سال

۲۰۰۶

۲۰۰۷

۲۰۰۸

۲۰۰۹

۲۰۱۰

۲۰۱۱

۲۰۱۲

۲۰۱۳

۲۰۱۴

رتبه ایران در فضای کسب و کار

۱۱۹

۱۳۱

۱۳۵

۱۴۲

۱۳۷

۱۲۹

۱۴۴

۱۴۵

۱۵۲

منبع: بانک جهانی

در این شرایط، مدیران شرکت های بحران زده برای پیشگیری از ورشکستگی باید دنبال انتخاب استراتژی های مناسب برای بقا در شرایط رکود اقتصادی باشند.

با توجه به اهمیت استراتژی های بازاریابی شرکت به ‌عنوان موثرترین عامل ‌در مورد پویایی و بقا در رکود یک بنگاه تجاری اعم از بزرگ یا کوچک، و مبتلا بودن اقتصاد ملی و بین‌المللی به رکود این پژوهش بر آن است که به شناسایی و رتبه بندی سه استراتژی های بازاریابی(رهبری هزینه ؛ استراتژی کاهش و استراتژی تمرکز مجدد بر محصول بازار) شرکت های کوچک و متوسط که موجب بقای آن ها در شرایط رکود اقتصادی می شود، بپردازد.

۱-۴-اهداف پژوهش

هدف پژوهش درک شرایط و ویژگی های رکود اقتصادی، تاثیر رکود بر عملکرد شرکت ها، عوامل مؤثر بر بقای شرکت ها در رکود اقتصادی، شناسایی استراتژی های بازاریابی مؤثر بر بقای شرکت های کوچک و متوسط در رکود اقتصادی و همچنین اولویت بندی این استراتژی های در شرایط رکودی بر اساس دیدگاه خبرگان با روش فرایند تحلیل شبکه فازی می‌باشد.

۱-۵-فرضیه ی پژوهش

استراتژی های رهبری هزینه ، استراتژی تمرکز مجدد بر محصول بازار و استراتژی کاهش در شرایط رکود اقتصادی از اولویت یکسانی برخوردارند.

۱-۶-سؤال‏های پژوهش

• • معیارهای مؤثر بر بقای شرکت های کوچک و متوسط در شرایط رکود اقتصادی چه می‌باشد؟

• • شرکت های کوچک و متوسط فعال در شهرک های صنعتی استان مازندران از کدامیک از استراتژی های بازاریابی در مواجه با رکود اقتصادی استفاده می‌کنند؟

• بر اساس دیدگاه خبرگان کدامیک از این استراتژی ها اولویت داشته و در شرایط رکود موثرتر است؟

۱-۷-حدود پژوهش

۱-۷-۱-قلمرو مکانی پژوهش در شرکت های کوچک و متوسط شهرک های صنعتی استان مازندران انجام می شود.

۱-۷-۲-قلمرو زمانی قلمرو زمانی تحقیق، سه ماه چهارم ۱۳۹۳و ۶ ماه اول سال۱۳۹۴(۲۰۱۵) می‌باشد.

۱-۷-۳-قلمرو موضوعی پژوهش در رابطه با شناسایی و اولویت بندی استراتژی های بازاریابی شرکت های کوچک و متوسط به منظور بقای آن ها در شرایط رکود اقتصادی می‌باشد.

۱-۸-تعریف واژگان کلیدی

برای درک بهتر با موضوع تحقیق، در این تحقیق تعدادی از واژگان اصلی به کار گرفته شده تعریف مفهومی و تعریف عملیاتی از آن ارائه می شود.

۱-۸-۱-رکود اقتصادی^[۱۸]

کشورها از نظر اقتصادی با یکی از چرخه های تجاری رو به رو هستند. این چرخه ها شامل رکود، رونق، بحران و بهبود می‌باشد که هر کدام از این حالت ها شرایط ویژه مربوط به خودشان را دارند. رکود به مرحله ای گفته می شود که تولید ناخالص داخلی واقعی بالفعل کمتر از تولید ناخالص ملی واقعی بالقوه است و تولید ناخالص ملی واقعی بالفعل دارای سیر نزولی است. همزمان با ایجاد رکود فعالیت‌های اقتصادی نیز وارد یک دوره نزولی می‌شوند که از مهمترین آن ها می توان کاهش نرخ اشتغال و افزایش بیکاری، کاهش سرمایه گذاری و کاهش سود مشارکتی و کاهش تمایل به فعالیت‌های تولیدی و صنعتی نام برد(حسینی و همکاران، ۱۳۹۰).

۱-۸-۲-استراتژی بازاریابی^[۱۹]

۱-۸-۲-۱-استراتژی بازاریابی

استراتژی بازاریابی مجموعه ای از تصمیمات و فعالیت های به هم پیوسته است که از طریق آن، واحد تجاری استراتژیک انتظار دارد به هدف های بازاریابی خود برسد و ارزش های مورد انتظار مشتریانش را برآورده سازد. اموری که سازمان می‌خواهد بر حسب سهم بازار، مقدار فروش، مبلغ فروش، و از این قبیل محقق سازد، هدف بازاریابی نام دارند و اینکه جهت و چگونگی حرکت به سمت این هدف ها چیست استراتژی بازاریابی نامیده می شود، ‌بنابرین‏ استراتژی بازاریابی، روش های تحقق هدف های بازاریابی هستند(رضوانی، ۱۳۸۹).

۱-۸-۲-۲-استراتژی های بازاریابی در شرایط رکود اقتصادی

۱-۸-۲-۲-۱-استراتژی تمرکز مجدد بر محصول- بازار^[۲۰]

به میزان درک مدیران از عرضه محصولات جدید و ورود به بازارهای جدید اشاره دارد که شرکت های بحران زده به عنوان اقداماتی برای بهبود عملکرد تجاری و احیای خود به آن پرداخته‌اند .اسلاتر و لاوت^[۲۱](۱۹۹۹) معتقدند که راهبرد تمرکز مجدد محصول بازار شامل اضافه یا حذف کردن خطوط تولید محصول، اضافه یا حذف کردن مشتریان، تغییر در آمیخته فروش، خارج شدن کامل از یک بخش بازار و ورود به یک بخش جدید محصول بازار می شود. زمانی که رکود عمیق تر می شود، نیاز به تغییر در موضع راهبردی شرکت های بحران زده ازطریق تمرکز مجدد محصول بازار افزایش می‌یابد(رحمان سرشت و همکاران، ۱۳۹۲). مجموعه اقداماتی که شرکت در جهت عرضه محصولات جدید و ورود به بازارهای جدید طی چند ساله گذشته به عنوان اقداماتی برای بهبود عملکرد مالی انجام داده است(کو، ۲۰۰۴؛ چودری، ۲۰۰۲).

راهبرد تغییر در عرضه محصول^[۲۲]: مجموعه اقداماتی ک شرکت در راستای تغییرات در خطوط که با هدف تولید درآمد مطلوب و بهبود عملکرد مالی انجام داده است(انیل و همکاران،۲۰۰۴).

راهبرد تغییر در بازار^[۲۳]: مجموعه اقداماتی که شرکت در جهت تغییرات در بازار و با هدف تولید درآمد مطلوب در طول دوران افول انجام داده است(بارکرو بار، ۲۰۰۲).

۱-۸-۲-۲-۲-استراتژی رهبری هزینه^[۲۴]

در این استراتژی سازمان محصولات یا خدمات استانداردی را با حداقل قیمت؛ در مقایسه با رقبا؛ تولید و عرضه می‌کند. استراتژی رهبری هزینه با بهره گرفتن از مواردی مانند صرفه جویی در مقیاس، منحنی های یادگیری، افزایش بهره ری منابع و نظایر آن موجب کاهش بهای تمام شده می شود(مرادی, ۱۳۹۰).مجموعه اقداماتی در داخل شرکت برای کاهش هزینه عملیاتی با هدف کسب بهره وری در طول رکود انجام شده(بالگوبین و پندیت، ۲۰۰۱).

۱-۸-۲-۲-۳-استراتژی کاهش^[۲۵]

این استراتژی در شرایطی دنبال می‌شوند که: کاهش خطوط تولید، بازارها یا وظایف برای سازمان مطلوب یا ضروری باشد. سازمان با تمرکز بر افزایش پیشرفت برخی فعالیت ها و وظایف، اقدام به کاهش و حتی حذف بخش هایی که دارای جریانات نقدی منفی هستند می کند(رضوانی ، ۱۳۸۹).

۱-۸-۳-شرکت‌های کوچک ومتوسط^[۲۶]

تعریف واحد و ثابتی برای شرکت‌های کوچک ومتوسط وجود ندارد و تعاریف موجود از کشوری به کشور دیگر تغییر می‌کند(شاه طهماسبی و همکاران، ۱۳۹۱). البته معیارهایی برای تعریف شرکت‌های کوچک و متوسط وجود دارد که مهمترین آن ها عبارتند از: تعداد کارکنان، میزان دارایی های به کار رفته، نسبت فروش به سرمایه در گردش، ارزش دارایی، گردش پول، میزان فروش می‌باشد(ونگ و اسپینوال^[۲۷]،۲۰۰۴). اما رایج ترین معیار تعداد کارکنان می‌باشد (شاه طهماسبی و همکاران،۱۳۹۱). در ایران تعاریف گوناگونی از شرکت‌های کوچک ومتوسط در سازمان‌های مختلف وجود دارد، بر اساس تعریف وزارت صنایع و معادن و وزارت جهاد کشاورزی، بنگاه‌های کوچک و متوسط، واحدهای صنعتی و خدماتی (شهری و روستایی) هستند که کمتر از ۵۰ نفر کارگر دارند(یونیدو^[۲۸]، ۱۳۸۳ ). همچنین وزارت صنایع و بانک مرکزی اندازه بنگاه ها با تعدا کارکنان کمتر از ۵۰ نفر را صنایع کوچک و از ۵۰ تا ۱۵۰ نفر را صنایع متوسط و از ۱۵۰ نفر به بالا را بنگاه های بزرگ صنعتی می‌نامند(بیدختی، ۱۳۹۰).

۱-۸-۴-روش فرایند تحلیل شبکه ای فازی