• یکی از قواعد اصلی مهندسی مجدد این است که شما باید در فواصل زمانی معین به عقب بازگردید تا فرآیندهایتان را با دقت بررسی نمایید. حلقه بازخور دیجیتال این فرصت را به دست می‌دهد که تعریف دقیقی از موفقیت، شروع و پایان دقیق زمانها و وظایف و بودجه نهایی، تعیین شوند.

۲-۴-۳- چگونه IT فرآیندهای سازمان را تغییر می‌دهد؟

فناوری اطلاعات اگر به درستی اجرا شود می‌تواند کارهای جالبی برای فرآیندهای سازمان خصوصاًً در ابعاد تجارت و اقتصاد انجام دهد. در غیر این صورت ممکن است به پدیده‌های غیرقابل قبول تبدیل شود. در این راستا بیشترین اهمیت به BPR داده شده چرا که می‌تواند فرآیندها را به روش های جدید اجرا کند. (همرو چمپی، ۱۹۹۴)

برخی روش‌ها که از طریق آن ها IT می‌تواند موجب تغییر در فرآیندهای سازمان شود به قرار زیر است:

• • IT موجب مکانیزه شدن و سرعت بالای فرایند می شود. ضمناً در صورت استفاده نادرست از آن سرعت خرابکاری هم بیشتر می شود.

• • IT فرضیه های سنتی در خصوص دنیای فیزیکی را بهم می ریزد. ابعاد جغرافیایی دیگر موضوع مهمی نیست و حضور مجازی و همکاری های راه دور را ممکن می شود.

• • IT همیشه همراه است. کار را می توان از هر جا از طریق رایانه های شخصی قابل حمل، تلفن و دیگر ابزار ارتباطی انجام داد.

• • IT به روش های مختلف اطلاعات را به اشتراک می‌گذارد. اطلاعات دیجیتالی همزمان در هر کجا در دسترس همه خواهد بود. فعالیت‌ها را به طور موازی و زنده می توان هماهنگ نمود.

• • IT تعاملات را افزایش داده و بازخور فوری را ممکن می‌سازد.

• • IT موجب هماهنگی بخش های فیزیکی یک فرایند می شود.

• • IT موجب ایجاد دانش ، توزیع و مدیریت مؤثر و هوشمندانه آن می شود.

• IT محاسبات را در سطح وسیع و بدون خستگی انجام می‌دهد و پارامترهای تصمیم‌گیری برای بهینه کردن فرآیندها و نظارت را ارائه می‌کند.

جدول(۲-۷) نقش فناوری اطلاعات را در مراحل مختلف مهندسی مجدد نشان می‌دهد.

جدول ۲-۷ : نقش فناوری اطلاعات در مهندسی مجدد فرا یندها (روح الله نوری،۱۳۸۴)

مراحل مهندسی مجدد

نقش فن آوری اطلاعات

مرحله تجزیه و تحلیل

مشارکت با صاحب فرایند و تیم مهندسی مجدد که مسئول اجرای مهندسی مجدد می‌باشند.

مرحله طراحی

مشارکت با صاحب فرایند، رهبر و تیم مهندسی مجدد که مسئول اجرای مهندسی مجدد می‌باشد

مرحله اجرا

مشارکت با صاحب فرایند، کمیته پیش برنده، رهبر و تیم مهندسی مجدد که مسئول اجرای مهندسی مجدد می‌باشد.

رهبری و مسئولیت کلی

پشتیبانی، متخصص مدیریت پروژه، اصول طراحی، جزئ کلیدی مهندسی مجدد شده

طرح و اجرای مهندسی مجدد

مشارکت با رهبر و تیم مهندسی مجدد که مسئول اجرای مهندسی مجدد هستند.

متخصص مدیریت پروژه

رهبری، گروه فناوری اطلاعات باید قبل از اجرای مهندسی مجدد مورد ارزیابی قرار گیرد.

متخصص فناوری

رهبری، توانایی‌های فناوری باید قبل از اجرای مهندسی مجدد مورد ارزیابی قرار گیرد.

شناسایی فرایندهایی که باید مهندسی مجدد شوند

مشارکت با رهبر و تیم مهندسی مجدد که مسئول اجرای مهندسی مجدد هستند.

چشم انداز کسب و کار

پشتیبانی، در هنگام تعریف رسالت ها و اهداف جدید باید توانایی‌های فناوری اطلاعات به طور کامل مورد توجه قرار گیرد

با اجرای BPR نه تنها فرآیندها مجدداً طراحی می‌شوند، بلکه ممکن است زیر‌ساخت‌های فناوری اطلاعات ، مهارت‌های مورد نیاز پرسنل و ساختار سازمانی نیز مجدداً طراحی شود. برای کسب موفقیت، ‌بایستی توزان بین چهار دسته عوامل اشاره شده مورد دقت و ارزیابی قرار گیرد. (همرو چمپی، ۱۹۹۴)

• • از نگاه IT تأکید بیشتر روی معماری یکپارچه فناوری اطلاعات است.

• • از نگاه طراحی سازمان، تأکید بیشتر روی جستجوی فرمهای جدید سازمانی است.

• • از نگاه منابع انسانی ، تأکید بیشتر روی آموزش و توسعه منابع انسانی است.

• از نگاه فرایند محوری BPR ،‌ تأکید بیشتر روی فرآیندهای شغلی و عملیاتی است.

به عنوان نتیجه گیری از این بحث می توان گفت که فناوری اطلاعات و مهندسی مجدد فرآیندها به صورت دو بازوی قدرتمند می‌توانند با اهرم کردن نقاط قوت سازمان نقش بسیار مؤثر و تعیین کننده ای در بهبود سازمانی ایفا کنند.

۲-۴-۲- مدیریت دانش و مهندسی مجدد فرایندها

مدیریت دانش به دنبال ذخیره و اشتراک دانش در سازمان بوده و مهندسی مجدد به دنبال ایجاد تغییرات اساسی در سازمان است. مهندسی مجدد توسط عواملی چون بازنگری و به دور ریختن روش های قدیمی و منسوخ، استفاده از فناوری اطلاعات، کوچک‌سازی سازمان، بازخرید یا اخراج پاره‌ای از کارکنان و تغییر ساختارهای سازمانی صورت می‌پذیرد. در حالی که مدیریت دانش به دنبال حفظ و ثبت و ضبط دانش موجود در سازمان و سرمایه های دانشی سازمان است. حال سوال اینجا است که یک سازمان برای رقابتی شدن و باقی ماندن در فضای پرالتهاب رقابت کدام یک را می‌بایست در ابتدا برگزیند(chio, song,2003).

آیا می‌بایست در ابتدا مهندسی مجدد را در سازمان اجرا کرده و پس از تغییر و اصلاح فرایندها سیستم مدیریت دانش را مستقر کرد؟ و یا اینکه در ابتدا باید اجرای سیستم مدیریت دانش را در دستور کار سازمان قرار داد و پس از آن اقدام به مهندسی مجدد کرد؟

در این بخش به بررسی سناریوهای ممکن پرداخته و آن ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهیم و در انتها بهترین گزینه ممکن را جهت سازمان پیشنهاد می‌کنیم.

جهت این امر، سازمانی را در نظر بگیریم که به واسطه فرایندهای ناکارآ و همچنین عدم تسلط بر مدیریت دانش سازمانی از رقابت‌پذیری کافی برخوردار نیست.

سناریوی اول: چنانچه این سازمان ابتدا مهندسی مجدد و پس از آن مدیریت دانش را در دستور کار قرار دهد چه اتفاقی خواهد افتاد؟

سازمان مذکور به واسطه مهندسی مجدد، روش های قدیمی وکهنه خود را به دور ریخته و با فرایندهای جدید و با توان مضاعف به حیات خود ادامه می‌دهد. در عین حال توجه دارید که با مهندسی مجدد بسیاری از روش های قدیمی نیز به دور ریخته می‌شوند(nisen, kamel, 2000). اگر چه این روش‌ها و فرایندها از کارایی کافی برخوردار نبوده‌اند ولی آیا ضبط و ثبت مزایا و معایب آن ها مانع از بسیاری از دوباره‌کاریها در سازمان نخواهد شد؟

همچنین یکی از اهداف مهندسی مجدد، ‌کوچک‌سازی سازمان جهت انعطاف و چابکی بیشتر است(مصطفی جعفری ،۱۳۸۵). کوچک‌سازی سازمان معمولاً بازخرید، بازنشستگی اجباری و اخراج پاره‌ای از به کارکنان را دنبال خواهد داشت. کارکنانی که از آن ها به عنوان با ارزش‌ترین دارایی سازمان یاد می‌شود‍!

فصل سوم

روشناسی تحقیق

۳-۱ مقدمه

همان‌ طور که در فصل‌های قبل گفته‌شد، در استاندارد حسابداری شماره ۶، تعدیلات‌ سنواتی‌، به عنوان تعدیلاتی‌ با اهمیت‌ که‌ به‌ سنوات‌ قبل‌ مربوط‌ می‌شود معرفی شده است. با توجه به بند ۳۷ این استاندارد، تعدیلات‌ سنواتی‌ در تعدیل‌ مانده‌ سود (زیان‌) انباشته‌ ابتدای‌ دوره‌ منظور می‌گردد و به‌ اقلامی‌ محدود می‌شود که‌ از ” تغییر در رویه‌ حسابداری‌“ و ” اصلاح‌ اشتباه‌“ ناشی‌ گردد. همچنین با توجه به بندهای ۴۰ و ۴۱، چنانچه‌ در رویه‌ حسابداری‌ تغییری‌ صورت‌ گیرد، ارقام‌ مربوط‌ به‌ سال‌ جاری‌، ‌بر مبنای‌‌ رویه‌ جدید منعکس‌ و ارقام‌ مقایسه‌ای‌ سنوات‌ قبل‌ نیز ‌بر مبنای‌‌ رویه‌ جدید ارائـه‌ مجدد می‌شوند. در این‌ حالت‌، تعدیلات‌ انباشته‌ مربوط‌ به‌ سنوات‌ قبل‌، به‌ جهت‌ اینکه‌ هیچ گونه‌ ارتباطی‌ با نتایج‌ عملکرد سال‌ جاری‌ نداشته‌ است‌، نباید در تعیین‌ سود یا زیان‌ سال‌ جاری‌ دخالت‌ داده‌ شود. تعدیلات‌ مذبور باید از طریق‌ ارائـه‌ مجدد ارقام‌ سال‌های‌ قبل‌ به حساب‌ گرفته‌ شود، در نتیجه‌، مانده‌ سود (زیان‌) انباشته‌ ابتدای‌ دوره‌ نیز بدین‌ ترتیب‌ تعدیل‌ خواهد شد.

در مواردی‌ ممکن‌ است‌ صورت‌های‌ مالی‌ منتشر شده‌ یک‌ یا چند دوره‌ قبل‌ شامل‌ اشتباهات‌ با اهمیتی‌ باشد که‌ تصویر مطلوب‌ را مخدوش‌ و در نتیجه‌ قابلیت‌ اتکای‌ صورت‌های‌ مالی‌ مذبور را کاهش‌ دهد. اصلاح‌ چنین‌ اشتباهاتی‌ نباید از طریق‌ منظور کردن‌ آن‌ در سود و زیان‌ سال‌ جاری‌ انجام‌ گیرد، بلکه‌ باید با ارائـه‌ مجدد ارقام‌ صورت‌های‌ مالی‌ سال‌(های‌) قبل‌ به چنین‌ منظوری‌ دست‌ یافت‌. در نتیجه‌، مانده‌ افتتاحیه‌ سود (زیان‌) انباشته‌ نیز بدین‌ ترتیب‌ تعدیل‌ خواهد شد. تعدیلات‌ سنواتی‌، به عنوان‌ آخرین‌ قلم‌ در صورت‌ سود و زیان‌ جامع‌ منعکس‌ می‌شوند.

در سال‌های اخیر، تجدید ارائه صورت‌های مالی بین شرکت‌های ایرانی بسیار رایج شده است به گونه‌ای که از تعدیلات سنواتی به عنوان یکی از عناصر نسبتا پایدار در گردش حساب سود (زیان) انباشته یاد می‌شود. این تعدیلات عمدتاًً به دلیل اصلاح اشتباهات دوره گذشته است و موارد مربوط به تغییر روش‌های حسابداری کمتر مشاهده می‌شود. این موضوع بر اتکاپذیری و توان اعتماد ارقام ارائه شده در صورت‌های مالی به ویژه رقم سود تأثیر دارد (‌نیک‌بخت و رفیعی، ۱۳۹۱).

شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در صورتی که تجدید ارائه داشته ‌باشند معمولاً آن را به صورت رقمی مندرج در بخش تعدیلات سنواتی گزارش‌های مالی سالانه، ارائه کرده و رقم مقایسه‌ای قبل از تجدید ارائه را نیز ذکر می‌کنند. ارقامی که شرکت‌ها مبادرت به تجدید ارائه آن می‌ورزند، عموماً مربوط به اقلام تعهدی هستند.

یکی از مهمترین ویژگی‌های کیفی اطلاعات حسابداری، اتکاپذیری آن است. طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی، اطلاعاتی اتکاپذیر است که عاری از اشتباه و تمایلات جانبدارانه باشد. تحقیقاتی که پیشتر در ایران انجام گرفته است نشان می‌دهد که درصد بالایی از شرکت‌های ایرانی به دلیل اصلاح اشتباهات حسابداری، صورت‌های مالی را تجدید ارائه و رقمی را تحت عنوان تعدیلات سنواتی گزارش می‌کنند (کردستانی و همکاران، ۱۳۸۹).

تعدیلات سنواتی و تجدید ارائه صورت‌های مالی دوره های قبل، پیامدهای منفی متعددی را به همراه دارد. رقم سود خالص، مبنای محاسبه مواردی نظیر پاداش هیئت مدیره^[۲۴]، مالیات^[۲۵] و سود تقسیمی به سهام‌داران است. علاوه بر این، سود هر سهم ^[۲۶]و نسبت قیمت به سود هر سهم از جمله شاخصهایی است که مورد استفاده تحلیلگران و سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد. در نتیجه ارائه نادرست سود، و اصلاح آن در دوره های بعد، یعنی پس از گرفتن تصمیم‌های مربوط، آثار اقتصادی و مالی بر ای افراد مختلف خواهد داشت. برای درک انگیزه های احتمالی مدیریت شرکت‌ها از ارائه نادرست ارقام حسابداری و اصلاح آن در دوره های آینده، باید به عواملی توجه کرد که اینگونه اعمال را توجیه می‌کند. تحقیقات انجام شده در زمینه گزارشگر ی متقلبانه، انگیزه های مختلفی را برای چنین اقداماتی برشمرده‌اند. البته باید به یاد داشت که تجدید ارائه صورت‌های مالی همواره نشانه تقلب نیست و در طیفی از اصلاح اشتباهات سهوی تا گزارشگری متقلبانه قرار می‌گیرد اما به سادگی می‌تواند به عنوان سرپوشی برای رفتارهای متقلبانه مدیریت به کار رود. (‌نیک‌بخت و رفیعی، ۱۳۹۱).

در تحقیق حاضر به سوال اصلی زیر پاسخ داده می‌شود:

آیا اعتبار هیئت مدیره بر تجدید ارائه صورت‌های مالی مؤثر است؟

در راستای پاسخ ‌به این سوال، در این فصل تلاش شده است تا روش پژوهش شامل چگونگی جمع‌ آوری داده های مورد نیاز ، شیوه محاسبات و پردازش داده ها، محاسبه متغیرهای پژوهش، شیوه های آماری برای تحلیل متغیرها و آزمون فرضیات تشریح گردد.

۳-۲- طرح مسئله تحقیق و استدلال آن

موفقیت اکثر شرکت‌های سهامی، مستلزم توانایی مدیریت در تامین انتظارات بازار نسبت به رشد و پایداری سود است. قصور در تامین انتظارات بازار می‌تواند به اعتماد سرمایه‌گذاران خدشه وارد نماید و بر سرمایه‌گذاری‌های بالقوه تاثیرگذار باشد. در حقیقت، اعتبار مدیریت سرمایه‌ای ارزشمند است اما به راحتی می‌تواند در شرایط تجدید ارائه صورت‌های مالی دچار آسیب شود. اعتبار پایین، تمام عملکردهای شرکت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بدنام‌شدن مدیریت شدیداًً بر دیدگاه بازار تاثیرگذار است و ارزش شرکت در بازار را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به بیان دیگر، دلیل خدشه وارد شدن به اعتبار مدیریت آن است که سرمایه‌گذاران به تجدید ارائه صورت‌های مالی پاسخ منفی نشان می‌دهند.

تجدید ارائه برای بازار حاوی اطلاعات جدیدی است. از دیدگاه سرمایه‌گذاران، اخبار مربوط به تجدید ارائه، فقط بیانگر مشکلات عملکرد دوره گذشته نیست بلکه نوعی پیش‌بینی آتی برای شرکت و مدیریت آن نیز محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، موجب سلب اطمینان سرمایه‌گذاران نسبت به اعتبار و شایستگی مدیریت و کاهش کیفیت سودهای گزارش‌شده می‌گردد (ژیا، ۲۰۰۶).

اعلان تجدید ارائه، احتمال سلب شهرت مدیریت را افزایش می‌دهد. نتایج پژوهش وو (۲۰۰۲) حاکی از آن است که تقلیل اعتبار شرکت و مدیریت آن در نزد سرمایه‌گذاران به دلیل تجدید ارائه منجر به کاهش معنادار ضریب واکنش به سود برای فصول پس از تجدید ارائه نسبت به فصول قبل از تجدید ارائه خواهد شد. وو دریافته است که بازار به طور معناداری در طول دوره سه روزه، نسبت به اعلان تجدید ارائه واکنش منفی نشان می‌دهد.

۳-۳- پرسش‌ تحقیق

هر تحقیق و پژوهش علمی با یک سری سوالات و پرسش‌ها شکل می‌گیرد. در گام اول در صورتی تحقیق به شیوه درست و علمی می‌تواند انجام شود که این سوالات از روشنی لازم برخوردار باشد. ‌بنابرین‏ لازم است محقق درباره مسئله تحقیق به تفکرات بیشتری بپردازد و ذهن خود را درباره مسائل روشن سازد. با در نظر گرفتن مبانی و اهداف خاص تحقیق سوال اصلی تحقیق به صورت زیر می‌باشد:

آیا اعتبار هیئت مدیره شرکت ها بر تجدید ارائه صورت‌های مالی تاثیرگذارست؟

۳-۴-فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی ۱: اعتبار هیئت مدیره بر ارائه مجدد صورت‌های مالی شرکت ها مؤثر است .

الیزابت^[۴۷] و همکاران (۲۰۱۰)، در پژوهشی با عنوان رابطه بین پرخاشگری در فرزندان و منبع کنترل نشان دادند که برای دختران، رفتار پرخاشگرانه با منبع کنترل داخلی رابطه مثبتی دارد، در مقابل رفتار پرخاشگرانه پسران با منبع کنترل داخلی رابطه ندارد و با منبع کنترل خارجی رابطه منفی دارد.

بیت عنیا^[۴۸] (۲۰۱۰)، در پژوهشی با عنوان رابطه بین بینش، منبع کنترل و پرخاشگری در افراد مبتلا به بیماری روانی شدید (SMI) نشان دادند که تجزیه و تحلیل تفکیک قابل توجهی را شناسایی نمی کند، The insight and locus of control variables were unable to correctly reclassify a significant number of participants into their previously determined categories.متغیرهای بینش و منبع کنترل به طور قابل توجهی به پرخاشگری ارتباط داشتند و همچنین این احتمال وجود دارد که بسیاری از متغیرهای دیگر که منجر به بروز رفتارهای پرخاشگرانه گردند، وجود دارد.

در تحقیقی که بریت^[۴۹] و همکاران (۲۰۱۰)، در آفریقای جنوبی با عنوان بررسی رابطه بین ادراک پسران نوجوان از منبع کنترل خود، متغیرهای جمعیت شناختی و پرخاشگری انجام دادند و عامل‌های مختلف، مورد تجزیه و تحلیل آماری دیفرانسیل انجام شد. سه سازه مشخص پرخاشگری یعنی جسمی، کلامی و غیر مستقیم بررسی شد. نتایج نشان داد که منبع کنترل دارای تأثیر قابل توجهی در پرخاشگری کلامی و غیر مستقیم می‌باشد. تجزیه و تحلیل دیفرانسیل نشان داد که متغیرهای متنی (زبان کمک درسی، سن و نمره) قابل توجه است، اما نقش اساسی ندارند. علاوه بر این، پسران با منبع کنترل درونی پرخاشگری (فیزیکی، کلامی و غیر مستقیم) کمتری نسبت به پسران دارای یک منبع کنترل خارجی هستند.

گافین^[۵۰] و همکاران (۲۰۰۹)، نشان دادند وقتی کودک در خانه رفتار نامناسبی از مادر خود می‏بیند و در مدرسه معلم به دلیل مشکلات اقتصادی خود، حوصله رفتارهای هیجانی او را ندارد، معلم‏ را به عصبانیت وامی‏دارد که روابط ناسالم، بحران روحی را در فرد تقویت کرده و او را به موجودی کج‌رو و نابهنجار مبدل می‏ سازد.

راسل^[۵۱] و همکاران (۲۰۰۹)، نشان دادند که منبع کنترل بیرونی با متغیر پایداری و منبع کنترل درونی با متغیر­هایی که دارای اثرات متوسطی هستند پایه­ای قوی برای موفقیت تحصیلی دانش ­آموزان به وجود می ­آورند.

پانلز و کلاکستون^[۵۲] (۲۰۰۸)، نشان دادند که بین شادکامی افرادی که کنترل درونی دارند و افرادی که کنترل بیرونی دارند تفاوت قابل ملاحظه­ای وجود دارد بدین صورت که بین منبع کنترل درونی و شادکامی رابطه­ معناداری وجود دارد.

دمین و لاچمن^[۵۳] (۲۰۰۸)، در مطالعه ای نشان دادند که منبع کنترل درونی برای رسیدن به موفقیت با پرخاشگری منفی همراه است.

کر^[۵۴] و همکاران (۲۰۰۸)، نشان دادند رفتار گرم و محبت آمیز و مسولانه والدین همراه استفاده کمتر از تنبیه بدنی با کاهش مشکلات رفتاری در کودکان ارتباط مستقیم دارد و برعکس استفاده از تنبیه بدنی با افزایش مشکلات رفتاری و برون فکنی و پرخاش گری ‌در کودکان همراه می‌باشد.

بررسی ملی دانش آموزان دبیرستانی در ایالات متحده آمریکا گزارش داد که ۲۸٪ از پسران و ۷٪ دختران در ماه قبل یک مبارزه فیزیکی داشته اند (کاپلان و سادوک^[۵۵]، ۲۰۰۷).

استاک^[۵۶] (۲۰۰۷)، در پژوهشی ارتباط منسجم بین خودشیفتگی و پرخاشگری در نوجوانان و بزرگسالان نشان داده شده است.

بوتا^[۵۷] (۲۰۰۶)، در پروژه تحقیقاتی آفریقای جنوبی بر روی دانش آموزان مدارس متوسطه نشان داد که پسران خشن تر و پرخاشگرتر از دختران در مدارس خود هستند.

شپر و کروس^[۵۸] (۲۰۰۶)، در پژوهشی بیان داشتند که کنترل درونی قوی به عنوان سطوح بالایی از رفتار خودگردان، جهت­گیری است که با تجربیات مکرر همراه است.

لارزلر^[۵۹] (۲۰۰۶)، نشان داد که کودک بزه دیده امروز، نوجوان یا جوان بزه کار فردا خواهد بود. او افزایش آزار و اذیت کودکان را تابعی از افزایش نرخ خشونت در جامعه و رفتارهای جمعی دانست.

وودراف^[۶۰] (۲۰۰۴)، نشان می‌دهد که افراد با منبع کنترل درونی در مقایسه با افراد با یک منبع کنترل خارجی بیشتر تمایل دارد که مسئولیت رسیدگی به شرایط استرس زا را به طور مؤثر با بهره گرفتن از استراتژی‌های حل مسأله انجام دهد.

گرین^[۶۱] و همکاران (۲۰۰۳)، در پژوهشی بیان داشتند که کمبود مهارت‌های اجتماعی در نوجوانان منجر به رفتار پرخاشگرانه می‌گردد. آن‌ ها اغلب شکست در مدرسه را تجربه می‌کنند چرا که آن‌ ها غالباً قادر به انجام مشق شب خود نیستند.

کوپر^[۶۲] (۲۰۰۲)، در پژوهشی بیان داشت که طبیعت مخرب رفتار پرخاشگرانه در حال افزایش است بخصوص در مدارس.

کلمن و وبر^[۶۳] (۲۰۰۲)، در پژوهشی بیان داشتند که تحمیل معیارهای غیر واقعی و نامربوط می‌تواند پرخاشگری نوجوانان را تحریک کند.

استیونس^[۶۴] (۲۰۰۲)، در تحقیقی نشان داد که یک فرد با یک منبع کنترل خارجی متمایل به درک و تجربه است و هیچ کنترلی بر شرایط ندارد. اغلب عواقب ناشی از چنین برداشت‌ها و تجربیات یک شخص عبارتند از: خشم، سرخوردگی و پرخاشگری.

۲-۲-۲- پیشینه داخلی

محمدی (۱۳۹۰)، در پژوهشی با عنوان پیامدهای تنبیه بدنی، نتایج زیر را به دست آورد: بین تنبیه بدنی و پرخاش گری‏ پسران رابطه مستقیم و معنی‏دار وجود دارد. بین تنبیه بدنی و افسردگی‏ دختران رابطه مستقیم و معنی‏دار وجود دارد. بین تنبیه بدنی و افت تحصیلی در هر دو جنس رابطه مستقیم و معنی‏دار وجود دارد.

ملک پور (۱۳۸۹)، در پژوهشی با عنوان رابطه تنبیه و خودابرازی در کودکان و نوجوانان، نشان داد میان ضعف در رفتار خودابرازی و مقدار تنبیه که کودک‏ یا نوجوان با آن روبه‏رو بوده است ‌رابطه معنی‏داری وجود دارد. همان‏گونه که ملاحظه‏ می‏ شود، این رابطه معکوس است؛یعنی افزایش اعمال تنبیه در کودکان موجب می‏ شود که‏ میزان رفتار خودابرازی آنان کاهش یابد.

قاسمی و همکاران (۱۳۸۶)، در پژوهش با عنوان بررسی برخی مشکلات رفتاری ناشی از تنبیه بدنی توسط والدین ‌در کودکان دبستانی دریافتند مادران خانه دار و دارای سطح تحصیلات پایین تر بیشتر از تنبیه بدنی استفاده می‌کنند و مشکلات رفتاری مثل پرخاش گری عملی و کلامی، گوشه گیری و عدم همکاری در کودکانی که توسط والدین تنبیه می‌شدند نسبت به آن‌ ها که تنبیه نمی شدند به طور معنی داری بیشتر بود.

ملکی (۱۳۸۵)، در مطالعه‏ای نیمه تجربی نشان داد که آموزش‏ کنترل خشم بر پرخاشگری دانش‏آموزان مؤثّر است و می‏توان از این‏ مداخله در تمامی موقعیتهای مرتبط و با کلیه ‌گروه‌های خاص به‏ کار برد.

شکیبایی (۱۳۸۴)، در مطالعه‏ای با هدف بررسی میزان اثر گروه درمانی رویکرد شناختی-رفتاری مدیریت خشم در نوجوانان‏ مؤسسه‌‏ایی به صورت کارآزمایی بالینی با گروه شاهد انجام شد و نتایج نشان داد در گروه مورد گروه درمانی مدیریت خشم به‏ میزان چشمگیری خشم واکنشی آنان را کاهش داد و این کاهش‏ شامل خشم ابرازی نیز می‏ شد.

1. 1. کاهش هزینه های تولید و ضایعات؛

1. 1. کاهش هزینه های فرصت از دست رفته سرمایه؛

1. 1. کاهش دوباره کاریها و اشتباهات؛

1. 1. کاهش زمان مرده یا زمان تلف شده جهت تحویل به موقع؛

1. 1. افزایش سطح رضایت و وفاداری به مشتری با ارائه خدمات قبل، حین و بعد از فروش؛

1. 1. افزایش سهم فروش به منظور بالابردن سطح درآمد و سود؛

1. 1. افزایش سطح کیفیت محصول یا خدمات؛

1. افزایش سطح انگیزه کارکنان از طریق اجرای دوره های آموزشی و سمینار، توسعه و غنی سازی شغل.

در نظریه نوین تلفیق اهداف فرد و سازمان تحت عنوان «مدیریت بر مبنای هدف» مطرح می‌گردد و اساس آن، مبتنی بر مشارکت و همسونگری بین فرد و سرپرست در جهت رسیدن به هدف است که موجب تقویت روحیه و احساس تعهد می‌گردد. این فرایند وقتی از کارایی بالا برخوردار است که برنامه ریزی و هماهنگی دقیق در تمام سطوح صورت گرفته باشد. اکنون این پرسش مطرح می شود که اهـداف سازمانی بهینه و کارآ چگونه تحقق می‌یابد. اهداف سازمانی بهینه و کارآ بر پایه مدل عقلایی از طریق حداکثرسازی سود و با بررسـی تمام راهکارها یا مدل رضایت بخش با کشـف و انتخاب یک راه حل رضایت مندانه و یا الگوبرداری صحیح با انتخاب یک روش یا راه حل از میان بهترین روش‌ها و راه حلها تحقق می‌یابد (آلن و همکاران، ۲۰۰۱).

نحوه ارزیابی ‌هدف‌های‌ سازمانی از دیدگاه سنتی تا نگرش نوین: در ارزیابی ‌هدف‌های‌ سازمانی، در گذشته بیشتر مبنا برتری، صرف ورودی‌ها بوده است. هر قدر در فراینــد سازمانی از منابع ورودی بیشتر استفاده مــی کردند سازمان موفق تر و برتر شناسایی می شد. بعدها به جای توجه کردن به ورودی‌ها به خروجی­ها یا ستاده معطوف گشت و سازمانی موفق تر یا برتر شناختـه می شد که بیشترین تولید یا بیشترین خدمات را ارائـه مــی کرد. در دیدگاه نوین، علاوه براینکه کارایی یعنی نسبت ستاده، به داده (ستاده / داده) به عنوان یک مبنا ارزیابی، مورد سنجش قرار می‌گیرد این بحث مطرح می شود که بااستفاده و صرف منابع ورودی و ارائه تولید یا خدمات بیشتر چه آثار و نتایجی را به جا می‌گذارد. در حقیقت در اینجا پیامدها و نتایج، بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد (هچ، ۱۳۸۵).

۲-۲-۵- اهداف اجتماعی

چنانچه مأموریت‌ و سیاست‌های سازمانی در راستای انتظارات و ارزش‌های جامعه تعریف گردد و به نیازهای فردی و شخصی نیز در حد مقبولیت و مشروعیت توجه شود. ‌هدف‌های‌ بعدی برای فرد، دستیابی به ‌هدف‌های‌ اجتماعی است. توجه به نیازهای اجتماعی و نیازهای برتر از آنجا نشأت می‌گیرد که انسان ضمن اینکه از نیروی تعقل برخوردار است موجودی اجتماعی است و در کنار یک گروه کوچک یا بزرگ در مجموعه بزرگتر به نام اجتماع و زندگی می‌کند. این اجتماعی دارای حرمت و احترام زیادی است به طوری که همه افرادی که در این اجتماع زندگی می‌کنند باید رفتار و کردار خود را با مصـالح جامعه هماهنـگ سازنـد. در حقیقت اندیشه برابری و همسانی ذاتی و زیستی و در ذهن انسان‌ها اصل «مسئولیت اجتماعی» را به وجود آورد و بسیاری از کارهای عام المنفعه از جمله درمان بیماری­های واگیر و بازرسی داروها و مواد غذایی و غیرو. از همین اصل ریشه گرفته است. از مسئولیت اجتماعی تعاریف مختلف صورت گرفته است (الوانی و قاسمی، ۱۳۷۶).

«گریفین» و «بارنی» مسئولیت اجتماعی را چنین تعریف کردند: مسئولیت اجتماعی، مجموعه وظایف و تعهداتی است که سازمان باید در جهت حفظ و کمک به جامعه ای انجام دهد که در آن فعالیت می‌کند. کترو ومک داگلاس می‌گویند؛ مسئولیت اجتماعی از تعهدات مدیریت است که علاوه بر حفظ و گسترش منافع سازمان، در جهت رفاه عمومی جامعه نیز انجام می‌گیرد (بزرگی، ۱۳۸۳).

اخلاق، روی نحوه رفتار فرد در داخل سازمان توجه دارد ولی مسئولیت اجتماعی، روی نحوه برخورد سازمان با کارکنان، سهـامداران، سرمایه گذاران و ارباب رجوع و اعتباردهندگان و به طور کلی ذینفعان، سروکار دارد. مسئولیت اجتماعی دارای چهار بعد است (بارون و همکاران، ۲۰۱۰).

الف – بعد اقتصادی: مهمترین بعد مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها بعد اقتصادی است که در آن فعالیتهـا و اقدامات اقتصادی مدنـظر قـرار مــی گیرد. به عبارت دیگر، مسئولیت اولیه هر بنگاه اقتصادی کسب سود است.

سود مثل اکسیژن است که اگر به موقع به بدن نرسد از بین می رود. لذا، وقتی سازمان سود لازم را به دست آورد و حیات خود را تضمین کرد، می‌تواند به مسئولیت‌های دیگرش بپردازد. در حقیقت اهداف اولیه سازمانی در این بعد مورد توجه قرار می‌گیرد.

ب – بعد قانونی: دومین بعد مسئولیت اجتماعی، بعد قانونی (حقوقی) است و سازمان‌ها ملــزم می­شوند که در چارچوب قانون و مقررات عمومی عمل کنند. جامعه این قوانین را تعیین می‌کند و کلیه شهروندان و سازمان‌ها، موظف هستند ‌به این مقررات به عنوان یک ارزش اجتماعی احترام بگذارند. بعد قانونی مسئولیت اجتماعی را «التزام اجتماعی» نیز می‌گویند.

ج – بعد اخلاقی: سومین بعد مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها، بعد اخلاقی است. از سازمان‌ها انتظار می رود که همچون سایر اعضای جامعه به ارزش‌ها، هنجارها و اعتقادات و باورهای مردم احترام گذاشته و شئونات اخلاقی را در کارها و فعالیت‌های خود مورد توجه قرار دهند. بعد اخلاقی مسئولیت اجتماعی را «‌پاسخ‌گویی‌ اجتماعی» می‌گویند.

د – بعد عمومی و ملی: چهارمین بعد مسئولیت اجتماعی بعد ملی است که شامل انتظارات، خواسته ها و سیاست‌های مدیران عالی در سطح کلان است که انتظار می رود مدیران و کارگزاران سازمان‌ها با نگرش همه جانبه و رعایت حفظ وحدت و مصالح عمومی کشور، تصمیمات و استراتژی های کلی را سرلوحه امور خود قـرار داده و با دید بلندمدت تصمیـم گیری کنند (بارون و همکاران، ۲۰۱۰).

بعد ملی مسئولیت اجتماعی را «مساعدت اجتماعی» می‌نامند. ‌پاسخ‌گویی‌ اجتماعی: ‌پاسخ‌گویی‌، تعهد در قبال مسئولیت واگذار شده است. از این رو پاسخگوبودن، دلالت بر نوعی رابطه رسمی دارد که در آن اختیارات از یک طرف به طرف دیگر محول شده است (فرانکتل^[۱۹]، ۲۰۰۱).

«ریچارد هیکس» در یک تقسیم بندی، ‌پاسخ‌گویی‌ را در شش بعد مورد بررسی قرار می‌دهد:

1. 1. ‌پاسخ‌گویی‌ مدیریتی: این ‌پاسخ‌گویی‌ در برابر مدیر ارشد یا مدیر بالادست صورت می‌گیرد؛

1. 1. ‌پاسخ‌گویی‌ سیاسی: این ‌پاسخ‌گویی‌ در برابر نهادی است که مشروعیت سیاسی آن سازمان است؛

1. 1. ‌پاسخ‌گویی‌ مالی: مدیران سازمان در مقابل وجوهی پاسخگو هستند که بابت اجرای طرح یا پروژه دریافت می‌کنند؛

1. 1. ‌پاسخ‌گویی‌ عمومی: مدیران سازمان دولتی در برابر شهروندان یا نمایندگان منتخب آنان پاسخگو هستند؛

آقای محمود صابر نیز در مقاله تحت عنوان «معیارها و تضمین های دادرسی عادلانه در مرحله تحقیقات مقدماتی» سعی نموده با بهره گرفتن از اسناد و الزامات بین‌المللی، ضمن معیارها و ضوابط دادرسی‌ منصفانه ناظر به مرحله تحقیقات مقدماتی، وضعیت حقوقی کشورمان در این خصوص تبیین کرده و خلأها و نقص‌های موجود را نیز به همراه راهکارهای پیشنهادی بیان نمایند. ایشان بیان داشته اند که تحقیقات مقدماتی، حساس‌ترین مرحله از فرایند کیفری است؛ زیرا اولین مواجهه متهم با دستگاه عدالت‌ کیفری در این مرحله انجام می‌شود و اساس پرونده کیفری در این مرحله شکل می‌گیرد. لذا توجه به‌ اصول دادرسی عادلانه در این مرحله از اهمیت بسیاری برخوردار است.از جمله این‌که این مرحله باید تحت حاکمیت اصل برائت انجام شود، زیرا در این هنگام هنوز مجرمیت شخص محرز نشده است. ایشان در ادامه می فرمایند که در نظام عدالت کیفری ایران، برخی معیارها و ضوابط دادرسی عادلانه، نظیر فرض برائت دارای‌ قدمتی طولانی هستند؛ اما برخی دیگر، نظیر لزوم اطلاع‌رسانی به متهم و خانواده وی، اعلام حق سکوت، اعلام حق داشتن وکیل و لزوم معقول بودن مهلت بازداشت چندان مورد توجه مقنن واقع نشده‌اند. از نواقص این پژوهش می توان به عدم بررسی تمامی حقوق متهم و همچنین عدم بررسی قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ اشاره کرد.

خانم انسیه عنایتی در پایان نامه ای تحت عنوان «ارزیابی امنیت قضایی متهم در رسیدگی های کیفری» سعی نموده است که به نقاط مثبت و منفی قانون آیین دادرسی کیفری ایران در خصوص امنیت قضایی متهم پرداخته و این قانون را در زمینه حفظ امنیت قضایی متهم با معیارهای بین‌المللی مورد بررسی قرار دهد. ایشان اصول و قواعدی که تضمین کننده حقوق متهم هستند را در دو قسمت سنتی و مدرن بررسی کرده‌اند. وی اصولی همچون اصل برائت و شخصی بودن مجازات ها و تساوی افراد در برابر قانون را از اصول سنتی و اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها و منع رسیدگی مجدد، اصل علنی بودن رسیدگی و محاکمات را از اصول مدرن نام برده است. و همچنین وی بررسی این قوانین در امنیت قضایی متهم در مرحله رسیدگی و تحقیقات مقدماتی را مورد بررسی قرار داده است و این طور نتیجه گیری ‌کرده‌است که امکان استفاده از اقتدار قانونی و قضایی برای دفع و رفع تهاجم فردی و اجتماعی در جهت اصلاح آن، شکل دهنده امنیت قضایی است. از نواقص این پایان نامه جامع و کامل نبودن آن و همچنین عدم بررسی قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ می‌باشد.

۱-۱-۶٫ اهداف پژوهش

1. 1. پربار نمودن ادبیات تحقیق در خصوص موضوع مطروحه برای به کارگیری محققان و دانشگاهیان

1. 1. تبیین حقوق متهم در فرایند دادرسی کیفری بر اساس اسناد بین‌المللی

1. 1. تبیین حقوق متهم در نظام حقوقی ایران

1. 1. آشکار نمودن کاستی ها و نواقص قوانین داخلی در خصوص حقوق متهم

1. ارائه راهکارها و راهبردها در خصوص هرچه عادلانه تر نمودن فرایند دادرسی کیفری در باب رعایت حقوق متهم

۱-۱-۷٫ جنبه نوآوری و جدید بودن

‌در مورد مسئله پیش رو سابقا پژوهش هایی صورت گرفته است، که قوانین ایران را بر اساس اسناد بین‌المللی مورد بررسی و تحلیل قرار داده‌اند؛ ولی به دلیل اینکه قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ اخیراً به مرحله اجرایی رسیده است، تا به حال پژوهشی که ‌به این تحلیل این قانون در رعایت حقوق متهم در فرایند دادرسی کیفری بپردازد، صورت نگرفته است.

۱-۱-۸٫ ساختار پایان نامه

این پایان نامه حقوق متهم در فرایند دادرسی را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد، که در پنج فصل مورد بررسی قرار خواهیم داد. در فصل نخست به کلیات طرح تحقیق و تعاریف مفهومی واژگان اصلی پرداخته و سپس در فصل دوم اصول کلی همانند اصل برائت، اصل قانونی بودن دادرسی و جرایم و مجازات ها و… که حقوق متهم را مورد حمایت همه جانبه قرار می‌دهند، خواهیم پرداخت. در فصل سوم حقوق متهم در مرحله تحقیق را مورد بررسی قرار داده و در ادامه در فصل چهارم به مرحله رسیدگی در دادگاه خواهیم پرداخت. در انتها در فصل پنجم، به بحث و نتیجه گیری از پژوهش پرداخته و سپس پیشنهادات خود را ارائه خواهیم داد.

۱-۲٫ مفهوم شناسی

۱-۲-۱٫ حق

در این بخش، نخست معنای لغوی «حق» و ریشه آن را بررسی کرده و سپس به معنای اصطلاحی آن در قرآن و متون فقهی و علم حقوق خواهیم پرداخت.

۱-۲-۱-۱٫ معنای لغوی حق

ریشه «حق» و برخی مشتقات آن، در زبان عرب پیش از اسلام متداول بوده و دست کم در معانی اصلی واقعیت و راستی و بهره یا نصیب در اشعار و مَثَل‌ها به کار رفته است. همچنین، دو واژه حاکی از نام خدا، به صورت حق و حقت، در کتیبه های جنوب عربستان یافته شده است. در برخی دیگر از زبان های سامی باستانی، مانند عبری، کنعانی، آرامی و سریانی، اصلِ «ح ق» به صورت‌ها و معانی گوناگون رایج بوده است(کالورلی، ۱۹۶۴: ج۱: ۶۰).

۱-۲-۱-۲٫ معنای اصطلاحی حق

بی تردید «حق» یکی از مهمترین اجزای مقوم «اخلاق»، «حقوق» و «سیاست» در دنیای مدرن است. در این بخش به معنای اصطلاحی حق می پردازیم.

۱-۲-۱-۲-۱٫ در قرآن

واژه «حَق» و مشتقات آن در قرآن ۲۸۷ بار در حوزه های معنایی گوناگون، به کار رفته است(عبدالباقی، ۱۳۸۲ش: ذیل واژه حق). مهم ‌ترین زمینه معنایی واژه «حَق» در قرآن، مربوط به مفاهیم وجود و هستی است. مطابق آیات قرآن، مصداق کامل و منشأ اصلی حق، خداوند است. علاوه بر این، «الحق» یکی از «اسماء الحسنی» است(همان).

۱-۲-۱-۲-۲٫ دیدگاه فقهی

فقهای پیشین امامیه، به رغم طرح مسائلی درباره حق، به تعریف دقیق آن نپرداخته‌اند. در این میان، شهید اول که در بیان مفاهیم کلی فقه سابقه‌ای گسترده‌تر دارد، تنها به ویژگی قابلیت اسقاط حق، به عنوان “حق العبد”برای شناسایی آن، تکیه ‌کرده‌است(شهید اول، ج۲: ۴۳). شاید این فقها حق را نزد عرف حاکم در معاملات مفهومی روشن می‌دیده‌اند که نیازمند تعریف نیست. اما در میان متأخران از شیخ انصاری که اشاراتی به تعریف حق دارد، تا دوره معاصر، ‌به این مهم پرداخته‌اند. شاید گستردگی و پیچیدگی بیشتر در قلمرو فقه و پی بردن به اهمیت بیشتر کارکرد حق و تفاوت آن با حکم، برای نظم بخشیدن هر چه بهتر مسائل فقهی، دست کم در حوزه معاملات، زمینه‌ساز پرداختن به تعریف دقیق حق بوده است.

۱-۲-۱-۲-۳٫ در علم حقوق

در علم حقوق ، از حق تعاریف متعددی شده که به نظر حقوق‌دانان(کاتوزیان، ۱۳۸۳: ج۱: ۲۶۴و۲۶۵) این تعدد تعاریف، ناشی از اختلاف‌نظر درباره مبنا و منشأ حق است. حقوق‌دانان حق را از جهات مختلف به اقسام گوناگون تقسیم کرده‌اند.پاره‌ای از این تقسیم‌بندی‌ها در فقه اسلامی کم‌سابقه یا بی‌سابقه است، مانند تقسیم به حق عینی و دَینی و نیز حق مطلق و نسبی(جعفری لنگرودی، ۱۳۷۶: ج۱: ۹۰).