بی توجهی به مقررات راهنمایی و رانندگی و قانون گریزی، همواره یکی از علل بروز مشکلات، معضلات و حوادث ترافیکی در بسیاری از جوامع می‌باشد که بنا بر بافت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی جوامع میزان آن متفاوت است. آمار حوادث ترافیکی در ایران موید میزان بالا و غیرمتعارف تخلفات رانندگی در ایران است که هر ساله زیان های جبران ناپذیر اقتصادی و آسیب های اجتماعی را باعث می‌گردد. اگر چه در بروز تخلفات رانندگی عوامل مختلفی دخیل هستند اما طبق بررسی ها عامل انسانی، به عنوان اصلی ترین علت حوادث ترافیکی در ایران، گزارش شده است. عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی ریشه درفرآیند اجتماعی شدن شهروندان و عدم نهادینه شدن قوانین اجتماعی در جامعه ی شهری دارد. بنابرین ریشه یابی علل تخلفات رانندگی در شهری چون اصفهان که حجم زیادی از وسایل نقلیه در معابر آن جریان دارد، می‌تواند گامی در جهت کاهش مشکلات سیستم حمل و نقل درون شهری کشور باشد.
بیان مسئله
رشد شهرنشینی در جهان و به ویژه در کشورهای در حال توسعه رو به افزایش است. این امر نیاز به استفاده از وسایل حمل و نقل را بیشتر می کند. وسایل حمل و نقل موتوری با ویژگی ها و پتانسیل های خود دسترسی سریع و راحت به فواصل دور و نزدیک را ممکن نموده اند. اما عوارض و مشکلاتی مانند تصادفات، آلودگی هوا، سروصدا و راه بندان های طولانی مدت را به همراه داشته است.
یکی از مشکلات اساسی که در اصفهان مشاهده می شود و روزانه هزاران نفر را در خود گرفتار می‌کند، مشکل “تراکم ترافیک شهری” می‌باشد. تراکم ترافیک به عنوان یک مشکل مشترک در شهرهای بزرگ جهان شناخته شده است و کارشناسان حمل و نقل و ترافیک، انسان، وسایل نقلیه و شبکه معابر را از عوامل مؤثر در عرصه ترافیک شهری می دانند و عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی از طرف انسان (به عنوان عامل فعال و با شعور این سیستم) از علل انسانی اساسی این پدیده شهری بیان گردیده است.
مطالعات انجام شده در خصوص زمینه ها و عوامل بروز تخلفات ترافیکی در کشورهای مختلف، نشان می‌دهد که در همه کشورها خصوصاًً در کشورهای توسعه یافته، عوامل بروز تخلفات بیشتر به ویژگی های شخصیتی رانندگان و هنجارهای غالب اجتماع برمی گردد. از سایر عوامل مؤثر بر بروز تخلفات و رفتارهای پرخطر در این کشورها می توان به عواملی همچون: عدم آگاهی از عواقب تخلف، ریسک پذیری، قدرت نمایی، میل به قانون شکنی، بی اعتمادی به قانون، عادات نادرست فرهنگی، خشم و عصبانیت، نادرست بودن طرح هندسی مسیر، نقص قوانین، عدم اجرای قوانین، برخورد نامناسب با متخلفان، نظارت نامناسب و احتمال پایین شناسایی تخلفات، وجود زمینه‌های چانه زنی با پلیس و عدم قطعیت مجازات ها اشاره نمود.
عامل انسانی از دیدگاه علوم مختلفی چون روانشناسی، جامعه شناسی، علوم تربیتی و بهداشت قابل بررسی است. در این مطالعه از دیدگاه جامعه شناسانه به آن نگریسته می شود. یکی از مباحث مهم در جامعه شناسی معاصر، بحث شهروندی و به دنبال آن اخلاق شهروندی می‌باشد. اخلاق شهروندی محصول زندگی شهری است. به طور خلاصه شهروند، فردی است که در شهر زندگی می‌کند، از امکانات شهر بهره می‌برد و در مقابل شهر و دیگر شهروندان دارای مسئولیت می‌باشد. اخلاق شهروندی عبارت است از وظایف و تعهداتی که هر شهروند در قالب رفتارهای اجتماعی نسبت به نهادهای اجتماعی و سایر شهروندان دارد.
از دیدگاه جامعه شناسی، یک جنبه از علل انسانی تخلفات رانندگی، ریشه در اخلاق ترافیک شهروندان دارد. منظور از اخلاق ترافیک شهروندان میزان تعهد و پایبندی افراد به قوانین و مصوبات وضع شده از جانب متولیان حمل و نقل و ترافیک و مسئولین راهنمایی و رانندگی می‌باشد.
ذکر این نکته نیز حائز اهمیت می‌باشد که ارتکاب تخلف از جانب رانندگان می‌تواند دو دلیل عمده داشته باشد. گاه رانندگان به دلیل فراموش کردن برخی قوانین، عدم آشنایی با محیط و یا خطای دید و ندیدن علائم رانندگی و همچنین به دلیل عدم آگاهی از قوانین جدید مرتکب تخلف می‌شوند که به عنوان تخلفات سهوی معرفی شناخته می‌شوند. اما در برخی موارد شهروندان نسبت به این قوانین آگاهی دارند ولی به دلایلی نسبت به آن ها بی تفاوت می‌باشند. این امر ناشی از ضعف اخلاق ترافیک شهروندی در بین رانندگان شهری است. ضعف و یا فقدان اخلاق ترافیک شهروندی می‌تواند نقش تعیین کننده ای در بروز کج‌رفتاری های اجتماعی از جمله تخلفات رانندگی داشته باشد. بنابرین در این تحقیق تلاش می شود تا با شناسایی و سنجش عوامل مؤثر بر اخلاق ترافیک شهروندی، علل تخلفات رانندگی را ریشه یابی نموده و به دنبال آن گامی جهت ارتقاء اخلاق ترافیک شهروندی به منظور برقراری نظم شهری برداشته شود.
۱-۳- اهداف
۱-۳-۱- هدف اصلی
- سنجش رابطه بین اخلاق ترافیک شهروندی و میزان تخلفات رانندگی درشهر اصفهان
۱-۳-۲- اهداف فرعی
-
- سنجش میزان تعهدات اجتماعی شهروندان اصفهانی در رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی.
- ارائه راهکارهایی جهت ارتقاء سطح اخلاق ترافیک شهروندی و افزایش رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی.
۱-۴- ضرورت و اهمیت
انجام این تحقیق با هدف و منظور شناسایی انگیزه و علل عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی به عنوان یکی از نمادهای کج‌رفتاری اجتماعی می‌باشد. مطالعات متعددی برپدیده ترافیک شهری انجام شده است که بیشتر آن ها در قلمرو مهندسی راه صورت گرفته است. البته در بیشتر مطالعات انجام شده، انسان به عنوان یک عامل مؤثر در ایجاد پدیده ترافیک شهری مطرح شده است. در مطالعاتی که بر روی عامل انسانی پدیده ترافیک شهری صورت گرفته است، بیشتر بر روی رفتار انسان و از بعد روانشناسی بوده است. از آنجایی که این تحقیق با دید جامعه شناختی به این مسئله نگاه می‌کند، می‌تواند انسان را در قالب الگوهای رفتارشهری، قوانین و کنش های متقابل نمادین با دیگران مورد بررسی قرار دهد. در واقع مطابق با نظریه های جامعه شناسی هر پدیده اجتماعی توسط علل اجتماعی مورد تبیین و توضیح قرار می گیرند. بنابرین تفاوت این مطالعه در مقایسه با سایر مطالعات دیگر، مدنظر قراردادن رفتارهای انسان بر اساس ساختارهای اجتماعی و فرهنگی و تاثیر متقابل انسان و کلیه ساختارهای اجتماعی و فرهنگی جامعه می‌باشد.
۱-۵- سؤال‌‌های تحقیق
۱-۵-۱- سؤال اصلی
چه رابطه ای بین اخلاق ترافیک شهروندی و عدم رعایت قوانین رانندگی (تخلفات رانندگی) در شهر اصفهان وجود دارد؟
۱-۵-۲- سوال های فرعی
١ – اخلاق ترافیک شهروندی چیست؟ عوامل مؤثر بر آن کدام است؟
٢ – بین اخلاق ترافیک شهروندی و عدم رعایت قوانین رانندگی(میزان تخلفات راهنمایی و رانندگی) چه رابطه ای وجود دارد؟
٣ – عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر میزان تخلفات رانندگی کدامند؟
۱-۶- فرضیه‌ها
آخرین نظرات