در این بخش، به بررسی فعالیت های سازمان های بین‌المللی و نهادهای تخصصی سازمان ملل متحد ‌در مورد حق بر غذای کافی پرداخته می شود. به جهت نقش ویژه سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد در این زمینه، به فعالیت های این سازمان در بخش مجزایی پرداخته می شود.

۱ – کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی

کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، به موجب قطعنامه ۱۷/۱۹۸۵ شورای اقتصادی و اجتماعی تأسیس شد. مهم ترین فعالیت کمیته، روشن کردن محتوای هنجارهای مندرج در میثاق، به ویژه از طریق اتخاذ «تفاسیر عمومی »^[۱۳۷] است . در این تفسیرها، کمیته سعی می‌کند ضمن تشریح و تبیین مفهوم و ماهیت یک حق، دامنه و حد آن، تعهدات صاحبان حق و تکلیف، شیوه های تحقق و نقض آن حق و راه های جبرانی پیش روی قربانیان نقض آن را آشکار سازد.^[۱۳۸]

اگر چه جایگاه حقوقی تفسیرهای کمیته به طور کلی در حقوق بین الملل بشر مشخص نیست، با این وجود، آن ها می‌توانند تحلیل های دقیق و نظام مندی^[۱۳۹] باشند که از سوی رکنی صادر شده اند که وظیفه انحصاری تفسیر قواعد مندرج در میثاق را بر عهده دارد .^[۱۴۰] کمیته در تفسیر عمومی شماره ۱۲ خویش راجع به حق بر غذا، به تشریح و تبیین حق بر غذا و عناصر آن، تعهدات ناشی از این حق و نقض آن ها و تکالیف اشخاص و دولت ها در تحقق آن حق و شیوه های جبرانی نقض آن و نقش سازمان های بین‌المللی در تحقق این حق می پردازد.

تفسیر کمیته ‌در مورد حق بر غذای کافی از جنبه‌های مختلفی برخوردار است.

نخست اینکه اولین بار تعریفی حقوقی نسبتاً جامعی از حق بر غذای کافی به عمل آمده و به شرح و تبیین آن پرداخته شد. در این تفسیر پس از بیان تعریف کلی از پرداخته شده و منظور از « بنیادین » حق بر غذای کافی، به تبیین مفهوم واژگان کاربرد آن، تأکید بر تعهد فوری و نه تدریجی دولت ها به جلوگیری از قحطی است.

و از آنجایی که رهایی از قحطی با حق بر حیات مرتبط است باید در هر شرایطی محترم شمرده شود .^[۱۴۱]

در کنار این موارد، کمیته در تفسیر شماره ۱۲ خویش، عناصری را برای حق، بر غذا برمی شمرد که از آن جمله می توان به کفایت^[۱۴۲]، قابلیت پذیرش فرهنگی^[۱۴۳]، سلامت^[۱۴۴] و دسترسی اقتصادی و فیزیکی^[۱۴۵] اشاره کرد . در خصوص معنای « غذایی کافی» برخی مفسران اظهار کرده‌اند که « کفایت» غذایی فراتر از آن چیزی است که برای صرف بقا ضروری است، بلکه باید در احراز آن به تأثیر نوع غذا در سلامت شخص یاتوانمند کردن او برای پیگیری یک زندگی عادی و فعال توجه شود و واضح است که هر معیاری که کفایت با توجه به آن سنجیده می شود نیز، باید تعریف شود. به علاوه کفایت، واجد هر دو جنبه کمی و کیفی است؛ یعنی غذا باید هم از نظر میزان کالری و انرژی غذایی حاصله و هم از نظر مواد غذایی ضروری همچون ویتامین ها کافی باشد. مفهوم دقیق « کفایت» به میزان زیادی با ت وجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، آب و هوایی و اکولوژیکی حاکم تعیین می شود .

همچنین منبع غذایی باید از نظر فرهنگی قابل پذیرش بوده (با فرهنگ غذایی رایج سازگار باشد) و سالم ( فاقد عناصر سمی و آلوده کننده ) باشد .^[۱۴۶]

۲ – شورای حقوق بشر

شورای حقوق بشر ‌بر اساس قطعنامه ۲۵۱/۶۰ مجمع عمومی ملل متحد در سال۲۰۰۶ میلادی به عنوان یک نهاد فرعی مجمع عمومی، جایگزین کمیسیون حقوق بشر ملل متحد شد.‌^[۱۴۷] شورای حقوق بشر، یکی از نهادهایی است که در پیشبرد اهداف حقوق بشری ملل متحد نقش بسیار بارزی داشته است.

مهم ترین فعالیت شورای حقوق بشر در زمینه حق بر غذا را می توان تعیین گزارشگر ویژه حقوق بشر دانست. از سال ۲۰۰۰ میلادی کمیسیون سابق حقوق بشر، گزارشگر ویژه ای برای حق بر غذا در نظر گرفت.^[۱۴۸]

این گزارشگر هم به کمیسیون حقوق بشر (اکنون شورا) و هم به مجمع عمومی سازمان ملل متحد گزارش می‌دهد . گزارشگر ویژه اختیارات گسترده ای در زمینه تحقیق و بررسی در موارد، موضوعات و وضعیت های مرتبط با حق بر غذا و ارائه پیشنهاد دارد البته لازم به ذکر است که گزارش اول حق بر غذا در زمان فعالیت کمیسیون حقوق بشر تعیین گردید.

نخستین گزارشگر ویژه حق بر غذا ژان زیگلر^[۱۴۹]، جامعه شناس سوئیسی بود که در دوران حضورش در منصب گزارشگر ویژه حق بر غذا گزارش های فراوانی در زمینه‌های امکان اقامه دعوا در زمینه حق بر غذا، جنسیت، تقابل تجارت بین الملل و حقوق بشر دوستانه بین‌المللی داشته و مأموریت هایی نیز به نیجر، برزیل، بنگلادش و سرزمین های فلسطین اشغالی نمود.^[۱۵۰]

پس از پایان مأموریت گزارشگر اول ویژه حق بر غذا در سال ۲۰۰۸ میلادی، پروفسور اولیویر دو شوتر^[۱۵۱] به عنوان دومین گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در زمینه حق بر غذا از سال ۲۰۰۹ میلادی این سمت را عهده دار شده است. یکی از مهم ترین اقدامات دو شوتر شرکت در اجلاس وزرایی سازمان تجارت جهانی و تدوین گزارشی در تلاش برای ایجاد تعادلی میان حقوق کشاورزان خرده پا و مردمان محلی بر حق بر غذای کافی و اصول تجارت جهانی است.

در حقیقت هدف گزارشگران ویژه حق بر غذا، تلفیق تلاش ها برای تبیین حق بر غذای کافی و تلاش های اجرای و اعمال این حق است.

اختیارات گزارشگر ویژه حق بر غذا گسترده بوده و موارد زیر را در بر می‌گیرد:

• • تشویق به تحقق کامل حق بر غذا و ترغیب پذیرش معیارهای آن در سطوح ملی، منطقه ای و بین‌المللی؛

• • جستجو برای یافتن راه هایی برای غلبه بر موانع موجود و در حال ظهور در راه تحقق حق دسترسی به غذا؛

• • ایجاد انگیزه و جلب توجه به وضعیت حق بر غذا از منظر جنسیتی و سن افراد؛

• • تدوین و پیشنهاد راهکارهایی برای اجرا و تحقق هدف اول اعلامیه توسعه

• • هزاره و حق بر غذا، به ویژه با در نظر گرفتن اهمیت مشارکت و هم یاری بین‌المللی در این زمینه؛

• • ارائه پیشنهادهای قابل اجرا در زمینه تحقق تدریجی حق بر غذا؛

• • همکاری کامل و تنگاتنگ با دولت ها، سازمان های بین‌المللی و سازمان های مردم نهاد، کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و تمامی فعالان مرتبط در زمینه حق بر غذا؛

• مشارکت و حضور در کنفرانس ها و رخدادهای بین‌المللی مرتبط^[۱۵۲]

۳ – برنامه جهانی غذا

برنامه جهانی غذا^[۱۵۳]، نهاد اعطاکننده کمک های غذایی مستقیم سازمان ملل متحد است که از سال ۱۹۶۳ میلادی فعالیت خود را آغاز نموده است. برنامه جهانی غذا در ابتدا یک برنامه عمل سه ساله توسط فائو بود، اما پس از مدتی از نظر ابعاد رشد چشمگیری کرده و در عمل مستقل از فائو عمل می کند. این نهاد در هنگام بروز خشکسالی یا قحطی در کشورهای در حال توسعه، کمک غذایی برای آسودگی مردم فراهم می آورد. برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد بزرگ ترین سازمان بشردوستانه جهت مبارزه با گرسنگی است. در سال ۲۰۱۱، این برنامه به بیش از نود میلیون نفر در بیش از هفتاد کشور کمک های غذایی ارائه نمود.^[۱۵۴]