۲-۴-۳- بازدهی بودجه بندی عملیاتی

ارزیابی کارایی سیستم های بودجه بندی عملیاتی دولتی ، از نظر متدلوژیک ، کار سختی است

تخصیص بهینه منابع و بازدهی مؤثر همگی وابسته به تاثیر تعداد زیادی ازمتغیرهای بودجه بندی عملیاتی است . تغییرات در ترتیب عوامل سیاسی و اولویت ها ممکن است باعث ایجاد تخصیص‌های مجدد، منابع شوند که هیچ اثری در بازدهی ‌و کارایی ندارند . ویژگی های سیستم های دولت و سازمان‌ها این است که عمدتاًً بر توانایی استفاده از اطلاعات عملیاتی برای منطقی کردن اولویت‌بندی هزینه ، اثر می‌گذارند . روابط داخلی بین بودجه بندی عملیاتی و بعضی از این متغیرها چنان نزدیک است که تفکیک آن ها بسیار مشکل است و مشکلاتی را برای ارزیابی به وجود می آورد.

وجود انواع مختلف بودجه بندی عملیاتی ‌به این معنی است که آنچه که باید بررسی شود ،کارایی

بودجه بندی عملیاتی نیست ، بلکه بررسی اشکال مشخص بودجه بندی عملیاتی است .وجود این مشکلات متدلوژیکی ‌به این معنی است که محدودیت های بزرگی وجود دارد که از نظر تجربی باید ‌در مورد بازدهی بودجه بندی عملیاتی بر طرف شوند .

از این رو، اهمیت شواهد تجربی نه تنها ‌در مورد کارایی بودجه بندی عملیاتی اطلاعاتی را به ما می‌دهد، بلکه روش هایی را نیز مشخص می‌کند دولت‌ها تحقیقات گسترده ای در این زمینه در آینده انجام داده‌اند. در این بخش ، شواهد تجربی نشان می‌دهد که کارائی سیستم های بودجه‌بندی عملیاتی گسترده دولتی، تحت تأثیر سه عامل، تخصیص بهینه بودجه بازدهی مؤثر و برنامه‌ریزی منظم می‌باشد. (مارک رابینسون و برامبی ، ۲۰۰۵).

۲-۴-۴- تجربه برخی از کشورهای منتخب در اجرای نظام بودجه ریزی عملیاتی

۲-۴-۴-۱-کانادا

الف ـ زمان و چگونگی شروع انجام نظام

نظام بودجه ریزی بر مبنای عملکرد از دهه ۱۹۶۰ آغاز شد. در این دهه توجه بیشتر معطوف به.

ارتباط بین مخارج و نتایج می‌باشد.در دهه ۱۹۷۰ ، ارزیابی برنامه ها و اثربخشی برنامه ها را در دستور کار خود قرار داد.

مهمترین تحولات انجام گرفته در این زمینه از آن زمان تا کنون به شرح زیر بوده است:

ـ بررسی برنامه ها و فرایند هزینه به منظور کاهش کسری بودجه که موفقیت برنامه ها را با خطر مواجه ساخته بود.

ـ تغییر نظام مدیریت هزینه ها و گزارش دهی نتایج و عملکرد ها

ـ تأکید بر کیفیت خدمات ، تعیین استانداردهای خدمات و گزارش گری از عملکرد ها و نتایج

ـ بررسی سایر روش های ارائه خدمات دولتی ، موفقیت های به دست آمده در این زمینه به خصوص واگذاری و ارائه این خدمات به بخش خصوصی و تأکید بیشتر بر نتایج بسیاری از مشکلات ارائه این خدمات در بخش دولت را از بین برده است.

ـ اصلاح نظام حسابداری بودجه در راستای هماهنگی با تحولات ایجاد شده

ـ اصلاح روش گزارش دهی به مجلس به منظور ارائه اطلاعات مناسبتر در زمینه‌های برنامه ها و طرح های دولتی و ‌عملکرد اقدامات دولت با تکیه بر نتایج

ـ ابلاغ دستور العمل ارزیابی نتایج تعهدات دستگاه های اجرایی شامل : اندازه گیری عملکرد، گزارش دهی و ارزیابی( کاهنمن و تورستی ، ۲۰۰۵ ) .

ب ـ تلاش های به عمل آمده در زمینه فرهنگ سازی بودجه ریزی بر مبنای عملکرد

ـ از سال ۱۹۹۸ نظام تشویق و تنبیه برقرار شده و مدیرانی که به نتایج مورد انتظار رسیده اند مورد تشویق قرار گرفته اند. به طور کلی بین ۱۰ تا ۲۵ درصد از حقوق مسئولین اجرای برنامه ها وابسته به تحقق و دستیابی به عملکرد و نتایج از پیش تعیین شده بوده است.

ـ خزانه داری چارچوب مدیریتی خاصی برای مدیران مالی تعیین و ابلاغ ‌کرده‌است.

ـ مدرسه خدمات عمومی کانادا دوره های متعددی برای آموزش بودجه ریزی بر مبنای عملکرد برگزار ‌کرده‌است.

ـ از سال ۲۰۰۳ چارچوب خاصی تحت عنوان ‌پاسخ‌گویی‌ مدیران تهیه و ارائه شده است.در این چارچوب مسئولیت ها و انتظارات از دستگاه های اجرایی مختلف در زمینه عملکرد و نتایج برای معاونین دستگاه های مذبور مشخص شده است. همه ساله دبیر هیات خزانه داری چگونگی عملکرد شاخص های هر دستگاه را با معاونت های ذیربط بررسی و گزارش می کند.

ـ دولت تأکید زیادی بر مرتبط ساختن مخارج با نتایج در امر برنامه ریزی، گزارش دهی داخلی و گزارش به مجلس دارد( همان منبع).

ج ـ موانع اصلی موجود در سر راه توسعه بیشتر نظام بودجه ریزی بر مبنای عملکرد

ـ مرتبط ساختن اجرای سیاست‌ها و نتایج به دست آمده

ـ اندازه گیری معنی دار نتایج ‌بر اساس یک شاخص واحد

ـ بودجه یکساله انجام می‌گیرد در حالی که نتایج آن ممکن است بیش از یک سال به دست آید.

ـ نتایج ممکن است حاصل از یک فعالیت دولت نباشند و چند فعالیت منجر به یک نتیجه واحد شود.

ـ عدم توازن در ارائه گزارشات مالی به دلیل طبیعت نظام پارلمانی و گرایش دستگاه‌ها به گزارش عملکردهای مطلوب و عدم گزارش مشکلات( همان منبع).

د ـ درس یا درسهای مهم حاصل از اجرای نظام

ـ با نشستن و بحث کردن راه به جایی برده نخواهد شد. باید کار را شروع کرد. تا زمانی که کار شروع نشده است دستگاه های اجرایی تعهد دولت نسبت به اجرای نظام را باور نمی کنند.

ـ نباید انتظار داشت از همان اول نظام کامل و بدون نقض اجرا شود. حداقل بین ۵ تا ۶ سال تلاش مستمر تمامی بدنه دولت اجرای نسبتا کامل نظام مورد نیاز است. همواره موانعی بر سر کار وجود دارد یا نه وجود خواهد آمد که باید به تدریج مرتفع و از سر راه برداشته شود( همان منبع).

۲-۴-۴-۲- انگلیس

الف ـ زمان و چگونگی شروع اجرای نظام

ـ بعد از انتخابات سال ۱۹۹۷، دولت مجموعه ای از اصلاحات مخارج دولتی را در قالب برنامه بررسی جامع مخارج در سال ۱۹۹۸ ارائه نمود. این مجموعه شامل یک برنامه سه سالانه مخارج به منظور مدیریت خدمات عمومی برای دستگاه های اجرایی ، داشتن بودجه های جاری و سرمایه گذاری مجزا به منظور جلوگیری از تحت فشار قرار گرفتن طرحهای سرمایه گذاری ضروری ، ارائه نظام حسابداری جدید برای کنترل روند مخارج است.

ـ حرکت به سوی ‌هدف‌های‌ بلند مدت برای تخصیص منابع بودجه

ـ در برنامه یاد شده جدید ۶۰۰ هدف عملکرد در ۳۵ موضوع مختلف پیش‌بینی شده است.

ـ ‌هدف‌های‌ مذبور مجموعاً ۱۸ دستگاه اجرایی را در بر می گیرند. رویکرد این اهداف بیشتر معطوف به عملکرد و نتایج می‌باشد .

ـ دستگاه های اجرایی سالانه دوبار گزارش عملکرد اهداف خود را ارائه نموده اند (کاهنمن و تورستی ، ۲۰۰۵).

ب ـ تلاش‌های به عمل آمده در جهت فرهنگ‌سازی بودجه ریزی عملیاتی

ـ اجرای برنامه مخارج موجب ‌پاسخ‌گویی‌ بهتر دولت و مجلس شده است، کیفیت و کمیت گزارش های عملکرد ارتقاء یافته و در چارچوب برنامه میان مدت تخصیص منابع با اثربخشی بهتری صورت گرفته است.