتماعی شکل می گیرد. گردشگری بدون کنش و واکنش میهمان و میزبان نمی تواند وجود داشته باشد و از آنجا که در ازای این کنش و واکنش مبادله پول صورت می گیرد گردشگری را نمی توان صرفاً یک امر فرهنگی محسوب نمود و یا آن را حرکتی غیراقتصادی به حساب آورد(رضازاده و نجفی اسدالهی،۱۳۸۹). گردشگری در زمینه اقتصادی علاوه بر جنبه های مختلف کسب ارز خارجی انتقال بخشی از قدرت خرید اتباع سایر کشورها به کشور جذب کننده گردشگر است. گردشگری منجر به افزایش تحرک در تولید و توزیع، ایجاد مشاغل و خدمات گوناگون و کمک به سرعت گردش پول می شود. ضریب افزایش درآمد در گردشگری سبب افزایش ثروت و ضریب افزایش اشتغال موجب افزایش درآمد گردشگری و ضریب افزایش اشتغال موجب ایجاد مشاغل جدید از طریق گردشگری می شود(همان منبع). صاحبان سرمایه و بانک داری معیارهای اقتصادی برای تحرک گردشگری در نظردارند و معتقدند که کشورهایی با درآمد سرانه کمتر از ۳ هزار دلار نمی توانند تحرک چندانی در امر گردشگری داشته باشند و یا اقدام به سرمایه گذاری های مهم در این زمینه بنمایند(همان منبع).
تقاضای گردشگری با توزیع عادلانه درآمد همبستگی دارد. یعنی اگر درآمدهای یک کشور به طور عادلانه ای بین کل جمعیت آن کشور توزیع شود و در آن زمان می توان با توجه به سهم سرانه از درآمد ملی به شدت یا ضعف تقاضای گردشگری پی برد(همان منبع).
۲-۷-۱-۱ آثار منفی گردشگری در رابطه با اقتصاد
تراکم بیش از حد گردشگران در بعضی مقاصد گردشگری ممکن است به برانگیختن خشم، ناراحتی و حس دشمنی ساکنان محلی نسبت به گردشگران منجر شود. اگر جریان گردشگری به یک منطقه بسیار زیاد باشد، گردشگران از جاذبه ها و اماکن تفریحی، رستوران ها، فروشگاه ها، و وسایل حمل و نقل بیش از اندازه استفاده می کنند و افراد محلی نمی توانند به راحتی از آنها بهره برداری نمایند. به علاوه ممکن است گردشگری موجب گرانی کالا و خدمات در محل گردد. بخشی از مردم که از حضور گردشگران سودی نمی برند و به علت حضور آنها مخارجشان افزایش می یابد با گردشگری و گردشگران مخالفت می کنند(پاپلی یزدی و سقایی،۱۳۹۰).
جدول ۲-۶ اثرات اقتصادی (گوهری،۱۳۹۰: ۲۲).

۲-۲-۲- تحلیل رقبا
تجزیه و تحلیل رقابت با تعریف و تعیین رقیب شروع میشود که در این ارتباط دو دیدگاه وجود دارد. یک دیدگاه مربوط به پایگاه داده ی مشتری و مشتری گرایی است و به انتخاب مشتری و آن دسته رقبایی که مشتری انتخاب میکند توجه دارد. روش دیگر، تجه به اتحادیه های تولید- مصرف است و توجه به رقبایی که محصول آن ها مشابه محصول شرکت ما میباشد. در حقیقت، این منابع به ما نشان می دهند که چگونه رقبا در بازار به فعالیت می پردازند.
دیدگاه دوم، شناسایی گروه های استراتژیک است یعنی گروه هایی از شرکت هایی رقابتی که استراتژی های مشابهی را دنبال می کنند و دارایی ها ریال مهارتها و ویژگی های مشترک دیگری دارند. شناسایی رقبای بالقوه نیز مهم است، یعنی رقبایی که انگیزه و توانایی لازم برای ورود به صنعت مورد نظر دارند.^[۲۷]

یک یا دوشرکت رقیب که بیشترین تهدید را برای شرکت ایجاد می کنند انتخاب شده و نیمرخ رقابتی آنها بر حسب عوامل زیر مورد بررسی قرار می گیرد:
اهداف شرکت:اگر رقیب رشد فروش یا رشد سهم بازار را دنبال می کند ممکن است یک استراتژی تهاجمی را مد نظر قرار دهد. گزارش های سالیانه و بیانیه های منتشر شده شرکت می تواند در تعیین اهداف شرکت کمک کند.
منابع شرکت : مقیاس و اندازه منابع شرکت می تواند شاخص مهمی در مورد تهدید رقابتی آن محسوب شود.شاید دارای تکنولوژی بهتر یا بدتر باشد،شاید داشتن پرسنل مازاد در کارخانه ها،و یا شاید مشکلات و مسائل مالی.
سوابق عملکردی در گذشته: سوابق عملکردی شرکت در صورت های مالی و گزارش های منتشر شده عمومی شرکت.
کالاها و خدمات فعلی:بسیاری از شرکت ها محصولات رقبای خود را با هدف مهندسی معکوس آن محصولات خریداری می کنند.
روابط با سایر سازمانها:عضویت مشترک،اتحتدها و سایر شکل های همکاری ممکن است مزیت رقابتی مناسبی را ایجاد کند.
استراتژی های فعلی:نگرش نسبت به مباحثی مانند نوآوری ، مشتریان پیشرو،تامین مالی و سرمایه گذاری،مدیریت منابع انسانی،سهم بازار،کاهش هزینه،دامنه محصول،قیمت گذاری،و برند سازی همه مستلزم بررسی می باشد.
شما باید یافته ها و نتایج حسابرسی بازاریابی را صرفا با رقبای اصلی خود مقایسه کنید.
بعد از شناسایی رقبا باید به این سوالات پاسخ داد:
رقبای شما چه کاری را بهتر از شما انجام میدهند؟
شما چه کاری را بهتر از رقبای خود انجام می دهید،
نقاط ضعف و قوت رقبا را در موارد زیر مشخص کنید:
رقابت پذیری محصول
قیمت گذاری
ویژگی ها و مزایای محصول
اثر بخشی تبلیغات
اثربخشی روش های توزیع
گرایش تجارت/مصرف کننده
روند های سهم بازار رقابتی
اثر بخشی نیروهای فروش
مبنا و مقیاس مقایسه را می توانید فروش و سهم بازار فعلی و آینده محصولات در هر بازار و بخش بازار قرار دهید. بکوشید تا تحلیل رقابتی شما تا جایی ممکن جامع باشد، هرچه اطلاعات تجسمی رقابتی بیشتری کسب کنید گزینه های استراتژیک رقابتی بیشتری نیز در مقابل شما قرار خواهد گرفت.^[۲۸] داشتن شناخت خوب درباره رقبا، شرکت را قادر به فعالیت در بازار بدون درگیری مستقیم در رقابت می نماید.
جدول ۵-۲- یک تحلیل رقابتی جامع را با بهره گرفتن از اطلاعات رقبایتان در اختیار شما قرار میدهد که در برنامه ریزی بازاریابی به آن رجوع خواهید نمود.^[۲۹]
جدول ۵-۲-جمع بندی تحلیل رقابتی (بنگز،۱۳۸۷

نام رقیب

سهم بازار

خطوط تولید

ـ ابزارهای ورودی صوتی

شکل ۲ ـ ۶ : مدل عمومی‌یک کامپیوتر
منبع: «صرافی زاده» و «پناهی»، ۱۳۸۴، ص ۸۷
۲ـ۸ـ تفاوت بین کامپیوتر و سیستم‌های اطلاعاتی
مدیسون و پارنتون^[۹۹] (۱۹۹۶) عقیده دارند که “گرچه سیستم‌های اطلاعاتی متکی به کامپیوتر، از تکنولوژی
کامپیوتر جهت پردازش داده‌های خام^[۱۰۰] به اطلاعات معنی دار^[۱۰۱] استفاده می‌کنند، تفاوتی روشن بین یک کامپیوتر و برنامه کامپیوتری در یک سو و یک سیستم اطلاعاتی در سوی دیگر وجود دارد” (ص ۱۱).
کامپیوترهای الکترونیکی و برنامه‌های نرم افزاری مرتبط، ابزارها و مواد سیستم‌های اطلاعاتی هستند. کامیپوتر ابزاری برای ذخیره سازی و پردازش داده‌ها فراهم می‌آورند. برنامه‌های کاربردی یا نرم افزار، دسته ای از ابزارهای عملیاتی هستند که فرایند پردازش در کامپیوتر را هدایت و کنترل می‌نمایند. “آگاهی از طرز کار کامپیوتر و برنامه‌های کامپیوتری جهت طراحی راه حل‌هایی برای مشکلات سازمانی مهم است اما جایگاه آنها در سیستم‌های اطلاعاتی دقیقاً به عنوان یک جزء از سیستم مطرح می‌باشد” (دیرال^[۱۰۲]، ۱۹۷۵، ص ۱۰). بنابراین، کامپیوتر و برنامه‌ها، در سیستم‌های اطلاعاتی مانند چکش و میخ در ساختن یک خانه می‌باشند. اما آنها به تنهایی قادر به تولید اطلاعات برای یک سازمان نیستند، بلکه جزئی از سیستم اطلاعات مدیریت محسوب می‌گردند.

۲ -۸- ۱- جایگاه سیستم‌های اطلاعات مدیریت، بعنوان یک سیستم
از ابعاد بسیاری، سیستم‌های اطلاعاتی ساختار شبیه به سیستم‌های عمومی‌دارند. هدف اصلی یک سیستم اطلاعاتی تبدیل داده به اطلاعات می‌باشد. اهایتیو و نیومن^[۱۰۳] (۱۹۹۰) اظهار می‌دارند که :
در مفهوم سازمانی، یک سیستم اطلاعاتی یک خرده سیستم از سیستم سازمانی می‌باشد. هر واحد سازمانی اهدافی نظیر افزایش سود، توسعه سهم بازار و ارائه خدمات بهتر به مشتری دارد. سیستم اطلاعاتی در سازمان باید اطلاعاتی روزمره از فعالیت‌های هر واحد سازمانی ارائه نماید، چنین سیستم‌های اطلاعاتی ، سیستم‌های عملیاتی نامیده می‌شوند، سیستم‌های اطلاعاتی همچنین باید اطلاعاتی راجع به انجام کارها به صورت کارا و اثربخش جهت تحقق اهداف سازمانی به مدیریت ارائه نمایند، چنین سیستم‌های اطلاعاتی باید برنامه استراتژیک سازمان را پشتیبانی نمایند، چنین سیستم‌های اطلاعاتی، سیستم‌های برنامه ریزی استراتژیک نامیده می‌شوند (ص ۱۰۰).
یک سیستم اطلاعاتی شامل اجزایی می‌شوند که با یکدیگر جهت تحقق اهداف روزمره مدیریت در کنترل عملیات سازمان در تعامل هستند. جایگاه یک سیستم اطلاعاتی را از دیدگاه سیستمی‌می‌توان به صورت زیر در نظر گرفت :
شکل ۲ ـ ۷ : جایگاه سیستم اطلاعاتی بعنوان یک سیستم
منبع : «اهایتیو» و «نیومن»، ۱۹۹۰، ص ۱۰۰
۲ -۸-۲- ضرورت سیستم اطلاعات مدیریت
اهمیت اطلاعات در سالیان اخیر بطور فزاینده‌ای مورد توجه و تأکید قرارگرفته است. بسیاری از دانشمندان پیشرفت‌های سریع چند دهه اخیر را مدیون وسایل و تجهیزات الکترونیکی و ارتباطی می‌دانند. جان نیس بیت^[۱۰۴] در کتاب خود^[۱۰۵]، پدیده انفجار اطلاعات^[۱۰۶] در کشورهای صنعتی را مطرح ساخت و معتقد بود که کشورهای صنعتی در حال گذر از یک جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی هستند.
گلیسون و چودهاری^[۱۰۷] (۲۰۰۲) در ارتباط با ضرورت سیستم اطلاعات مدیریت بیان می‌دارند که “مدیران به دلایل گوناگون به سیستم اطلاعات مدیریت نیازمندند، ازجمله: ۱ ـ محدودیت‌های فکری بشر در پردازش و ذخیره سازی ۲- محدودیت‌های دانش ۳-کاهش هزینه ۴- حمایت فنی ۵- حمایت از کیفیت ۶ - حاشیه رقابت و مهندی مجدد” (ص ۱۵۶). بعلاوه مدیران برای دستیابی به ترکیب مناسبی از استراتژی، انگیزش، تکنولوژی و طرح سازمانی جهت دوام و تعالی سازمان خود به فناوری اطلاعات روی آورده اند. سین^[۱۰۸] (۱۹۹۰) در ارتباط با ضرورت سیستم اطلاعاتی بیان می‌دارد که :
اصولاً نیاز به فناوری‌های اطلاعات ناشی از سه عامل است : اول، اینکه فناوری اطلاعات صنعتی استراتژیک است و در زمره سودآورترین صنایع جهان به شمار می‌آید. دوم اینکه فناوری اطلاعات یک فناوری مادر و کلیدی است و در تمام صنایع و خدمات کاربرد دارد و سوم اینکه، فناوری اطلاعات یک زیر بنای اساسی است که همه سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا از دانش بشری استفاده کنند و همچنین در اعتبار آن سهیم شوند و در فضای اطلاعاتی مناسب تنفس کنند، هزینه‌های خود را کاهش دهند و بهره وری هرکیفیت محصول و خدمات خود را افزایش دهند (ص ۱۸) .
همچنین هماهنگی کارها یکی از مهمترین وظایف مدیران می‌باشد که به طور فزاینده ای توسط سیستم‌های اطلاعاتی افزایش می‌یابد. لوکاس^[۱۰۹] (۱۹۹۴) عقیده دارد که “فناوری و سیستم‌های اطلاعاتی برکاهش عدم اطمینان و هماهنگ کردن افراد و گروه‌های مختلف سازمانی مؤثر می‌باشد” (ص ۸۵) .
توسط فناوری‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی، مرزهای مکانی و زمانی سازمان‌ها شکسته می‌شوند و افراد به راحتی در ارتباط با هم قرار می‌گیرند چه این ارتباطات درون سازمانی باشد و چه برون سازمانی. همچنین سازمان‌ها وقت کمتری را صرف گردهمایی‌های مربوط به تصمیم گیری می‌نمایند. “کاربرد این سیستم‌ها و فناوری‌ها توانسته است مدت زمانی را که سازمان‌ها باید صرف تفویض اختیار نمایند، کاهش دهد، تکرار پیام‌ها کاهش یابد وگروه‌های ذینفع بتوانند به صورت مستقیم با یکدیگر تماس برقرار کنند” (دفت، ۱۳۷۸، ص ۱۶۴). به طور خلاصه، سیستم‌های اطلاعاتی راه‌های جدیدی را برای ضبط، ذخیره سازی، بازیابی، انتقال و دریافت اطلاعات فراهم آورده و مدیران را در انجام وظایف به طور کارآمدتر یاری می‌رساند. از این رو ضرورت سیستم‌های اطلاعاتی در سازمان‌ها آشکار و مشخص می‌باشد.
۲ - ۹ - سیستم اطلاعات مدیریت منابع انسانی
در نگاهی سیستمی‌می‌توان گفت سیستم اطلاعات مدیریت منابع انسانی، می‌تواند بعنوان یک زیر سیستم در سیستم اطلاعات مدیریت سازمان مطرح باشد و خود نیز به عنوان یک سیستم شامل درونرادهایی از داده‌های مرتبط با نیروی انسانی و برون داده‌هایی است که جهت برنامه ریزی‌های لازم درسطوح مختلف مدیریت لازم درسطوح مختلف مدیریت سازمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سیستم
اطلاعاتی
مدیران
سیستم سیستم سیستم سیستم
اطلاعاتی اطلاعاتی اطلاعاتی اطلاعاتی
منابع انسانی مالی کارخانه دیگر
بنا به نیاز
شکل ۲ ـ ۸ : سیستم‌های فرعی اطلاعاتی درسازمان
مأخذ: «سین»^[۱۱۰]، ۱۹۹۰، ص ۱۷
تعاریف مختلفی از سیستم اطلاعات منابع انسانی وجود دارد. بیون^[۱۱۱] (۱۹۹۷) عقیده دارد که “یک سیستم اطلاعات منابع انسانی برای جمع آوری، ذخیره، نگهداری، بازیابی داده‌های مورد نیاز یک سازمان از کارکنانش می‌باشد، علاوه بر این برای کمک به برنامه ریزی، امور اداری، تصمیم گیری و کنترل فعالیت‌های مدیریت منابع انسانی طراحی می‌شود” (ص ۵۹). یک سیستم اطلاعات منابع انسانی باید رویکردی یکپارچه برای جمع آوری، ذخیره، تحلیل و کنترل جریان اطلاعات منابع انسانی در داخل یک سازمان فراهم آورد. شرمان و همکاران^[۱۱۲] (۱۹۸۸) سیستم اطلاعاتی منابع انسانی را به شرح زیر تعریف می‌کنند:
سیستم اطلاعات منابع انسانی، سیستمی‌است که اطلاعات جاری و دقیق برای مقاصد کنترل و تصمیم گیری فراهم کند.طبق پیمایشی که اخیراً انجام شده است بیشتر فناوری اطلاعات استفاه شده، برای نگهداری اطلاعات کارکنان، نظارت بر عملیات حقوق و دستمزد، نگهداری اطلاعات مربوط به غیبت‌ها و مرخصی‌ها و انجام امور اداری و استخدام و برنامه‌های آموزشی بوده است (ص۸).
اسکارپلو و لدوینکا^[۱۱۳] (۱۹۸۸) بیان می‌دارند که “سیستم اطلاعات منابع انسانی بخشی از سیستم اطلاعاتی سازمان است که اطلاعات لازم را برای تصمیم گیری درامور منابع انسانی ارائه می‌دهد” (ص ۷۱۴). تفاوت درسطح استفاده از سیستم اطلاعات منابع انسانی، اشاره به این مطلب دارد که می‌توان سیستم اطلاعات منابع انسانی را درقالب یکی از سیستم‌های اطلاعاتی مانند سیستم پردازش عملیات، سیستم اطلاعات مدیریت، سیستم پشتیبانی تصمیم گیری یا دیگر انواع سیستم‌های اطلاعات سازمانی طراحی کرد.
۲ -۹ - ۱- ضرورت سیستم اطلاعات منابع انسانی
اهمیت روز افزون منابع انسانی در سازمان‌ها، باعث گردیده است تا مدیران برای اطلاعات منابع انسانی نیز اهمیت خاصی قائل شوند. هرگونه تصمیم گیری صحیح و مناسب در رابطه با نیروی انسانی نیازمند اطلاعات دقیق، صحیح، به روز و به موقع دررابطه با این منبع می‌باشد. میرسپاسی (۱۳۸۵) دررابطه با ضرورت سیستم اطلاعات منابع انسانی اظهار می‌دارد که :
گسترش فعالیت‌ها و وظایف مدیران در قلمروی مدیریت منابع انسانی و تعامل مستمر بین این فعالیت‌ها و لزوم طرح ریزی‌های هماهنگ در جذب بهسازی، نگهداری و کاربرد مؤثر منابع انسانی، به عنوان مهمترین منبع استراتژیک هر سازمان، ایجاد سیستم‌های اطلاعات منابع انسانی و به روز نگهداشتن اطلاعات این سیستم را، در سازمان‌های بزرگ ضروری ساخته است (ص ۷۲).
بطور خلاصه مدیران منابع انسانی برای هرگونه تصمیم گیری صحیح در رابطه با منابع انسانی نیازمند اطلاعات صحیح می‌باشند. عرفانی (۱۳۷۶) بیان می‌کند که “از آنجا که یک تصمیم گیری صحیح شامل ۹۵ درصد اطلاعات درست و به هنگام و ۵ درصد اجتهاد می‌باشد اهمیت نقش سیستم اطلاعات مدیریت در راهبردی سازمان مشخص می‌گردد” (ص ۷۰ ). در نتیجه یکی از ابزارهای مهم در نظارت مدیریت منابع انسانی، به ویژه در سازمان‌های بزرگ، سیستم اطلاعات مدیریت منابع انسانی است.
۲ -۹ - ۲- کاربرد سیستم اطلاعات منابع انسانی
همانطور که در بخش دوم اشاره گردیده است، فرایند منابع انسانی درسازمانها شامل طراحی و تجزیه و تحلیل مشاغل، برنامه ریزی نیروی انسانی، کارمندیابی، انتخاب، استخدام، انتصاب، آموزش، توسعه مدیریت و بهبود سازمان، ارزیابی عملکرد، خدمات رفاهی و بازنشستگی است و اجرای هر یک از وظایف فوق مستلزم مقادیر زیادی از داده‌ها و اطلاعات می‌باشد. نتایج عملکرد مدیران منابع انسانی بطور مستقیم به کیفیت اطلاعاتی که در اختیار آنان قرار می‌گیرد بستگی دارد. برای دسترسی به اطلاعات دقیق در زمان مناسب باید اطلاعاتی مناسبی در بخش مدیریت منابع انسانی در هر سازمانی طراحی و ایجاد شد. میرسیاسی (۱۳۸۵) مشخصات سیستم اطلاعات منابع انسانی را به شرح زیر بیان نموده است:
۱ .اطلاعات به روز باشد و به موقع در اختیار استفاده کننده قرارگیرد.

• اطلاعات صحیح و دقیق باشد.

• اطلاعات مربوط و مورد نیاز مدیران باشد.

• کلیه اطلاعات مورد نیاز برای هر نوع تصمیم گیری به طورسریع در اختیار اشخاص مسئول قرارگیرد و نه همه همکاران” (ص ۷۳).

سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت منابع انسانی که تاکنون در بعضی از سازمان‌ها ایجاد شده اند عمدتاً کارکردشان در امور زیر خلاصه می‌شود: ۱٫ تهیه ی گزارشات در امور زیر خلاصه می‌شود: ۲٫ نگهداری سوابق کارکنان ۳٫ تجزیه و تحلیل مقدار، انواع و هزینه‌های نیروی کار در سازمان” (پاست و آندرسون^[۱۱۴]، ۱۹۹۲، ص ۱۸).