دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر
دانشکده تحصیلات تکمیلی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

مدیریت آموزشی
عنوان :
بررسی رابطه تعهد شغلی با میزان خلاقیت مدیران مدارس متوسطه بوشهر
استاد راهنما:
دکتر محمد بهروزی
استاد مشاور:
دکتر خدانظر فرخ نژاد
توسط:
وهاب قائدی
تیرماه ۱۳۸۸

تقدیم به آموزگار علم و هنر، پدرم
به معلم عشق و ایمان، مادرم
به برادر و خواهرعزیزم
سپاسگزاری
در اینجا برخود لازم می دانم که از کلیه افرادی که به نحوی مرا در انجام این پایان نامه یاری رساندند تشکر و قدردانی نمایم. به خصوص استاد راهنمای گرامی، جناب آقای دکتر محمد بهروزی که با کمک های بیدریغ و مشفقانه خود مرا در انجام این پایان نامه همراهی کردند ، همچنین استاد گرامی ام جناب آقای دکتر فرخ نژاد که در طول انجام این پایان نامه همراه و راهنمای من بوده‎اند.
چکیده
سازمان آموزش و پرورش به منظور تحقق اهداف والای خود یعنی تعلیم و تربیت انسان ها مستلزم برخورداری از مدیران خلاق و متعهد است. مدیران متعهد با داشتن التزام عملی و احساس مسئولیت با به کار گرفتن و پرورش خلاقیت وظایف خود را به بهترین نحو ممکن انجام داده و موجب افزایش کارایی ،اثربخشی و بهره وری نظام آموزشی و شکوفایی استعدادهای خلاق دانش آموزان می شوند. تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطه تعهد شغلی با میزان خلاقیت مدیران مدارس متوسطه بوشهر در سال تحصیلی ۸۷/۸۸ انجام شد.جامعه ی آماری مشتمل بر ۴۶ نفر از مدیران مدارس متوسطه بوشهر در سال ۸۸-۸۷ که به علت جامعه ی آماری کوچک ،نمونه گیری صورت نگرفت. روش پژوهش ، توصیفی – همبستگی بوده و به منظور تعیین روابط بین متغیرها از پرسشنامه های استاندارد لوداهل و کیجنر و رندسیپ استفاده گردید.میزان تعهد شغلی مدیران را با ابزاری که توسط لوداهل و کیجنر ابداع گردیده و از نوع لیکرت با چهار طیف و ۲۰ گویه بود ،مورد اندازه گیری قرار گرفت.
همچنین میزان خلاقیت مدیران را با ابزاری که توسط رندسیپ ابداع گردیده و از نوع لیکرت با ۵ طیف و ۵۰ گویه بود، اندازه گیری شد.آن گاه رابطه میان تعهد شغلی و خلاقیت مدیران مورد سنجش قرار گرفت که در سطح ۰۱/ معنی دار بود.
همچنین در مورد تأثیر متغیرهای دموگرافیک تأیید شد که چهار متغیر جنسیت ، سن ، تحصیلات و سابقه مدیریتی در رابطه تعهد شغلی و میزان خلاقیت مدیران آموزشی ،مؤثرند.
تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی انجام پذیرفت. نتایج اصلی پژوهش نشان داد که : ۱)بین تعهد شغلی و میزان خلاقیت مدیران مدارس متوسطه در سطح ۰۱/ رابطه معنادار و مثبت وجود دارد. ۲)بین وابستگی حرفه ای مدیران مدارس و میزان خلاقیت آن ها در محیط کار در سطح ۰۱/ رابطه معنادار و مثبت وجود دارد. ۳) بین پایبندی به ارزش های کار و میزان خلاقیت مدیران مدارس در سطح ۰۱/ رابطه معنی دار و مثبت وجود دارد. ۴)بین مزایای دریافتی مناسب و خلاقیت مدیران در محیط کار رابطه معنی داری وجود ندارد. ۵)بین سطح تحصیلات مدیران مدارس و خلاقیت مدیران در محیط کار رابطه معنی داری وجود ندارد. ۶) بین سابقه مدیریت و خلاقیت رابطه معنی داری وجود ندارد.
۷)بین تعهد شغلی و خلاقیت مدیران براساس جنسیت، برای آزمودنی های زن رابطه در سطح ۰۵/ معنی دار بود . و برای آزمودنی های مرد رابطه در سطح ۰۱/ معنی دار بود .
۸)بین تعهد شغلی و خلاقیت مدیران براساس سن ، برای مدیران کمتر از ۴۰ سال رابطه معنی داری در سطح ۰۱/ وجود دارد و برای مدیران ۴۰ سال و بالاتر رابطه معنی داری در سطح ۰۵/ وجود دارد.
فصل اول
طرح تحقیق

مقدمه
در رأس همه ی مدیریت ها مدیریت خداوند متعال است.اگر کتاب خدا قرآن کریم را یک بار از ابتدا تا انتها از بعد برخورد مدیریتی خدا و خلقت مورد مطالعه و دقت قرار دهید خواهید دید که آفریدگار جهان به بهترین وجه حدود ۲۵۰ بار از آفرینش ، خلق و آفریدن در هستی سخن گفته و هر پرتو هستی برگ زرین خلق و زایش جدید را در بطن خود به همراه دارد.(رحیمی ،۱۳۸۰)
همه سازمان ها نیز برای بقا ،نیازمند اندیشه های نو و نظرات بدیع و تازه اند. افکار ونظرات جدید همچون روحی در کالبد سازمان، دمیده می شود و آن را از نیستی و فنا نجات می دهد. در عصر ما برای بقا و پیشرفت و حتی حفظ وضع موجود باید جریان نوجویی و نوآوری را در سازمان تداوم بخشید تا از رکود و نابودی آن جلوگیری شود.(آقایی فیشانی ،۱۳۷۷)
برای آنکه بتوان در دنیای متلاطم و متغیر امروزه به حیات ادامه داد،باید به نوآوری و خلاقیت روی آورد و ضمن شناخت تغییر و تحولات محیط برای رویارویی با آن ها پاسخ های بدیع و تازه تدارک دید و همراه تأثیر پذیری از این تحولات بر آن ها تأثیر نهاد و بدان ها شکل دلخواه دا د .
امروزه جامعه ی ما بیش از هر زمان دیگر به افراد هوشمند و خلاق نیاز دارد.هر قدر جهانی که در آن زندگی می کنیم ،پیچیده تر می شود ،نیاز به شناسایی و پرورش ذهن های خلاق و آفریننده نیز بیشتر و شدیدتر می گردد.به همین دلیل، در شرایط کنونی مسئله ی خلاقیت از مهمترین مسائل در قلمرو روانشناسی آموزشگاهی است. با توجه به این امر ،باید مدیرانی مبتکر وخلاق را برای رده های متفاوت مدیریت بر گزیده، مدیران توانمندی که قادر باشند با اتخاذ تدابیر و شیوه های بایسته ، به ویژه در دستگاه آموزش و پرورش ، زمینه را برای تجلی و بروز استعدادها و خلاقیت های معلمان و دانش آموزان فراهم آورند.
اگر به استناد نظر ((ژان پیاژه)) هدف اصلی آموزش و پرورش را آفرینش و بویژه آفرینش انسان های توانا به انجام دادن کارهای نو ، انسان هایی خلاق و نوآفرین و کاشف بدانیم ، وظیفه و رسالت سازمان های آموزش پرورشی و از جمله مدارس این است که با به کارگماری مدیران متعهد ، مبتکر و نوآور و ارائه طرح های جدید و روش های نو ، زمینه ی بروز این ویژگی های آدمی را در معلمان و دانش آموزان فراهم آورند و فضای متعهدانه مدرسه را به فضای بالنده ،خلاق ،مبتکر ،گرم ،صمیمانه ، اثربخش و لذت بخش تبدیل کنند.(سریداران،۱۳۷۶)
البته این امر مستلزم تدوین طرح ها و برنامه های گوناگونی است که مدیران مدارس باید با اجرای تدریجی آن ها ،تحول ، تحرک و تغییرات جدیدی در واحدهای آموزشی پدید آورند.
به طور کلی ،برنامه ریزی در تمام سطوح مدیریت به ویژه مدیریت مدرسه ،مستلزم داشتن اندیشه ی خلاق ،ارائه ی ابتکارات جدید،ورزیدگی و مهارت در به کار گرفتن منابع و عوامل متعدد است.
۱-۲ بیان مسئله
مفاهیم تعهد شغلی و خلاقیت همواره مورد توجه کلیه دست اندرکاران امور در تمامی سازمان ها بوده است.
یکی از اولین مطالعات مؤثر در زمینه تعهد شغلی ، تحقیقی است که توسط(لوداهل وکیجنر،۱۹۶۵) به منظور اندازه گیری میزان مشارکت شغلی کارکنان روی نمونه ای شامل ۱۳۷ پرستار ، ۷۰ مهندس و ۴۶ دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت انجام گرفت.
نتایج این تحقیق نشان داد که بالاترین میزان مشارکت شغلی مربوط به دانشجویان کارشناسی ارشد و پائین ترین آن مربوط به پرستاران بوده است. و به طور کلی ، میزان مشارکت شغلی این سه گروه بیش از سطح متوسط بوده است.
تعهد شغلی فرد به معنی وظایف مسؤولیت های شغلی و انجام درست و معقول کار است، به گونه ای که حتی اگر ناظری بر کار فرد نظارت نداشته باشد او در انجام امور محوله کوتاهی نکند.(لوداهل و کیجنر،۱۹۶۵)
همچنین به میزانی که شخص ، کار یا عملکردش را موجب سربلندی و کسب اعتبارش بداند تعهد شغلی او افزایش می یابد. ایمان ، احساس تعلق و وفاداری به هدف از ویژگی های تعهد است که با در اختیار گذاشتن انرژی و وفاداری انسان به نظام اجتماعی ، رفاه جامعه و پای بندی به ارزش های معنوی حاکم بر کار مانند انصاف ، هم نوایی را به ارمغان می آورد.
بنابر این شناسایی و تثبیت عوامل مؤثر بر تعهد می تواند به تحقق آرمان های سازمان در مقیاس کلان و شغل به عنوان اصلی ترین جزء آن بیانجامد ، حتی اگر اهداف دوربرد و به ظاهر غیر قابل دسترسی برای آن ها طراحی شده باشد.
بلا و همکارانش برای تعهد شغلی ، چهار بعد را که شامل وابستگی حرفه ای ، وابستگی سازمانی ، پای بندی به ارزش های کار و میزان مشارکت شغلی است ، در نظر گرفتند.(بلا،۱۹۹۳)
پرورش خلاقیت ، یکی از مهمترین هدف های آموزش وپرورش است که حتی پیش از تعلیمات رسمی آغاز گردید و مسؤولیتی را که به تنهایی به عهده خانواده کودک بود، هم گام با آنان بر دوش می گیرد.
جوامعی که بتوانند خلاقیت را در سازمان ها احیاء و شکوفا سازند ، می توان رشد و شکوفایی را برای آن ها انتظار داشت و بر عکس به هر میزانی که خلاقیت ، پرورش نیابد رکود علمی ، صنعتی و فرهنگی را باید برای آن ها متصور شد.
الوانی(۱۳۷۹) معتقد است : ((خلاقیت به معنای تولید یک اندیشه و فکر جدید است یا به عبارت دیگر خلاقیت اشاره به قدرت ایجاد اندیشه های نو دارد)) .
از نظر آمابیل (۱۹۸۰) خلاقیت در هر شخص تابعی از سه مؤلفه تخصص ، مهارت تفکر خلاق و انگیزش می باشد. مدیران خلاق می توانند هرسه را تحت تأثیر قرار دهند و خلاقیت را در کارکنان خود تقویت کنند.اما اینکه خلاقیت افراد در چه محیط هایی رشد پیدا می کند.
حسینی (۱۳۸۰)(( معتقد است که با ایجاد نظام مشارکتی ، به منزله ی یکی از راهکارهای مهم، می توان فضایی خلاق و پویا در سازمان بوجود آورد)). آنچه در این مطالعه مورد نظر ماست ، بررسی رابطه بین تعهد شغلی با میزان خلاقیت مدیران است ، زیرا محیط کار امروزی به کارکنانی نیاز دارد که بتوانند تصمیم بگیرند ، راه حل های تازه ای برای مسائل ارائه دهند، خلاقیت داشته باشند و در قبال نتایج کار مسؤول شناخته شوند . و همچنین این ابهام که افراد خلاق تا چه اندازه از وقت خود را با شغلشان سپری می کنند و تعهد کاری ایشان به چه میزان است ؟
چون که خلاقیت هر فرد را مهمترین سلاح او در برابر فشارهای روحی ناشی از زندگی و کار روزانه و امور فوق العاده دانسته و حس وفاداری و وظیفه شناسی و تعهد نسبت به سازمان را در مسیر شغلی ایجاد و تقویت می کند و کارکنان را به کار و کوشش بیشتر بر می انگیزد و اشتیاق بیشتر فرد را به عنوان یک همکار برای پاسخگویی به خواسته ها که از شغل او دارند.

تهران، جناب اشرف قوام السلطنه، دراین مدت، مکرر، وضیعات ناگوار فارس، مخصوصاً یأس و ناامیدی که کلیه ایلات و عشایر و اهالی فارس، در نتیجه حکومت بیست ساله‌ ایجاد شده ومشاهده می‌شود که این قطعه وسیع را از خاک ایران خارج و تمام توجهات، به نقاط دیگر، مبذول می‌گردد. نظر به علاقه‌ای که به شخص جناب اشرف و مصالح کشور داریم و بهترین شاهد آن، خدمات گذشته خانواده خودمان خصوصاٌ ، فداکاری‌های ایل قشقایی، عموماً می‌باشد. در این مدت هر اندازه رؤسای طوایف قشقایی و سایر ایلات وعشایر جنوب که طبعاً همیشه با قشقایی‌ها مربوط بوده و می‌باشد، وضعیت ناگواری که برنامه آنها آشکار است، به ما تذکر داده و آنچه مقدر بوده، از نصیحت خودداری نکردهو از هر نوع اقدامی جلوگیری شده واگر به احصائیه رسمی که درادارات لشکری و نگهبانی موجود است مراجعه فرمایند، معلوم می‌گردد امنیتی که اخیراً در فارس و بنادر بررار بوده، در هیچ زمان سابقه نداشته ولی امروزه طوری است که عموم مردم، اعم از ایلات و شهرستان‌ها، برای به دست آوردن حقوق حقه پایمان شده خود، قیامکرده و مطلب طوری است که جلوگیری آن، از عهده ما خارج و اگر تا غروب دوشنبه، اول مهرماه، تکلیف قطعی معین نشود، هر اتفاقی رخ بدهد، در مقابل تاریخ و وجدان، مورد ملامت نخواهیم بود. چون علاوه بر مقام نخست وزیری و مسئولیت زمانداری، به شحص حضرت اشرف ارادت صمیمانه داریم. این نکته را به عرض می‌رسانیم که تصور نشود این عریضه تلگرافی، مانند عرایض وحقایق که به عرض رسانیده و متأسفانه مورد توجه واقع نشده، تقاضای عموم ایلات و عشایر و کلیه اهالی فارس که در آن شرکت دارند از این قرار است:

اول، تغییر و ترمیم فوری در کابینه و تعیین اشخاصی که معروف به صحت عمل و وطن پرستی هستند.
دوم، تغییر ؤسای ادارات حساس ارتش و تبدیل به افرادی که معروف به وطن پرستی و صحت عمل می‌باشند.
سیم، محاکمه و مجازات عمال ناصالح بیست ساله دیکتاتوری که سوء سلوک و بدرفتاری نیز، وضعیت دارایی و زندگانی آنها بر همه کس مکشوف است.
چهارم، برگزاری کارهای ادارات فارس از لشکری و کشوری، به خود اهالی فارس که تحت نظر مردم اداره شود.
پنجم، تشکیل انجمن‌های ایالتی و ولایتی در مرکز استان و شهرستان‌ها،
ششم، تجدیدنظر در ازدیاد نمایندگان مجلس، به تناسب جمعیت هر محل،
هفتم، اعطای مبلغ کافی برای اصلاح امور فرهنگی و بهداشت عمومی و طرف و شوارع و جبران محرومیت عملی گذشته
هشتم، تجدیدنظر در قوانین مضر و منافی با قانون اساسی و فراهم نمودن وسایل رفاه عامه
نهم، اتصال راه آهن مرکز به شیراز و بندر بوشهر، نیز، آسفالت جاده‌ها، محمد ناصر قشقایی، ملک منصور قشقایی، خسرو قشقایی، محمدحسین قشقایی، (نورزاده بوشهری، ص ۱۷-۱۵+ نجاتی ص ۶۵، گذشته چراغ راه آینده‌ ص ۴۳۳+ تقاضای ایلات و عشایر و اهالی فارس، خواندنی‌ها، س ۷، ش ۱۱، ش مسلسل ۲۱۴، (شنبه از ۷ به ۱۳۲۵)، ص ۲۱ ستون اول)
در جواب تلگراف برادران قشقایی، قوام السلطنه تلگرافی برای آنها مخابره می‌کند و از ناصرخان می‌×واهد که برای خاتمه دادن به این وضع، نماینده‌ای به تهران برای مذاکره و حل مسالمت قضایا، بفرستد که ناصرخان حاضر به فرستادن نماینده به مرکز نمی‌شود بلکه، از قوام می‌خواهد که نمایندگانی به فارس بفرستد که هم وضعیت فارس را از نزدیک ببینند و هم با سران عشایر مذاکره نمایند. این تلگراف به تاریخ ۱/۷/۱۳۲۵ می‌باشد.
تلگراف قوام السلطنه
شیراز، تلگراف شما و اخوان، واصل گردید، با تأسف باید بگویم که مندرجات آن، نهایت حیرت و تعجب اینجانب گردید. در این مدت اگر کمال محبت از طرف اینجانب نسبت به شما به عمل آمده، تنها از لحاظ رعایت مهربانی، بلکه اطمینان داشتیم که ایل قشقایی، حفظ مراتب ایران دوستی و وطن پرستی را مقدم بر هر امر دانسته، ار راه خدمت بهدولت و مملکت، منحرف نخواهد شد. متأسفانه انحراف شما و عملیاتی که در فارس کرده‌اید، برخلاف انتظار بوده وایل قشقایی در پیشگاه تاریخ، قسم دیگری معرفی خواهد شد. به شما تذکر می‌دهم که هر نوع تقاضای از دولت داشته باشید، برای نتیجه مطلوب و جلب توجه دولت، طریقی را که اتخاذ کرده‌اید، با یان که اینجانب نسبت به رفاه و آسایش مردم، همیشه کمال توجه را ابراز داشته، می‌دانم شما تحت عنوان تأمین حقوق اقدامی علیه وحدت کشور و قدرت و سلطه دولت برنیایید. بنابراین با کمال صمیمیت تذکر می‌دهم که صلاح شما و ایل قشقایی در این است که نصیحت خیرخواهانه اینجانب را پذیرفته، فوراً از دخالت در این دسایس خودداری نمایید و از هر گونه اقدام بی‌رویه، احتراز کنید و این جریانات نامطلوب که در درجه اول، به ضرر اهالی فارس که حمایت حقوق آنها را می‌نماییأف تمام خواهد شد، خاتمه دهید تا اینجانب با مهر و شفقت، تقاضاهای شما را مورد بررسی قرار بدهم و هر گاه بخواهید روش نامطلوب تعقیب نمایید، علاوه بر اینکه خود و ایل قشقایی را در مقابل تاریخ بدنام و بی‌آعتبار خواهید ساخت، ناچار باید عواقب آن را که در نتیجه این اعمال، دامنگیر شما خواهد شد انتظار دارم فوراً اطلاع دهید که از هر گونه اقدامات بی‌رویه خودداری خواهید کرد و خود یا اینکه نماینده شما جهت مذاکره به تهران اعزام دارید تا با راهنمایی و متانت در خیر و صلاح اهالی، تصمیم لازم اتخاذ گردد و از ایجاد هر گونه نفاق و اختلاف، دراین موقع که مملکت محتاج به اتحاد و وفاق است، احتراز شود که موجبات آسایش و رفاه عامه فراهم گردد که منتهی به ندامت و پشیمانی نشود. احمد قوام (نورزاده بوشهری، ص ۱۹-۱۸)
علاوه بر برادران قشقایی، سایر اهالی فارس از جمله حسینقلی رستم رئیس ایل ممسنی و همچنین عموم طبقات فارس درخواستی با همان مضمون درخواست برادران قشقایی به نخست وزیر ابلاغ می‌کنند.
احمد قوام به نخست وزیر در جواب همه تلگرافهای درخواستی از فارس ،؛ تلگراف زیر را مخابره کرده و با برخی از تقاضاهای آنها موافقت خود را اعلام نموده است. تاریخ این تلگراف احتمالاً ۳۱/۶/۱۳۲۵ می‌باشد:
از تفصیل مذاکرات با ناحرفان وتلگراف صنوف مختلف شهر، استحضار حاصل گردید. متأسفم که شاید‌آقایان به حسن نیت و خیرخواهی اینجانب آشنا نیستند و با ور ندارند تا چه اندازه ترقی واصلاح امور فارس را در نظر داشته و هیچ وقت اهل ریا و خدعه نبودم و می‌دانم ایلات فارس از حیث احتیاجات و اصلاحات، نسبت به بعضی نقاط کشور عقب ماده و مورد توجه واق نشده است… در برنامه عمومی من منظور داشتم و آرزوی من این بوده و هست که فارس، علاوه بر بهداشت و فرهنگ و طرق و شوارع، مانند یک کشور مترقی، دارای همه چیز باشد و در شیراز، تأسیس دانشگاه شود… با این عرضه و نیتی که دارم، بی‌اندازه متأثر و محزون هستم که آقایان وطن خواه و روشنفگر آن سامان ماننداین که اینجانب را از خود دور می‌دانند، امور اساسی را کنار گذاشته، به جای همفکری و هماهنگی، وسایلی برانگیخته که نتیجه آن ایجاد تفرقه و جدایی وتولیداغتشاش و بی نظمی است . آقایان بهتر می‌دانند که دولت وقتی می‌تواند برنامه خود را عملی کند که مقتدر باشد ، نصیحت و راهنمایی دولت، مسموع و مغبون واقع شود… بی نظمی و اغتشاش از مملکت رخت بربندد و از مقاصد کوچک و ناچیز احتراز شود.
این تلگراف را به خط خود می‌نویسم و نمی‌توانم تألم و تأثر و آزردگی قلب خود را پنهان کنم…. این بیانات را از سوز دل و با قلبی پر از مهر و منحبت می‌کنم.وطیفه خود می‌دانم در کمال صراحت بگویم اگر رضای من و خیر خودتان را طالبید، از آنچه پیشنهاد کرده‌اید، صرفنظر کنید- می‌گویید اشخاص صالح و وطن پرست که به عنوان وزیر و مشاور، داخل کابینه شوند بدیهی است مسئول دولت من ههستم ودرکابینه، کسی [را] قدرت آن نیست که برخلاف صلاحبین من، اقدامی کند. در این صورت، احتیاجی به وزیر و مشاور نیست و رئیس دولت و وزیر [و] مشاور، من هستم و هرگز امری برخلاف مصلحت کشور و مردم واقع نمی شود. سرلشکر آق اولی و سرتیپ کوپال، مریض هستند، افسری که طرف اطمینان باشد، تعیین و اعزام خواهدشد، راجع به فرمانده نگهبانی ، چون فرماندهی نگهبانی[را] شخصاً به عهدهدارم، ازنقطه نظر محبتی که با محمد ناصرخان دارم صلاح نمی‌دانم که ریاست نگهبانی، به محمد حسین خان قشقایی واگذار شود و با صلاح بینی مرا به حسن قبول بپذیرد. تعیین روسای ادارات را از میان مأمورین فارس، مطالعه و تحقیق نموده، در حدودی که مخالف اجرای برنامه دولت نباشد، مساعده نموده و به جناب عماد السلطنه فاطمی، دستور کافی در اجرای منویات خیرخواهان دولت و تکمیل آسایس اهالی فارس داده و روانه شیراز خواهد شد.
اصول قانون اساسی،البته در تمام کشور تأمین خواهد شدو ازدیاد عده نمایندگان نیز، در قانون جدی انتخابات، به تصویب مجلس خواهد رسید. از حسن نیت و وطن پرستی آقایان انتظار دارم نصایح اینجانب را پذیرفته، فوراً جمعیت را متفرق و وضع شهر و اطراف را به حالت عادی برگردانید و مطمئن باشید از طرف اینجانب، جز خیر و آسایش اهالی و احترام مقام آقایان منظوری نبوده و نیتس لکن، مسلم است به قدری وضع حاضر را برخلاف مصلحت می‌دانم، که در صورت دوام نافرمانی، ناچار، امر به تفرقه اجتماعات خواهم داد – احمد قوام (نورزاده بوشهری، ص ۳۵-۳۲)
قوام السلطنه در تلگرافی دیگر به سران عشایر فارس، با درخواست آنان مبنی بر تغییر و تعویض استاندار – برخلاف تلگراف قبلی – موافقت می‌کندو استانداری آقای جواد بوشهری، امیر همایون، را به جای آقای فاطمی اعلام می‌کند. «شیراز- چون اهمیت منطقه فارس، مورد توجه مخصوص اینجانب بوده و هست… برایا نجام این منظور ایجاب می‌نمود که شخص صالح و امین و مورد اعتماد به استانداری فارس، انتخاب و تعیین گردد، تا منویات این جانب را در اصلاحات کلی که بالنتیجه، موجب رفاه و آسایش اهالی است، به موقع اجرا گذارد- بنابراین، جناب آقای جواد بوشهری، امیر همایون، که از هر حیث برای این مأموریت شایسته ولایق می‌دانم به سمت استانداری استان هفتم، تعیین که دستورهای دولت را به موقع اجرا گذارند. لازم است مفاد این تلگراف به اطلاع اهالی برسانید. احمد قوام (نورزاده بوشهری، ص ۳۶-۳۵)
قوام السلطنه در تلگراف دیگری به محمد ناصر خان قشقایی با درخواست وی مبنی بر اعزام نمایندگانی از تهران به فارس، برای مذاکرات بیشتر و حصول نتیجه، موافقت می‌کند.
… باز هم به شما ودیگران نصیحت واندرزی می‌دهم که این رویه را که قطعاً، در درجه اول به ضرر خودتان و بعد به زیان کشور و افراد مردم بی‌گناه تمام می‌شود، متروک داشته و یک نفر از طرف خودتان و دو نفر یا بیشتر از طرف طبقات دیگر، معین، فوراً به تهران، نزد اینجانب بفرستید و مطمئن باشید که شخصاً به اظهارات آنها رسیدگی و هر چه که متضمن آسایش عمومی باشد دستور اجرای آن را خواهم داد یا ممکن است، دو یا سه نفر که از هر حیث، محل اعتمادو از اشخاص خیرخواه و بی‌غرض باشند، به شیراز بفرستم که با شما و دیگران داخل مذاکره شود واینجانب را از جریان امر مستحضر سانزد تا هر اقدامی لازم باشد، امر به اجرای آن صادر گردد…» (نورزاده بوشهری، ص ۳۷-۳۶)
بدین طریق، دولت افرادی را که سابقه دوستی با عشایر فارس را داشتند – برای پیشبرد اهداف دو جانبه- به فارس اعزام می :ند که در نهایت نیز، در اثر مذاکرات آنان با ناصرخان و سایرین، قیام فارس، خاتمه می‌پذیرد.

۳ – ۶ – ۳ بیانیه نهضت مقاومت جنوب

عشایر فارس – به رهبری سران ایل قشقایی – در تاریخ ۳۱/۵/۱۳۲۵، به انتشار «بیانیه نهضت مقاومت جنوب» پرداختند. انتشار این بیانیه، مهم‌ترین و شدیدترین عکس العمل عشایر فارس، به تشکیل کابینه ائتلافی از سوی قوام السلطنه و دعوت وی از سه نفر از اعضای حزب توده برای شرکت در این کابینه، بوده است. متن این بیانیه که سر تا سر در مخالفت با حزب توده و فعالیت‌های آنان و گله مندی عشایر فارس از نخست وزیر در دعوت از توده‌ای برای تشکیل کابینه خود بوده است، شدت مخالفت و ضدیت قشقایی‌ها با حزب توده- به ویژه توده فارس- را نمایان می‌سازد. (مجله آینده، س ۱۱، ش ۱۲ و ۱۱ ص ۸۱۸: در اواخر تابستان ۲۵ ناگهان از سوی سران عشایر فارس که بیانیه‌هایی خطاب به دولت و مردم صادر که فارس هم مانند آذربایجان، کردستان خودمخاری خواهد داد.
فاوست می نویسد: دراواخر اوت / مرداد/ اعلامیه‌ای تحت عنوان بیانیه «نهضت مقاومت جنوب» منتشر شد که در آن از تمام نیروهای محلی خواسته شده بود برای مقاومت در برابر خطر «ماجراجویان آنارشیست و هرج و مرج طلبان کمونیست» متحد شوند. دراین بیانیه با بهره گرفتن از نگرانی‌های عمومی در مورد مواضع توده‌آی ها در قبال این و سنن اجتماعی، هشدار داده شده و ضمن اشاره به فعالیت های وزیر توده‌آی فرهنگ، سران آموزش و پرورش جوانن کشور را به دست کمونیست‌ها، «تحمل ناپذیر» توصیف کرده بود. در ادامه بیانیه دخالت توده‌آی ها در امور کشور، به عنوان عاملی در جهت تضعیف تمامیت ملی ایران، محکوم شده [بود]… فاوست ص ۱۲۶-۱۲۵
بوشهری، متن کامل بیانیه را در کتاب خود، بدین شرح آورده است:
همه میهنان عزیز، متأسفانه دقایق خطر نزدیک شده و ساعات شومی که از رسیدن آن اجتناب می‌کردیم،در شرف رسیده می‌باشد. ماجراجویان توده‌آی، پس از پنج سال جنگ اعصاب و تهیه مقدمات ناگواری که به قیمت آزادی و استقلال و حاکمیت و تمامیت ایران تهیه شده، اینک بر کرسی‌های وزارتخانه‌های این کشور تاریخی نشسته و مقدرات مردم ستمدیده این مملکت را به دست گرفته‌آند. با نهایت تأسف، دیده می‌وشد که محکومین به گناه داشتن عقاید کمونیستی و تشکیلات اشتراکی و کسانی که پرونده‌های جاسوسی علیه مملکت دارند،‌به نام لیدرهای حزب توده، پست های وزارت را اشغال کرده و بر ده میلیون نفوس ایرانی و میهن پرست، حکم فرمایی می‌نمایند. بنابراین، بیش از این تحمل جایز نیست و شکیبایی فزون تر از این حد، جز مرگ تدریجی غیر شرافتمندانه و تسلیم شدن به حکومت ماجراجویان آنارشیست و هرج و مرج طلبانه کمونیست، عنوانی نخواهد داشت. آقای قوام السلطنه که از ۶ ماه پیش، زمام امور این مملکت را به دست گرفت، از این جهت مورد احترام و تأیید ملت ایران قرار گرفت که دست دخالت نامشروع بیگانگان را در مداخله امور ایران قطع کند و پای شرارت بی‌وطنان توده‌آی را در صحنه سیاست این کشور بشکند. به همین نظر تحمل هر گونه فشاری از طرف دولت قوام السلطنه نسبت به ملت ایران با تلخی تحمل پذیر شد. رجال ملی ایران بی‌تقصیر به زندان رفتند. مطبوعات که زبان ملت و رکن چهارم مشروطیت ودموکراسی کشور ما هستند، توقیف شدند. فشار طاقت فرسای مالیات‌ها و هزینه کمرشکن زندگانی، روزافزون گشت. این بدبختی‌ها و محرومیت‌های جانگزا تحمل شد به این امید که نفوذ سیاسی خارجی در این کشور قطع شود و عناصر ناراحت و هرج و مرج طلب بی‌دین، از مداخله در امور ملت ایران ممنوع گردند ولی، متأسفانه ، نه فقط این انتظارات عملی نشد، بلکه این تحمیلات مقدمه زمامدار شدن سران حزب توده و تسلط یافتن بی‌وطنان و بیگانه پرستان در این کشور بود که امروز مشاهده می‌شود، پنج وزارتخانه مهم را در کابینه قوام السلطنه، موزه‌ای ها به دست گرفتند.
هم میهنان عزیز، کاسه صبر ما لبریز شده و دیگر، کارد به استخوانمان رسیده است و این دیگر تحمل ناپذیر است که تربیت پسران و دختران مسلمان و ناموس پرست ما، به دست وزیر توده‌آی بیفتد تا با اجرای مرام مزبور، دین و ناموس از این به بعد در برنامه مدارس هم از امور ارتجاعی تلقی گردد و در مدارس ما، درس بی‌دینی و ضدیت با خدا و بی‌وطنی و بی‌ناموسی تعلیم کنند. ما، یعنی نهضت مقاومت جنوب، کسانی نیستیم که مثل شهرنشینان بتوانیم بشنویم که در بلندگو به ناموس و شخصیت و دیانت و ملت ما توهین کنند و تماشاچی باشیم. ما اشخاصی نیستیم که بخواهیم در روزنامه ها به همه چیز ما تهمت و ناسزا گویند و ما خوانندگان آن باشیم. ما به شهادت تاریخ، ثابت کرده‌ایم که سالیان دراز در برابر بزرگترین قدرت‌های جنگی دنیا، مقاومت نشان دادیم و هیچ قدرتی قابل مبارزه با ما نخواهد بود. اعضاء علاقه‌مند وفادار نهضت مقاومت جنوب، در قله کوه‌ها و در اعماق دره ها در بین غارها و در بین جنگل های گرمسیر است و سردسیر است جنوب، تشکیلاتمان را مدت‌هاست مرتب نموده و تاکنون بر مبارزه منفی در برابر ماجراجویان توده‌آی، هیچ گونه عمل مثبتی انجام نداده‌ایم . ولی، از امروز درعمل ثابت شده است جریان‌های سیاسی خارجی، رئیس دولت را مرعوب و معتقد به لزوم مداخله دادن سران حزب توده در امور میهن ما ساخته است. لازم دانستیم که از حقوق قانونی خود استفاده نماییم و بدین وسیله به دولت و ملت ایران و دولت ها و ملت های دموکرات دنیا اعلام داریم که نهضت مقاومت جنوب، چون عضویت و ورود سران حزب توده را در کابینه، در حکم مداخله عینی سیاست بیگانه در امور اداری و داخلی ایران تلقی می‌کند و تسلیم شدن به آن را خیانت به ایران می‌داند، و چون ورود مدیران آنارشیست‌ها و هرچ و مرج طلبان را به هیئت دولت دموکرات و مسلمان ایران، به منزله اعلان محو استقلال و حاکمیت و تمامیت ایران می‌شناسد، ناگزیر، بدین وسیله، اعلام خطر می کند و رسماً به گوش جهانیان می‌رساند که بیش از یک میلیون مرد و زن نهضت مقاومت جنوب، با اتکاء و بستگی به نهضت‌های مقاوت غرب و جنوب غرب و سایر نقاط کشور، همه، جان بر کف و تفنگ بر دوش، دست به مبارزه علنی خواهند زد.
این بیانیه که مبتنی بر عقد خون و همپیمانی با قرآن مقدس اسمانی است و در دامنه کوهستان‌ها در آغوش بیابان، تنظیم و تحریر شده، آخرین پیام نهضت مقاومت جنوب به دستگاه دولتی ودنیای دموکرات جهان است و بابی جدی و انتظار کامل، منتظر جبران این اشتباه و در حقیقت، استغفار از این گناه می‌باشیم. که در غیر این صورت آتیه شاهد مبارزات خونین و انتقام جویانه ملت ناموس پرست و مسلمان و میهن دوستی خواهد بود که اساس نهضت مقاومت را تشکیل می‌دهد.
والسلام عن من التبع الهدی – نهضت مقاومت جنوب (نورزاده بوشهری، ص ۶-۳ + نصیر طیبی، منصور، نهضت جنوب، چ اول، ۱۳۸۱ ص ۱۰۷+ روزنامه جام جم شماره ۲۱/۹/۸۵ ص ۱۰)
روزنامه خواندنی‌ها در تأثیر انتشار این بیانیه در بین مردم می‌نویسد: «بیانیه نهضت مقاومت جنوب، جنب و جوشی در محافل سیاسی دست چپی و دست راستی و وسط انداخته – دست چپی را سر هم نشانده، دست راستی‌ها را قدری امیدوار کرده و وطن خواهان حقیقی را سخت نگران و مضطرب نموده است…» (خواجه نوری، «تأثیر بیانیه نهضت مقاومت جنوب»، روزنامه خواندنی‌ها، س ۷، ش ۵، ش مسلسل ۲۰۸ (شنبه ۱۶/۶/۱۳۲۵) ض ۶ ستون اول
روزنامه های وابسته به حزب توده در شیراز، عکس العمل عربی در برابر این بیانیه داشته‌اند، روزنامه پیغام در این موردنوشته است: تحریکات علیه دولت در فارس ، بیانیه نهضت مقاومت جنوب، علت تجربی و تجاسر مرتجعین و دشمنان آزادی چیست؟
محافل ارتجاعی فارس که اقدامات ترقی خواهانه دولت و پیشرفت نهضت دموکراتیک در سراسر کشور، آنها را سخت خشمگین و عصبانی کرده است، اخیراً در نتیجه دعوت آقای قوام السلطنه، نخست وزیر محبوب و آزادی خواه ایران از حزب توده، برای شرکت در کابینه و زمامداری رهبران این حزب، سخت به جنوب و جوش افتاده و دامنه تحریکات مزورانه خود را علیه حکومت ملی و شخص آقای قوام السلطنه توسعه داده‌اند… این مرتجعین سیه روی در شب نامه‌ای که به نام «بیانیه نهضت مقاومت جنوب» انتشار داده‌اند و یک نسخه آن به وسیله پست، به دفتر روزنامه پیغام رسیده است، اقدامات اصلاحی آقای قوام السلطنه را واژگون جلوه داده‌[اند]… (تحریکات علیه دولت در فارس، بیانیه نهضت مقاومت جنوب… روزنامه پیغام، س ۳، ش ۲۳۵٫ (پنجشنبه ۳۱/۵/۱۳۲۵) ص اول، ستون اول و دوم).
همین روزنامه در ادامه نوشته است: «… نویسنده مزدور این بیانیه، پس از نوحه سرایی برای دین و مذهب، از نهضت مقاومت جنوب سخن رانده و می‌گوید: «تشکیلات این نهضت از مدت‌ها پیش در کوه‌ها و غارها و جنگل های فارس، داده شده و یک میلیون مرد و زن، وابسته به این نهضت هستند…» همان، ص ۴ ستون سوم
روزنامه سروش – ارگان حزب توده فارس- نیز در عکس العمل خودنوشته است: «… اولین تظاهر این نهضت مقاومت، بیانیه پر از فحش بود که چندی پیش در شیراز به در و دیوار چسبانده شده و به ادارات روزنامه ها رسید که در آن، با لحن مستهجنی از حزب توده و رئیس محترم دولت، یاد شده بود و شهربانی، به هیچ وجه معترض نویسندگان آن نشد…» (آتشی که از قلهک زبانه می‌کشد» روزنامه خواندنی‌ها، س ۷ ش ۷، ش مسلسل ۳۱۰، شنبه ۲۳/۶/۱۳۲۵) ص ۳، ستون ۲)
مأموران حکومتی در فارس، روزنامه «اراده فارس» را مسئول چاپ وانتشار بیانیه نهضت مقاومت جنوب دانسته و در پی توقیف شدن آن روزنامه نیز برآمدند. شاید یکی از دلایل شک و ظن آنان به روزنامه اراده فارس، این باشد که این روزنامه ارگان حزب «اراده ملی» به ریاست سید ضیاء الدین طباطبایی، در فارس بوده است که چون سید ضیاء الدین از مخالفین اصلی حزب توده در کشور بوده است. انتشار این بیانیه را از سوی این روزنامه دانسته‌آند: «… چون روزنامه اراده فارس، منتسب به [حزب] اراده ملی، اخیراً از حدود نزاکت نسبت به دولت خارج شده، اجازه فرمائید فرماندار نظامی، روزنامه را توقیف نماید.» (مرکز اسناد ریاست جمهوری، بدون شماره، ۳۱/۵/۱۳۲۵)

۳ – ۶ – ۴ مذاکرات اولیه دولت با سران قشقایی

در عکس العمل به اقدامات مخالفت آمیز عشایر فارس، دولت مرکزی قبل از فرستادن هیئتی از مرکز به فارس برای مذاکره و مصالحه، آقایان رضا حکمت – سردار فاخر حکمت- سرلشکر زاهدی و امیر همایون بوشهری را مأمور مذاکره با سران عشایر می‌کند تا شاید آنان را راضی نمایند که دست از اقدامات خلاف قانون خود برداشته و مطیع دولت مرکزی شوند.
در تاریخ ۲۳/۶/۱۳۲۵ ، سردار فاخرحکمت به ملاقات ناصرخان می‌رود. «… شنبه ۲۳/۶/۱۳۲۵ به بیضا وارد، ملک منصور، محمدحسین و خسرو قشقایی… مذاکرات لازم به عمل آمد. چون به آقای محمد ناصرخان که در فیروز آباد هستند حرکت بنده را اطلاع داده‌اند [به] خرم دره شیراز آمدند. لذا، بعد از ظهر، به اتفاق خسرو [به] ملاقات ایشان رفتم… نتیجه را به عرض خواهیم رساند.» (مرکز اسناد ریاست جمهوری، بدون ش، ۲۶/۶/۱۳۲۵)
فاطمی نیز با سران قشقایی به مذاکره می‌پردازد. وی در تلگرافی به قوام می‌نویسد: «… چون تمام وقت بنده، در مذاکره با عشایر و طوایف است، مجال نشد تمام جریانات این دو روزه را به عرض برسانم… همین قدر عرض می‌نمایم، وضعیات [کذا] ساده نیست… مستدعی است امر فرمایند در این موقع حساس، تلگراف را با سرعت بیشتری رد نمایند.» (مرکز اسناد ریاست جمهوری، بدون شماره ۳۹، ۲۶/۶/۱۳۲۵).
فاطمی و سردار فاخر به ملاقات ناصرخان رفته و پیغام‌های نصیحت آمیز قوام را به وی می‌رسانند. «… دیروز به اتفاق آقای حکمت، ناصر را ملاقات و آنچه لازم بود از نصایح و مراحم حضرت اشرف که در این مدت مبذول فرموده‌آید، تذکر دادم، … آقای سرلشگر زاهدی تا یک ساعت دیگر وارد می‌شوند و چون به وضعیت آشنایی کامل دارند، مورد استفاده خواهد بود. (مرکز اسناد ریاست جمهوری، سند شماره ۵۱، ۲۸/۶/۱۳۲۵)
سرلشکر زاهدی از سوی دولت به فرماندهی نیروی جنوب و انتظامات آن جا منصوب می‌شود به فارس می‌آید. «… آقای سرلشکر زاهدی، به محض ورود، مشغول اقدامات استحفاظی شده‌آند…» مرکز اسناد ریاست جمهوری بدون شماره، ۲۸/۶/۱۳۲۵)
فاطمی و حکمت در ملاقاتی که با ناصرخان می‌کنند، عنوان می‌کنند که قشقایی‌ها از سخنان رادیو تهران^[۳۹۶]در مورد عشایر فارس، نگرانی و وحشت دارند. «…دیروز ناصر را ملاقات [کردم] خسرو به احشام رفته بود. آنچه لازم بود هم از مراحم و توجهات حضرت اشرف که دراین مدت، مبذول و در آتیه هم خواهند بود ، تذکر دادم… البته به طوری که [به] صراحت اظهار نمود، فوق العاده نگرانی دارند. در جواب اطمینانی که می‌دادم، اظهار داشت، مگر مذاکرات رادیو تهران را در جواب روزنامه‌ها نشنیدید با این صورت، چگونه می‌توان اطمینان داشت…» (مرکز اسناد ریاست جمهوری، بدون شماره، ۲۷/۶/۱۳۲۵)
شهربانی شیراز در گزارش به شهربانی کل در تاریخ ۲۸/۶/۱۳۲۵ می‌نویسد که استاندار فارس ، از مذاکراتش با خوانین قشقایی تاکنون نتیجه‌آی مناسب کسب نکرده است. (مرکز اسناد ریاست جمهوری، سند شماره ۲۸، ۲۸/۶/۱۳۲۵)
سرار فاخر در تلگرافی به قوام السلطنه، می‌نویسد: «… دیروز باز به اتفاق آقای فاطمی، ناصر و برادر او… به شهر مراجعت نتیجه منظور به دست نیامد. حوادث غیر مترقبه درشرف وقوع [است]…» (مرکز اسناد ریاست جمهوری، سند ش ۴۰ ، ۲۹/۶/۱۳۲۵)
در آخرین روز مذاکرات افراد فوق با خوانین قشقایی، موافقت نامه‌هایی بین آنان حاصل می‌شود که بدین شرح می‌باشد: … مفتخرم به عرض عالی برسانم، بالاخره مأموریتی که از طرف حضرت اشرف به عهده چاکر محول شده بود، در آخرین ساعت، طبق دلخواه انجام گردید. چهل و هشت ساعت اخیر، مشغول مذاکره و نصیحت بودم تا بالاخره با اشکالات و مخالفت‌های عدیده، موفق شدم ظهر امروز، ملاقاتی بین تیمسار سرلشگر زاهدی و آقای محمد ناصر خان [ترتیب] بدهم. پس از چهار ساعت مذاکره، آقای محمد ناصر خان با ایمان کاملی که به مراحم شخص حضرت اشرف داشتند، تقبل نمودند. حمله امشب را تا ورود نمایندگان و رسیدگی به مستدعیات اهالی، موقوف سازند و نیز تعهد نمودند از الوار بویر احمدی جلوگیری کرده، آنها را در اطراف اردوی خود جمع آوری نمایند و اگر از آنها رفتار خلافی سرزد، شخصاً آنها را تعقیب و منکوب نماید… (مرکز اسناد ریاست جمهوری سند شماره ۳۷، ۳/۷/[۱۳۲۵].
تنها نتیجه مذاکرات چند روزه فاطمی، حکمت، امیر همایون و سرلشکر زاهدی با برادران قشقایی، بر اساس تلگراف امیر همایون به قوام، این می‌تواند باشد که مانع مهم عشایر به شهر شیراز شده و همچنین از زیاد ه روی‌های الوار بویراحمدی در قتل و غارت افراد در شهر‌های فارس، تا حدودی جلوگیری به عمل آمده، باید توجه داشت که در همین روزی که این مطلب به وسیله امیر همایون بوشهری به نخست وزیر مخابره شده، سر تا سر فارس تحت تصرف عشایر بود و شهرهای کازرون و بوشهر نیز در محاصره عشایر قشقایی و خوانین بوشهر قرار داشت.
ابلاغیه رادیو تهران که بایستی زیرنویس شود
رادیو تهران در تاریخ ۲/۷/۱۳۲۵ ابلاغیه‌آی در نکوهش و مذمت اقدامات عشایر فارس، منتشر می‌کند که بدین شرح است: ادامه ص ۱۲۰ راجع به جریانات قضایای فارس، به طوری که شنوندگان اطلاع دارند، از چندی به این طرف، توطئه‌ای در جنوب، با تقویت عناصر مرموز، علیه دولت و حکومت ملی تهیه شده بود. پس از اقداماتی که در اصفهان به عمل ا«د، جریان وقایع و کیفیت امر به استحضار عامه رسید و معلوم شد چه نقشه شومی ، علیه استقلال کشور و وحدت ملی، از طرف عناصر ارتجاعی کشیده شده بود اگر چه با اقداماتی که در اصفهان به عمل آمد، ریشه اصلی فتنه قطع گردید. ولی، ریشه های هرزه آن در همان روزی که مقرر شده بود، ظاهر گردید و اصول خودسری و طغیان در فارس آغاز شد.
اگر جریان این توطئه و حتی تاریخ وقوع آن و کیفیت خاص امر، قبلاً‌اعلام نشده بود، ممکن بود عناصر خوش باور اغفال شود و جنبش بر آن قائل شوند، ولی با افشای جریانات و تحقیقاتی که از متهمین شده بود، رنگ اصلی آن آشکار گردید به طوری که هر ایرانی غیرتمند را متأثر می‌سازد و با کمال تأسف باید گفت که محمد ناصر صولت قشقایی و اخوان او، با اینکه همیشه مورد مهر و محبت دولت، مخصوصاً جناب اشرف، نخست وزیر بودند، از طرف عناصر بدخواه که در درجه اول نسبت به خود آنها بدخواه هستند وش اید بدین وسیله خواسته‌اند نقشه انهدام آنها را کشیدهو اغفال کنند، بدون سنجش به عواقب وخیم این جریانات، با کمال تأسف، برخلاف سوابق آزادی خواهی ایل قشقایی، خود را در دسایس جریان ارتجاعی داخل نمودند (نورزاده بوشهری، ص ۲۸-۲۷).

این شرکت در تاریخ ۱۶/۰۲/۱۳۷۰ به ثبت رسیده است. فعالیت اصلی آن تأمین و تدارک مواد اولیه (قراضه) و بهینه سازی مورد نیاز سازمانها، شرکتها، کارخانجات و انجام معاملات، مبادلات مالی و بازرگانی می باشد.
هدف اصلی شرکت تأمین قراضه ذوبی برای شرکت فولاد مبارکه بوده است. همچنین این شرکت در سال ۱۳۸۹ موفق به جذب تعداد ۳۰۳۱ خودرو اسقاطی اعم از سبک و سنگین به وزن ۲۸۲۱ تن گردید که پس ا ز انجام مراحل قانونی خودروهای مذکور اسقاط و به حوضچه های فولاد مبارکه ارسال گردیده است.

شرکت آینده بهتر:
این شرکت در سال ۲۰۰۴ میلادی در دبی تأسیس گردید. فعالیت اصلی این شرکت تأمین و تدارک مواد اولیه و قطعات و تجهیزات مورد نیاز شرکت ها و دفتر مرکزی این شرکت در دبی می باشد.
توانمندی ها:

• • واردات مواد اولیه و تأمین قطعات و مواد معدنی صنایع فولاد کشور

• • صادرات محصولات شرکت فولاد مبارکه

• • صادرات مواد خام و کانی های فلزی

شرکت توسعه توکا:
فعالیت اصلی شرکت خرید و فروش سهام اوراق بهادار، مدیریت پرتفوی و مدیریت سهام شرکت های زیرمجموعه، انجام عملیات واسطه گری مالی در داخل و خارج از کشور، ایجاد مؤسسه کارگزاری و انتشار سبد سهام و ارائه خدمات مشاوره ای در خرید و فروش سهام و پذیرش در بورس می باشد.
شرکت کارگزاری آرمان تدبیر نقش جهان
این شرکت فعالیتهای سرمایه گذاری و انجام امور معاملات آتی طلا، معاملات بورس اوراق بهادار، معاملات فرابورس، بورس کالا، مشاور پذیرش و عرضه سهام و کالا را به عهده دارد و در شهرهای اصفهان، تهران، رشت و مبارکه فعالیت می نماید.
شرکت اعتماد گستر سپاهان:
این شرکت در زمینه ارائه کلیه امور خدماتی در زمینه های مالی، اداری، مهندسی، عمرانی، ساختمانی، ابنیه، راه سازی، پل سازی، مشاوره، انجام کلیه خدمات بازرگانی، اخذ وام از بانکها و شرکت در مناقصه‌ها و مزایده ها فعالیت دارد.
۲-۴-۴-۲-۳- هلدینگ تولیدی
شرکت تولیدی و خدماتی صنایع نسوز توکا:
این شرکت در تاریخ ۲۱/۰۲/۱۳۷۰ تأسیس و به ثبت رسیده است. موضوع اصلی شرکت ساخت و تولید کلیه محصولات و فرآورده های نسوز، تعمیر و نگهداری انواع نسوز، انجام خدمات مکانیکی، برقی، تأسیساتی و نصب و راه اندازی کلیه عملیات پیمانکاری می باشد.
پروژه های انجام شده و در دست اجرا:

• • اجرای کوره بلند طرح توازن ذوب آهن اصفهان به مقدار ۲۰۰۰۰ تن

• • اجرای دریچه کشویی و روکش تاندیش در فولاد مبارکه

• • تعمیر و نگهداری مهمات سازی شهید شیرازی

• • تولید و تحویل ۳۰۰ تن جرم ریختنی برای ذوب‌آهن و فولاد خوزستان

توانمندیها:

• • تولید انواع جرم های نسوز، منیزیائی، آلومینا و سیلیکاتی

• • تولید انواع ملات های نسوز و قطعات نسوز پیش ساخته

شرکت ایرن ذوب:
شرکت ایران ذوب در تاریخ ۱۶/۶/۱۳۶۲ به ثبت رسیده و موضوع فعالیت اصلی شرکت تولید و ساخت ماشین آلات صنعتی و عملیاتی ریخته گری می باشد.
پروژه های انجام شده و در دست اجرا:

• • ۶۸ مورد سفارش ساخت گلوله و سیلیس آسیا به وزن ۵۳۰۰ تن

• • سفارش ساخت حدود ۱۲۰۰۰ قلم قطعات مختلف

• • ارسال گلوله و سیلیس بالغ بر ۱۰۸۱۳ تن و ساخت و ارسال قطعات فولادی بالغ بر ۵۸۹ تن

شرکت توکا رنگ فولاد سپاهان:
این شرکت در تاریخ ۲۸/۸/۱۳۸۵ به ثبت رسیده است و فعالیت اصلی آن در زمینه تولید و تأمین رنگ داخلی و بومی سازی این تکنولوژی و قطع وابستگی شرکت فولاد مبارکه به خارج از کشور بوده و در برنامه های آتی خود تکمیل و راه اندازی کارخانه جدید واقع در شهرک صنعتی رنگسازان و همچنین راه اندازی واحد ساخت انواع رزین ها در مقیاس صنعتی را در دستور کار خود دارد.
توانمندیها:

• • تولید پوششهای مخصوص صنایع فلزی (فولادی و آلومینیومی)

• • تولید پوششهای جاده ها و معابر

شرکت تولیدی لاستیکهای صنعتی میرکو:
شرکت میرکو در تاریخ ۱۸/۵/۱۳۶۹ به ثبت رسیده است. فعالیت اصلی شرکت در زمینه تولید انواع لاستیک های صنعتی، اجرای پوشش های حفاظتی تولید قطعات و روکش غلطک های پلی یورتان، اجرای تعمیر و نگهداری خطوط و تجهیزات نوار تفاله و انجام فعالیت های تحقیقاتی در ا ین خصوص می باشد.
از برنامه های شرکت می توان به بهبود روند تولید فعلی و افزایش توان تجهیزات و تأسیسات کارخانه که منجر به افزایش توان رقابتی می شود اشاره نمود.

کارخانه تولید پاکت کاغذی
کارخانه ای که پاکت کاغذی برای سیمان، ذغال چوب، غذای حیوانات و … تولید می کند را در نظر بگیرید. مواد اولیه برای چنین عملیاتی رول های کاغذ هستند. فرایند تولید، شامل سه مرحله است: چاپ لگو، چسباندن لبه های کاغذ و دوختن یک یا هر دو انتهای پاکت. هر مرحله شامل تعدادی ماشین است که لزوما مشابه نیستند. ماشین ها در هر مرحله ممکن است از نظر سرعت عمل، تعداد رنگی که می توانند چاپ کنند یا اندازه پاکتی که می توانند تولید کنند، متفاوتند. هر سفارش تولید، در بر گیرنده مقدار معینی از یک پاکت خاص است که باید در موعد مقرر تولید و ارسال شوند. زمان فرایند برای عملیات­های مختلف، با اندازه سفارش متناسب است. تحویل دیرتر از موعد، جریمه ای به شکل از دست دادن اعتبار را در بر دارد که مقدار این جریمه به اهمیت سفارش یا مشتری و میزان تاخیر در تحویل بستگی دارد. یکی از اهداف سیستم زمانبندی به حداقل رساندن مجموع این جرائم است.

زمانی که تولید یک ماشین از یک نوع پاکت به نوع دیگر پاکت، تغییر می کند، به یک آماده سازی احتیاج دارد. طول زمان آماده سازی روی ماشین به شباهت های بین دو سفارش متوالی بستگی دارد (تعداد رنگ های مشترک، تفاوت در اندازه پاکت ها و …). یک هدف مهم سیستم زمانبندی، به حداقل رساندن زمان کل صرف شده برای آماده سازی است.
کارخانه تولید تجهیزات لامپ های صنعتی
یک تولید کننده تجهیزات لامپ های صنعتی از خط مونتاژ کنترل شده ای به وسیله اپراتورها استفاده می کند. بر اساس تولید معمول که در راستای خط مونتاژ در جریان است، اپراتورها یک مجموعه تعریف شده از وظایف را دارا می باشند. برای هر تولید شرکت امیدوار به استفاده از زمان­های از پیش تعیین شده ای برای توسعه ایستگاه های کاری^[۱۹] و تخصیص وظایف به این ایستگاه ها برای رسیدن به سطح تولید مناسب و کارایی مطلوب می باشد. حال این نکته مطرح است که خط مونتاژ چگونه می تواند برای تغییرات یا اصطلاحات تولید به منظور دست یابی به سطوح تولید مورد نظر و افزایش کارایی اصلاح شود.
سفارش هایی که به جایگاه تولید رسیده اند باید به کارهایی با موعد تحویل مربوطه تبدیل شوند. این کارها اغلب باید بر روی ماشین ها در قالب یک توالی از پیش تعیین شده پردازش شوند. هنگامی که کار هایی با اولویت بالا آماده پردازش در سیستم باشند و ماشین خاصی مشغول به کار باشد، با توجه به این نکته که کار های دارای اولویت بالا باید بلافاصله پردازش شوند، بریدگی^[۲۰] در سیستم رخ خواهد داد. رویدادهای غیر قابل پیش بینی در کارگاه مانند خرابی ماشین و زمان های بیش از انتظار طولانی شده نیز باید مورد توجه قرار گیرد، به این سبب که می توانند تاثیر به سزایی بر روی زمانبندی داشته باشند. ایجاد زمانبندی دقیق کارهایی که قرار است پردازش شوند منجر به حفظ کارایی و کنترل عملیات می شود. کارگاه تنها قسمت تاثیر گذار بر روی فرایند زمانبندی نمی باشد. در واقع، فرایند زمانبندی تحت تاثیر فرایند برنامه ریزی تولید قرار دارد که برنامه ریزی میان مدت تا بلند مدت را برای کل سازمان بر عهده دارد. هدف فرایند برنامه ریزی تولید، بهینه کردن محصول کلی شرکت، تخصیص بلند مدت منابع بر اساس سطوح موجودی و پیش بینی تقاضا و نیازمندی های منابع است. تصمیماتی که در سطوح بالای برنامه ریزی گرفته می شوند به طور مستقیم بر فرایند زمانبندی موثر می باشند [۳].
اهمیت زمانبندی با معیارهای متمرکز بر دیرکرد از آن جهت مورد توجه است که در محیط کسب و کار حاضر، رقابت تولیدی از طریق قابلیت آن ها برای تولید محصولات با کیفیت بالاتر و هزینه های کمتر تعیین می شود. شرکت های تولیدی در تلاش هستند تا این قابلیت ها را از طریق اتوماسیون و مفاهیم خلاق مانند تولید به هنگام، تکنولوژی گروهی و مدیریت کیفیت جامع^[۲۱] به دست آورند. برای مثال، در سیستم های تولید به هنگام، کارها نباید زودتر و نه دیرتر تکمیل شوند، چرا که به هزینه های زودکرد و دیرکرد منجر می شود. در یک بازار رقابتی، دیر کرد^[۲۲] کارها با توجه به موعد تحویل آن ها به عنوان یک مقیاس عملکرد بسیار مهم برای محیط های تولیدی متنوع، مطرح است. از دیگر زمینه های کاربردی الگوریتم پیشنهادی می توان به:

• • زمانبندی کارها در سیستم های چند پردازنده ای

• • زمانبندی تخلیه و بارگیری بار در بنادر

• • زمانبندی حرکت تاکسی های بی سیم در داخل شهر

• • زمانبندی سرویس به مشتری در فروشگاه های بزرگ

اشاره کرد.
تعریف کلمات کلیدی
مسئله زمانبندی سیستمهای باز: در مباحث تئوریک علوم کامپیوتر مسئله زمانبندی سیستم باز یک مسئله زمانبندی می باشد که در آن یک مجموعه از کارها باید زمان مشخصی را در یک ایستگاه کاری^[۲۳] (ماشین) دلخواه پردازش شود و هدف مشخص شدن زمان هایی است که هر تمامی کارها بایستی در هر ایستگاه کاری پردازش شود [۷۷ ، ۴].
الگوریتم ژنتیک^[۲۴]: تکنیک جستجویی در علم رایانه برای یافتن راه‌حل تقریبی برای بهینه‌سازی و مسائل جستجو است. الگوریتم ژنتیک نوع خاصی از الگوریتمهای تکامل است که از تکنیک­های زیست‌شناسی فرگشتی مانند وراثت و جهش استفاده می‌کند. این الگوریتم برای اولین بار توسط جان هلند معرفی شد [۷۷ ، ۸ ، ۱۹].
در واقع الگوریتم‌های ژنتیک از اصول انتخاب طبیعی داروین برای یافتن فرمول بهینه جهت پیش‌بینی یا تطبیق الگو استفاده می‌کنند. الگوریتم‌های ژنتیک اغلب گزینه خوبی برای تکنیک‌های پیش‌بینی بر مبنای رگرسیون هستند. مختصراً گفته می‌شود که الگوریتم ژنتیک یک تکنیک برنامه‌نویسی است که از تکامل ژنتیکی به عنوان یک الگوی حل مسئله استفاده می‌کند.مسئله‌ای که باید حل شود ورودی است و راه‌حلها طبق یک الگو کد گذاری می‌شوند که تابع شایستگی^[۲۵] نام دارد هر راه حل کاندید را ارزیابی می‌کند که اکثر آنها به صورت تصادفی انتخاب می‌شوند.
نگهداری ماشین: عبارت استراتژی نگهداری و تعمیرات معمولاً به عنوان مجموعه خط مشی‌ها و مفاهیم نگهداری و تعمیرات تفسیر شده ‌است اما از دیدگاه کلان تر این خط مشی‌های نگهداری و تعمیرات و مفاهیم، یکی از چند مولفه اصلی استراتژی نگهداری و تعمیرات را شکل می‌دهند. سایر مولفه‌های ساختاری در تعریف استراتژی نگهداری و تعمیرات عبارت است از ظرفیت نگهداری و تعمیرات، تجهیزات و تسهیلات نگهداری و تعمیرات، تکنولوژی نگهداری و تعمیرات و یکپارچه سازی افقی. در ادبیات این حوزه، استراتژی نگهداری و تعمیرات، به عنوان یک الگوی منسجم و جدا نشدنی و یکپارچه ساز تصمیم‌ها در عناصر استراتژی‌های متفاوت در تجانس با تولید، شرکت و استراتژی‌های سطح کسب و کار معرفی می‌شود. استراتژی نگهداری و تعمیرات اهداف سازمان را آشکار می‌سازد و طبیعت کارکردهای اقتصادی و غیر اقتصادی را که قصد دارد برای سازمان به شکل یکپارچه انجام دهد، تعریف می‌کند. با این تفاسیر ارتباط میان کسب و کار و استراتژی‌های نگهداری و تعمیرات را از طریق چارچوب زنجیره ارزش معروف پورتر به خوبی می‌توان درک نمود [۷۳].
زمان تکمیل کل کارها: در تولید اختلاف بین زمان شروع و پایان یک رشته کار یا وظیفه می­باشد.
ساختار پایان نامه
در ادامه بحث در فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق بیان شده و در فصل سوم روش تحقیق ارائه می­گردد در ادامه در فصل چهارم محاصبات و یافته های تحقیق برای حل این مساله شرح داده شده، سرانجام در فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادها بیان شده است.
فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق
مقدمه
هر چند در گذشته توجه کمتری نسبت به مسائل کارگاه باز شده اما به نظر می رسد، در سال­های اخیر، مسائل زمانبندی کارگاه باز مورد توجه محققان بسیاری قرار گرفته است. با این حال، مسائل کارگاه باز در مقایسه با سایر مسائل زمانبندی سهم بسیار کمی از ادبیات موضوع را به خود اختصاص داده اند. تمامی کارهای انجام شده در حقیقت تلاشی برای در نظر گرفتن ویژگی ها و شرایط واقعی در حوزه مسائل زمانبندی بوده است. در این پایان نامه قصد داریم تا مسائل زمانبندی در محیط کارگاه باز را مورد بررسی قرار دهیم و برای حل آن از روش­های فرا ابتکاری استفاده نماییم. در ادامه مروری بر تعاریف اولیه مسائل زمانبندی کرده و همچنین مطالبی در مورد معیارها و محدودیت­های موجود در مسائل زمانبندی سیستم­های باز را مورد تجزیه و تحلیل قرار می­دهیم.
تعریف مربوط به زمانبندی
زمانبندی نوعی تصمیم ­گیری است و فرآیندی است که در جریان برنامه زمانی تعیین می­ شود. در واقع زمانبندی تخصیص منابع^[۲۶] در طول زمان برای مجموعه ای از وظایف است. با توجه به این زاویه دید، بیشتر آموخته های ما در مورد زمانبندی را می توان در مورد تصمیم گیری های دیگر نیز به کار گرفت. زمانبندی مبحثی نظری است که مجموعه ای از اصول، مدل ها، روش ها و نتایج منطقی را در بر می گیرد و بینشی عمیق را در مورد برنامه تخصیص عملیات فراهم می آورد. زمانبندی به تخصیص منابع محدود به وظایف مورد انجام، در طی زمان می پردازد. زمانبندی فرایند تصمیم گیری است که یک یا چند هدف بهینه سازی را شامل می شود. منابع و وظایف ممکن است صورت های مختلفی داشته باشند. منابع ممکن است ماشین ها در یک کارگاه، باند پرواز در یک فرودگاه، کارگردان در یک سایت ساخت وساز، واحدهای پردازش در محیط محاسباتی و غیره باشند. وظایف می توانند شامل یک عملیات فرایند تولید، فرود یا بلند شدن در یک باند پرواز، مراحل مختلف موجود در یک پروژه ساخت، اجرای برنامه های کامپیوتری و غیره باشند. هر وظیفه می تواند سطوح اولویت متفاوتی داشته باشد مانند زودترین زمان ممکن برای شروع^[۲۷] و یا بر اساس موعد تحویل و غیره. تابع هدف نیز می تواند به فرم های مختلفی باشد و یا در حالت دیگر، می تواند کمینه سازی تعداد کارهایی باشد که زمان اتمام کارها^[۲۸] برای آخرین وظیفه باشد و یا در حالت دیگر، می تواند کمینه سازی تعداد کارهایی باشد که زمان اتمام آن ها بعد از موعد تحویل است. زمانبندی یک فرایند تصمیم گیری است که در اکثر سیستم های ساخت و تولید و محیط های پردازش اطلاعات موجود است. همچنین، زمانبندی در حمل و نقل، برنامه زمانی توزیع و سایر صنایع خدماتی دارای کاربرد می باشد ]۲،۳[.
اگر بخواهیم تعریف دیگری از زمانبندی ارائه کنیم که در برگیرنده زوایای دیگری باشد، این تعریف می تواند به این گونه بیان شود که زمانبندی عمل تعیین اولویت ها و یا مرتب نمودن فعالیت ها برای برآورده نمودن الزامات مشخص، محدودیت ها و یا اهداف است. از آنجایی که همچنان زمان یک منبع محدودکننده می باشد، ما نیاز داریم تا به طور خودآگاه یا ناخودآگاه فعالیت هایمان را برای بهره برداری بهینه از این منبع محدود زمانبندی کنیم. با توسعه صنعتی، مساله محدودیت منابع بحرانی تر شده است. در حال حاضر ماشین ها، نیروی کار، تسهیلات نیز علاوه بر زمان به عنوان منابع بحرانی در فعالیت های تولیدی و خدماتی شناخته می شوند. زمانبندی این منابع به افزایش کارایی و بهره برداری از ظرفیت، کاهش زمان مورد نیاز برای تکمیل کارها و نهایتا افزایش سوددهی یک سازمان می انجامد. زمانبندی موثر منابعی همچون ماشین و نیروی انسانی، در محیط به شدت رقابتی امروز الزامی است.
در بیشتر موارد، عمل زمانبندی کارها پس از حل برخی مسائل مربوط به برنامه ریزی اصولی مورد توجه قرار می گیرد. باید همواره این نکته را مد نظر داشت که تصمیمات مربوط به زمانبندی اهمیت کمتری نسبت به مجموعه وسیع تری از تصمیمات مدیریتی دارند. برای مثال، در حل مسائل مربوط به ساخت، مسائل اساسی مدیریتی مربوط به انتخاب محصولی که باید ساخته شود و تعیین میزان تولید هر محصول اولویت دارد. بعد از به کارگیری بررسی بازار و تحلیل های اقتصادی برای حل این گونه مسائل، برنامه ریزی تکنولوژیکی بر روی این مساله که محصول چگونه باید ساخته شود متمرکز می شود. بعد از این که جواب این سوالات مربوط به برنامه ریزی داده شد و در دسترس بودن منابع نیز مورد بررسی قرار گرفت، آنگاه می توان به مسائل زمانبندی به طور مناسب توجه نمود. در واقع زمانبندی ابزاری است که استفاده از منابع در دسترس را بهینه می کند.
زمانبندی از دیدگاهی دیگر
زمانبندی، تخصیص منابع درطول زمان برای مجموعه ای از وظایف است. این تعریف نسبتا کلی واژه، دو مفهوم مختلف دارد. اولا زمانبندی نوعی تصمیم گیری است و فرایندی است که در جریان آن برنامه زمانی را تعیین می کند. از این لحاظ بیشتر آموخته های ما در مورد زمانبندی را می توان در مورد تصمیم گیری های دیگر نیز بکار بست، لذا این مبحث ارزش علمی عام دارد. ثانیا زمانبندی مبحثی نظری است که مجموعه ای اصول، مدل ها، روش ها و نتایج منطقی را در برمی گیرد، که برای ما بینشی عمیق در مورد عمل زمانبندی به همراه دارد که می توان در مورد سایر نظریه ها به کار برد و بنابراین ارزش مفهومی عام دارد.
عناصر مهم مدلهای زمانبندی کارها و منابع اند. در نوشتار های مربوط به زمانبندی، منابع نوعا بر حسب قابلیت های کمی و کیفی خود مشخص می شوند، به طوری که هر مدل نشان دهنده نوع و میزان هر منبع است. هر کار مشخص بر حسب اطلاعاتی از قبیل منبع مورد نیاز، مدت انجام آن کار، زمانی که انجام آن را می توان شروع کرد و زمان تحویل توصیف می شود. به علاوه مجموعه ای از کارها بعضا می توان بر حسب محدودیت های تکنولوژیکی (روابط تقدمی) که در مورد عناصر متشکله آن صدق می کند بیان کرد [۱۷].
تئوری زمانبندی همچنین شامل شیوه های متنوع و مختلف است که در حل مسائل زمانبندی مفید واقع می شود. در واقع، حوزه زمانبندی به صورت نقطه کانونی ایجاد، بکارگیری و ارزیابی روش های ترکیبی ، شیوه های شبیه سازی، روش های شبکه ای و رویکرد های ابتکاری حل مسائل در آمده است. انتخاب شیوه مناسب به پیچیدگی مساله، طبیعت مدل و انتخاب معیار کارایی و عوامل دیگر بستگی دارد. در خیلی از حالات بهتر است چند شیوه به عنوان گزینه های مختلف برخورد به مساله در نظر گرفته شود. به همین دلیل نظریه زمانبندی شاید به همان اندازه که به امر بررسی روشها بپردازد به بررسی مدل ها نیز توجه دارد [۱۸].
برای رده بندی مدل های عمده زمانبندی لازم است ترکیب منابع و رفتار کارها مشخص شود. برای نمونه یک مدل ممکن است یک یا چند نوع منبع داشته باشد. اگر یک نوع منبع داشته باشد کارهای مربوطه احتمالا یک مرحله ای است، در حالی که اگر چند منبع داشته باشد کارها معمولا چند مرحله ای انجام می شود و در هر دو حالت منابع را می توان به صورت یک مجموعه واحد یا موازی در نظر گرفت. به علاوه، اگر مجموعه کارهای در دسترس برای زمانبندی در طول زمان تغییر نکند سیستم، ایستا نامیده می شود، در مقابل اگر یک کار جدید به مجموعه کارها در طول زمان افزده شود سیستم پویا نامیده می شود.
نظریه زمانبندی
نظریه زمانبندی اصولا با مدل های ریاضی سر وکار دارد و بین کار زمانبندی و توسعه مدل­های زمانبندی رابطه برقرار می نماید و به طور پیوسته آن ها را با مسائل نظری و عملی زمانبندی محک می زند.
در این زمینه دیدگاه نظری اغلب به صورت رویکردی کمی است و سعی آن، دست یافتن به ساختار مساله در قالب شکل فشرده ریاضی است. این رویکرد کمی با تفسیر اهداف تصمیم گیری در قالب یک تابع هدف صریح و بیان موانع تصمیم گیری به صورت محدودیت های صریح شروع می­ شود. حل هر مسئله زمانبندی برابر پاسخگویی به این دو سوال است :

• • کدام منبع برای انجام هر وظیفه تخصیص داده خواهد شد ؟

• • هر وظیفه در چه وقت انجام خواهد شد ؟

به عبارت دیگر، وظیفه اصلی مسائل زمانبندی به تصمیم گیری در مورد تخصیص منابع و توالی عملیات منحصر می شود. تئوری زمانبندی شامل شیوه های متنوع و مختلفی است که در حل مسائل زمانبندی مفید واقع گردد. در واقع حوزه زمانبندی، به یک نقطه کانونی برای ایجاد، به کارکیری و ارزیابی روش های حل مسائل تبدیل شده است. این روش ها عبارتند از: رویکردهای ترکیبی، شیوه های شبیه سازی، روش های شبکه ای و رویکردهای ابتکاری. انتخاب شیوه مناسب به پیچیدگی مساله، طبیعت مدل، انتخاب معیار کارایی و عوامل مرتبط دیگر بستگی دارد [۳۹،۴۰].
مروری بر مدل های زمانبندی
عملکرد سیستم های تولیدی و خدماتی با معیارهای بسیاری مانند تعداد ماشین ها، سطح اتوماسیون، ویژگی های مربوط به ساختار مورد نظر، نوع سیستم حمل و نقل و غیره تعیین می شود. تفاوت در این معیارها تعداد بسیار زیادی از مدلی های زمانبندی را به وجود می آورد. پارامترهایی که در زیر بیان می شوند در طول این فصل مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
چارچوب و نمادها
تعداد کارها برابر با n و تعداد ماشین ها برابر با m در نظر گرفته شده است. اندیس های i وj به کارهای i ام و j ام اشاره دارند و اندیس هایk و l به ماشین های k و l اشاره دارند. پارامترهای زیر مرتبط با کار i ام می باشند:
زمان پردازش^[۲۹](Pik) : بیان کننده مدت زمانی است که کار i ام باید بر روی ماشین k ام سپری کند.
زمان آماده به کار بودن^[۳۰] (ri) : زمانی که کار i وارد سیستم می شود و به عبارت دیگر زود ترین زمانی که پردازش کار i می تواند آغاز شود.
موعد تحویل^[۳۱] (di) : زمانی است که در آن، کار طبق قرار قبلی باید به مشتری تحویل داده شود. تکمیل کار بعد از موعد تحوید با جریمه همراه خواهد بود.
وزن^[۳۲] (wi) : وزن کار بیان کننده اولویت آن می باشد. وزن کار در حقیقت بیان کننده میزان اهمیت آن در ارتباط با دیگر کارها در سیستم می باشد. درحالی که می تواند مشخص کننده هزینه نگهداری کار در سیستم نیز باشد. داده های اشاره شده از نوع ایستا می باشند به این معنی که به زمانبندی بستگی ندارند. نقطه مقابل داده های دینامیک هستند که از قبل مشخص نبوده و وابسته به زمانبندی می باشند.
زمان تکمیل کار (Cik) : مدت زمانی است که کار i بر روی ماشین k تکمیل شده است.
ترکیب ماشین ها (محیط های کار)
مدل های زمانبندی معمولا از طریق ترکیب ماشین ها، محدودیت ها و توابع هدف مشخص می شوند. پارامترهای متعددی در تعریف مسائل زمانبندی و طبقه بندی آن ها مطرح هستند. از این رو لازم است که ابتدا پارامترهایی را که به نوعی در طبقه بندی مسائل دخیل هستند، مشخص نماییم. در ذیل فهرستی از این پارامترها گرد آوری شده اند.
تابع هدف (مانند حداقل کردن زمان اتمام کل کارها^[۳۳]، حداقل کردن حداکثر زمان دیرکردها)
زمان های آماده سازی (وابسته یا مستقل از توالی عملیات)
افق برنامه ریزی (کوتاه مدت – بلند مدت – میان مدت )

منظرمشتری
اهداف سنجه ها
منظر مالی
اهداف سنجه ها
منبع: کاپلان و نورتون،۲۰۰۱

شرکتهای کوچک و متوسط

اهمیت شرکتهای کوچک و متوسط در بسیاری از مطالعات بیان شده است. برای مثال وولف و پت^[۱۰۶]، ۲۰۰۶ از این نوع شرکتها به عنوان بخش کلیدی از اقتصاد ملی یاد کرده اند. دولتهای بسیاری تلاش می کنند تا برنامه هایی برای ترویج کارآفرینی تدوین کنند و آنرا توسعه دهند. این نوع شرکتها به عنوان پشتوانه رشد اقتصادی در اکثر کشورها در نظر گرفته می شوند. زیرا تقریبا ۸۰% از رشد اقتصاد جهانی ناشی از این شرکتها می شود. همچنین این شرکتها نقش بسیار مهمی در صادرات تولیدی کشورها دارد. برای مثال ۵۶% از صادرات کشور تایوان توسط شرکتهای کوچک و متوسط صورت می گیرد. این آمار در چین و کره جنوبی ۴۰% می باشد. در چین۹۸٫۹% از کسب و کار ها را این نوع شرکتها تشکیل می دهند. ۶۵٫۶% از ارزش تولیدی صنایع، ۶۳٫۳% از درآمد فروش، ۵۴% از سود نهایی شرکتها و ۷۷٫۳% استخدام افراد در چین توسط شرکتهای کوچک و متوسط صورت می گیرد(سینگ و همکاران^[۱۰۷]، ۲۰۱۰). بخش بنگاههای کوچک ومتوسط ستون فقرات اقتصادهای توسعه یافته در سراسر جهان میباشد. در اتحادیه اروپا(که حدوداً ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت دارد). ۹۹٫۸% از کسب و کارها، بنگاههای کوچک و متوسط میباشند و به طور متوسط برای هر ۱۰۰۰ نفر ۵۲ بنگاه وجود دارد. ۶۶ درصد نیروی کار در این بخش شاغل هستند. (درکشورهای مدیترانه ای اروپا این رقم حتی به ۸۰ درصد میرسد) و در مجموع بنگاههای کوچک و متوسط بیشتر از شرکتهای بزرگ که صرفاً در صدد ارتقای بهره وری و استخدام کارگر کمتر به دلیل جهانی شدن هستند، شغل ایجاد میکنند. سهم بنگاههای کوچک و متوسط از ارزش افزوده در اقتصاد اروپا در حدود ۷۰ درصد است و سهم سود ناخالص عملیاتی بالغ بر ۷۷ درصد میشود، در حالیکه برای بخش شرکتهای بزرگ ارقام مذکور به ترتیب عبارت از ۳۰ و ۲۳ درصد است(ناصحی فر و یاراحمدی، ۱۳۹۰). جدول زیر نشان دهنده آمارهای مربوط به کسب وکار کوچک و متوسط تا پایان سال ۱۳۹۰ می باشد. طبق جدول زیر ۹۱% از کل کسب و کار ها در ایران را شرکتهای کوچک و متوسط و ۹% را کسب و کارهای بزرگ تشکیل می دهند. ۴۱% از شاغلان در کسب و کارهای کوچک و ۵۹% در کسب و کارهای بزرگ مشغول به فعالیت هستند.

جدول۲-۴: آمار شرکتهای کوچک و متوسط در ایران تا سال۱۳۹۲