شکل ۴-۸ ۱۰۷
شکل ۴-۹ ۱۰۹
شکل ۴-۱۰ ۱۱۰
شکل ۴-۱۱ ۱۱۲
فهرست نقشه ها
عنوان صفحه
نقشه ۱-۱- نقشه موقعیت عمومی حوضه آبخیز جلیزجند و مقایسه آن با کل حوزه فیروزکوه ۱۰
نقشه ۳-۱ نقشه شیب ۵۳
نقشه ۳-۲ نقشه هیدرولوژی ۵۹
نقشه ۳-۳ نقشه هم دما ۶۳
نقشه ۳-۴ نقشه هم باران ۶۶
نقشه ۴-۱ راه های دسترسی ۷۴
نقشه ۴-۲ ژئومورفولوژی ۷۶
نقشه ۴-۳ نقشه زمین شناسی ۹۲
چکیده
این تحقیق با بهره گرفتن از روش توصیفی و تحلیلی با اهداف کاربردی به راهکارهای توسعه ژئوتوریسم در تنگه واشی حوضه جلیزجند شهرستان فیروزکوه پرداخته و روش گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای، اسنادی و میدانی می باشد.
حوزه جلیزجند به دلیل داشتن طبیعت بکر و وجود تفرجگاه تنگه واشی در خود و نزدیکی به تهران از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. بشکلی که هر سال عده زیادی از این منطقه بازدید می کنند. محیط تفریحی این حوضه از دو بخش تشکیل شده که عبارتند از:
- مناطق طبیعی مانند تنگه واشی، کوهها، دره های سرسبز، چشمه ها و.. که بشکل بکر در طبیعت موجود می باشد.
- در این ناحیه مناطق تفریحی که بوسیله انسان موجودیت یافته و ساخته دست بشر است مانند پارکها، رستورانها، موزه‎ها و… بسیار اندک است در حالی که روستاهای اطراف منطقه مورد مطالعه بدلیل نزدیکی به تهران موقعیت بسیار چشمگیری برای جلب گردشگر دارد. با ایجاد رستورانهای سبک و فصلی، خوابگاه هاوکمپینگ های مناسب در اطراف تنگه واشی و آسفالت جاده منتهی به این محل و بالاخره ارائه جذابیت‎های توریستی از طریق تبلیغات کتبی و تیزرهای تلویزیونی می توان از سویی تفریحگاه مناسبی را دراختیار بازدید کنندگان قرار داد و از سوی دیگر درآمد قابل توجهی برای اهالی این روستا و روستاهای اطراف کسب کرد. در مجموع اشکال مختلف برونزد سنگی، گیلویی و پرتگاهی آهکی، الگوی زهکشی موازی، شانه‌ای و شبه‌درختی، حرکات توده‌ای دامنه‌ای نظیر زمین ‌لغزشها، واریزه‌ها و سنگ‌ریزشها، چهره‎های مختلف فرسایشی سطحی، شیاری، خندقی، کارستیک، رودخانه‌‌ای و توده‌ای، اشکال مختلف گیلویی، گذرگاه و توفقگاه و بهمن به خصوص در دامنه کوههای سفید آب و رخش و شاه‌تپه ومناطق طبیعی دیدنی از جمله مواردی است که می تواند درتوسعه توریسم و ژئوتوریسم حوضه فیروزکوه و تنگه واشی بسیار اثر گذار باشد.

واژگان کلیدی: راهکار، توسعه، ژئوتوریسم، تنگه واشی، فیروزکوه
مقدمه
امروزه با رشد فزاینده جمعیت و آلودگی شهرها مناطق طبیعی با محیط پاک و آرام، پذیرای حجم عظیمی از مسافرانی می باشد که جهت گذران اوقات فراعت از خانه هایشان بیرون می آیند. ژئوتوریسم زیرمجموعه توریسم پایدار بوده و هدف آن حفظ منابع گردشگری در مقاصد است. یعنی هدایت گردشگران به نحوی که محل مورد بازدید برای نسلهای آینده هم همانطور باقی مانده و قابل استفاده باشد. ژئوتوریسم این امکان را برای محققان و بهره‌برداران به وجود آورده است که بتوانند محیط را بهتر و کیفیت بازدید را ارتقاء دهند به طوری که دخالت انسان در زمین منجر به نشان دادن برجستگی ویژه و تازه‌ای از طبیعت گردد. در ژئوتوریسم تلاش بر این است که دخالت و تصرفی توسط انسان در محیط صورت نگیرد اما به ناچار اگر اقدامی صورت گرفت این اقدام بایستی منجر به کمال در طبیعت شود. ایجاد تغییر نبایستی ناسازگاری با محیط داشته باشد و چهره منطقه را دگرگون و ناهمگون کند( رحیم‌پور، ۱۳۸۱).
تنگه واشی یا تنگه ساواشی مکانی با جاذبه‌های گردشگری است که در حدود ۱۷ کیلومتری شهرفیروزکوه قرار گرفته و با داشتن آب و هوای مناسب در تابستان‌ها، میزبان جمعیت کثیری از مسافران و گردشگران می‎باشد. شاید یکی از جذابترین بخش‌های سفر به تنگه واشی حرکت در رودخانه‌ای است که در بین یک دره سنگی قرار دارد. با توجه به نزدیکی تنگه واشی به شهر تهران، امکان مسافرت یک روزه به این منطقه وجود دارد و بخصوص در تابستان هزاران نفر از ساکنین استان تهران و دیگر استان‌های اطراف به این منطقه مسافرت می‌کنند. در سال‌های اخیر، بسیاری از موسسه های توریستی، اقدام به برگزاری تورهای گوناگونی در این منطقه نموده‌اند که همین امر باعث افزایش شهرت و معروفیت این منطقه شده ‌است. با توجه به موارد فوق این پایان نامه به پنج فصل زیر تقسیم می گردد:
فصل اول:کلیات تحقیق
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق
فصل سوم: بستر طبیعی تحقیق
فصل چهارم : یافته های تحقیق
فصل پنجم : نتیجه گیری و پاسخ فرضیات می باشد.
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱- بیان مسئله
یکی از ارکان صنعت گردشگری وجود جاذبه های گردشگری بویژه جاذبه های طبیعی است که سرمایه اولیه صنعت گردشگری را تشکیل می دهند. دریاها، جنگلها، مراتع، کوهها، دره ها، آبشارها، معادن، چشمه ها از جمله جاذبه ها ی اکوتوریستی می با شند.
ایران با طبیعت گسترده و بی نظیر، اقلیم متنوع و ویژگیهای زمین­ شناسی گوناگون و تنوع زیست محیطی- فرهنگی با هویت ویژه می ­تواند از پدید­ه­های جغرافیایی یا (ژئوتوپ­ها) در سراسر کشور مانند غارها، تنگه‎ها، دره­ها، مناطق فسیلی، دره­های نشتی، شکاف­های بزرگ زمین شناسی، سازند­های زمین شناختی، گل فشان­ها و زمین­های کارستیک، انواع کانی­ها، هرم­های ماسه­ای، سواحل صخره­ای- سنگی، معادن باستانی، کلوت­ها و غیره بعنوان میراث­های زمین شناختی در قالب ژئوپارکهای متعدد به عنوان ابزاری کارساز در راستای توسعه توریسم مورد استفاده قرار دهد (امری کاظمی، ۱۳۸۱، ص۲۶۱ ).
شهرستان فیروزکوه به دلیل دارا بودن مناطق بکر و جاذبه های طبیعی و زمین شناختی بسیار، از مناطق توانمند برای توسعه ژئوتوریسم است، وجود جاذبه های ژئوتوریستی در این شهرستان بر اهمیت شناخت و معرفی این جاذبه ها می افزاید. امروزه بحث توسعه ژئوتورسیم بحث روز مسئولان صنعت گردشگری است، پس ضروری است تا علاوه بر شناسایی توانمندی ها و جاذبه های ژئوتوریستی شهرستان فیروزکوه و همچنین معرفی فرصت های سرمایه گذاری اقدام موثری در راستای معرفی این جاذبه ها برداشته شود.
تنگه واشی در حوضه جلیزجند، این شهرستان یکی از مناطقی است که از نظر توان های اکوتوریستی و ژئوتوریستی پتانسیل های متعددی را دارا بوده و با برنامه ریزی منسجم توسط مسئولین امر می توان باعث توسعه شهرستان فیروزکوه گردید. لذا این تحقیق در نظر دارد با بررسی ژئوتوریسم منطقه فیروزکوه در حوضه جلیزجند پتانسیل های ژئوتوریستی تنگه واشی را شناسایی و ارائه راهکار نماید.
۱-۲- سوال تحقیق
مهمترین راهکارهای توسعه ژئوتوریسم شهرستان فیروزکوه منطقه تنگه واشی چگونه ارزیابی می شود؟
۱-۳- اهداف تحقیق
شناسایی ژئوپتانسیل‌ و ژئومورفوسایت های شهرستان فیروزکوه منطقه تنگه واشی
شناخت توانمندی های بالقوه و بالفعل ژئوتوریسم درشهرستان فیروزکوه
بررسی و ارزیابی توانمندی ها و تنگناهای توسعه ژئوتوریسم در منطقه تنگه واشی
۱-۴- بیان فرضیه
به نظر می رسد با توجه به ژئوپتانسیل‏های موجود در زمینه تعیین محدوده شهرستان فیروزکوه و ارائه راهکارهای ژئوتوریسم می‌توان به یک سطح گردشگری پایدار در منطقه تنگه واشی دست یافت.
۱-۵- پیشینه تحقیق
-(۲۰۰۸) Hangzhou Zhu، بررسی توریسم پایدار در چین، انتشارات قومس ژئوتوریسم را جزیی لاینکف و نسل سوم صنایع معرفی می کند و معتقد است که ژئوتوریسم خود برانگیزاننده صنایع دیگری نظیر حمل و نقل، سرویس ها، تهیه غذا، هتل ها، آژانس های مسافرتی خواهد بود و نقش موثری در توسعه پایدار اقتصادی خواهد داشت.
- بریلیا(۲۰۰۹)، بررسی چالش های توسعه ژئوتوریسم در ژئوپارک های پرتغال، این اثر استفاده از ابزارهای قانونی دولتی را مهمترین راهکار حفاظت از میراث طبیعی می داند.
- دیویدای، فنل، ۱۳۸۵، در کتاب خود با عنوان مقدمه ای بر طبیعت گردی ترجمه جعفراولادی قادیکلایی می گوید مفهوم واژه طبیعت گردی مثل رنگ آفتاب پرست دائماً در حال تغییر می باشد. آنچه که بوم شناسان در ابتدا از آن به عنوان مفهومی کلی برای جلوگیری شدید از تخریب محیط زیست یاد می کردند. آنچه مسلم است طبیعت گردی موجب ایجاد بازار کار پررونق در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه می باشد (اولادی قادیکلایی، ۱۳۸۵، ص۲۲۱).
- مقصودی، مهران و نکوئی صدری، بهرام، ۱۳۸۶، در مقاله خود تحت عنوان ژئوتوریسم دریچه ای نو به سوی توسعه صنعت گردشگری ایران می فرمایند ایران با تنوع ساختارهای ژئومورفولوژیکی و زمین شناسی از تنوع بسیار وسیعی در این خصوص برخوردار بوده و عرصه ­های جدیدی در زمینه صنعت گردشگری کشور مطرح می نماید (مقصودی و نکوئی صدری، ۱۳۸۶، ص۷۲).
- کارگر، بهمن، ۱۳۸۶، در مقاله خود تحت عنوان اکولوژی محیطی و رشد صنعت گردشگری (اکوتوریسم و ژئوتوریسم) می­فرماید گردشگری (توریسم یا جهانگردی) پدیده­ای است که از دیر زمان با اشکال خاص خود در جوامع انسانی وجود داشته و به تدریج با تحولات تاریخی مراحل تکامل خود را تا عصر حاضر طی نموده است این پدیده عموماً بر پایه ای سفر و جابه جایی نباشد که خود زاده­ی نیازهای گوناگون روانی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی انسان است (کارگر، ۱۳۸۶، ص۴۶).
- امری کاظمی، علیرضا، ۱۳۸۱، در مقاله خود تحت عنوان معرفی ژئوتوریسم ایران ژئوتوریسم و گردشگری زمین‎شناسی امروزه مخاطبان وسیعی پیدا کرده است که مخاطبان آن نه تنها متخصصان و کارشناسان زمین شناسی بلکه گردشگران عادی و علاقه مندان به طبیعت می باشند این مقاله در کنفرانسی در استرالیا برگزار می­ شود (امری کاظمی، ۱۳۸۱، ص۱۷).