۶-۲-تعریف مواد مخدر :

مواد مخدر به آن دسته از موادی گفته می شود که از طریق کشیدن ، تنفس ، بلعیدن ، تزریق ، بالا کشیدن از راه بینی و جذب کردن وارد بدن فرد می شود. با سرعت های گوناگون وارد سیستم گردش خون شده و در نهایت با ورود به مغز ، نحوه احساس ، تفکر ، دریافت و رفتار شخص مصرف کننده را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این تاثیرات با توجه به نوع مواد ، نحوه مصرف ، میزان مصرف و متغیر های فردی خاص ، در بین افراد مختلف متغیر می‌باشند.(هومان.۱۳۸۷)

اثرات مواد مخدر بر انتقال دهنده های عصبی :

1. 1. تخریب نورونها

1. 1. تغییر غشای نورون

1. 1. اثر گذاری روی آنزیم‌ها

1. 1. آزاد کردن انتقال دهنده های عصبی که تحریک عصبی را شبیه سازی می‌کنند

1. 1. تخریب انتقال دهنده های عصبی

1. 1. جلوگیری از باز جذب سروتونین

1. 1. تقلید کردن از انتقال دهنده های عصبی

1. 1. تغییر در حساسیت گیرنده های عصبی

1. مسدود کردن گیرنده ها

۱۰-تولید انتقال دهنده عصبی کاذب (فریب مغز)

۷-۲-راه های مصرف مواد :

مواد از سه راه اصلی : ۱- بلعیدن ۲- تزریق ۳- استنشاق ۴- و گاه زیر زبانی ( گوش ، چشم ، بینی ، مقعدی و مهبلی) مصرف می‌شوند.

بلعیدنی ها : اثر اوج رسانی کمتری دارند اما نسبت به استعمال ، تزریق و استنشاق دارای اثر بخشی طولانی تری هستند.

تزریقی ها : دارای شروع سریع ( از چند ثانیه تا چند دقیقه) نقطه اوج بالا و مدت اثر نسبتاً کوتاه دارند.

استنشاقی ها : مانند داروهای تزریقی شروع سریعی دارند. نقطه اوج بالا دارند ولی طول عمر و نیز اثر نسبتاً کوتاه دارند.

۸-۲- طبقه بندی مواد مخدر :

1. 1. مواد افیونی (تریاک) : طبیعی ، نیمه ترکیبی (هروئین) و خواب آورهای ترکیبی (کراک)

1. 1. تحریک کننده ها (الکل) : مثل آمفتامین ، کوکائین ، شبه آمفتامین ها و کافئین

1. 1. توهم زاها : مثل LSD، پیلوسیبین ، مسکالین و مواد تحریک کننده

1. داروهای استنشاقی : اتر ، نفت ، بنزین ، انواع حلال ها

_مواد افیونی :

شامل تریاک و داروهای مصنوعی مثل هروئین ، متادون ، کدئین ، اکسی کودون و … بر روی گیرنده های افیونی بدن ( آندورفینی) تاثیر می‌گذارد. مصرف تریاک (استنشاقی – خوراکی ) هروئین از طریق بینی (لانفیه) ، تزریق داخل وریدی و تزریق زیر جلدی است.

_مواد محرک : کوکائین – قرص های اکس Xtazi

1. 1. کوکائین : دارای نشئگی قوی و شدید (حتی با یک بار مصرف اعتیاد زاست). مصرف (کشیدنی ، وریدی و استنشاقی ) است.

1. 1. مشروبات الکی

1. آمفتامین ها : انواع دست ساز آن (Ecstasy) ، (Ecs) و (Eve) و ترکیبات دیگری مثل شیشه (Ice) یا فرم خالص آمفتامین و نام های دیگر آن : اشک خدا و عروس خوشگله است. مصرف آمفتامین ( استنشاقی ، تزریقی ، تدخینی ) است.

_ مواد توهم زا : ( پسیلوسیبین ، مسکالین و LSD و غیره ؛ دارای اثرات روانی شامل ادراکات روشن و عمیق از محرک های بیرونی است. رنگ و جنس غنی تر به نظر می‌آید. موسیقی روشن تر و غنی تر. هیجان‌ها تشدید می‌شوند و تغییرات ناگهانی دارند. جابجایی حس رایج است. توهم بویژه توهم بینایی شایع است.(بهاری.۱۳۸۸)

۹-۲-خطرات مصرف مواد مخدر:

مواد مخدر از جمله (تریاک ، هروئین ، مورفین ، کریستال و …) الگوی بیداری- خواب را به هم می ریزد. مصرف کنندگان اینگونه مواد ، شب ها تا دیر وقت بیدارند و نمی توانند بخوابند و صبح ها نیز برای به موقع بیدار شدن با مشکل مواجه اند. احتمال ابتلا این افراد به اختلالاتی چون مشکلات جنسی ، ناتوانی جنسی و مشکلات بهداشت دهان و دندان بالا است. خشکی دهان و بی حوصلگی در رسیدن به سلامتی دهان و دندان دچار پوسیدگی متعدد دندانها و مشکلات لثه ای می‌شوند. اثر ضد درد این مواد باعث عدم توجه به موقع بیمار از مشکلات طبی اندام‌های بدن شده و اغلب در دوره پیشرفته بیماری‌ها از آن مطلع می‌گردند.

الکل : باعث ایجاد فقر تیامین ، ویتامین (B12) می شود ؛ چون با تخریبی که در سیستم گوارش ایجاد می‌کند جذب ویتامین ها را مختل کرده و اثرات تخریبی بر سلولهای مغزی می‌گذارد. باعث ایجاد فراموشی بدون بازگشت (سندرم نسیانی) و نوعی دمانس (زوال عقلی) پیشرونده و غیر قابل برگشت به نام سندرم (کورساکف) می شود. الکل منجر به ورم لوزالمعده (غده پانکراتیت) و کبد نیز می‌گردد. تأثیر دیگر الکل بر مغز اختلال در قوه قضاوت و تصمیم گیری شخص است.

مواد محرک و آمفتامین ها : (شیشه –Ice) باعث بروز اضطراب ، بی قراری ، تعریق زیاد و طپش قلب می‌گردد. بیمار ملتهب و بی تاب است و از کنترل هیجاناتش ناتوان است.

کوکائین نیز باعث اختلال در خون رسانی به مغز شده و اغلب منجر به سکته های مغزی خطرناک می‌شوند.

حشیش : احتمال ایجاد بیماری‌های روانی را تشدید می‌کنند. ( ژن های نهفته بیماری روانی را بیدار می‌کند). از لحاظ روانی ( در خلق ، قضاوت و قدرت تصمیم گیری) ثبات نداشته و روحیه و افکارشان متأثر از مصرف ماده است. در یک حالت بسیار ترسو در مواقعی بی باک و شجاع اند ، گاه بذله گو و شوخ طبع و در حالتی دیگر بدعنق و بی حال اند.(سرگلزایی.۱۳۸۶)

۱۱-۲-دیدگاه نظری و تئوریک اعتیاد:

در خصوص اتیولوژی و سبب شناسی اعتیاد ، دیدگاه های نظری و تئوریک متنوعی مطرح شده است که در این رساله به آن ها پرداخته می شود.

1. 1. علل زیست شناختی مستعد کننده اعتیاد :

      1. از نقطه نظر زیستی برخی عوامل ژنتیکی افراد را مستعد معتاد شدن می‌سازد که نسبت به بقیه کمتر از خطر اجتناب می‌کنند و بیشتر به سمت رفتارهای پر خطر و ریسک پذیر می‌روند. این افراد ساختمان شیمیایی مغزشان به گونه است که صبور و بی احتیاطند. در الگوی کودکی شان خاطرات آتش بازی ، کتک کاری وحشیانه ، پریدن از بلندی ها و در نوجوانی درگیری با مسئولان در مدرسه ، معلمان ، موتور سواری و رانندگی های بی احتیاط زیاد است. ولی کمتر از نیمی از معتادان دارای چنین ساختار ژنتیکی اند. در اغلب آن ها سایر جنبه ها ( روان شناختی – جامعه شناختی – معنا شناختی) اسیب پذیرترند.(مسعودی ، ۱۳۸۸)

1. 1. علل روان شناختی مستعد کننده اعتیاد :

      1. وقتی از عوامل روان شناختی صحبت به میان می‌آید منظور الگوهای رفتاری تکرار شونده ای است که فرد در زندگی خود دارد و معمولاً این الگوها ریشه در تربیت وی دارند. برخی از این الگوها با اعتیاد هیچ ارتباط خاصی ندارند اما زمینه ساز بروز آنند. یکی از این الگوها « نارضایتی دائمی » است. یعنی میزان رضایت داشتن از زندگی که در دوران کودکی آموخته می‌گردد. دومین الگو « تغییر از بیرون » است. الگوی ذهنی چنین شخصی این است که تا تغییر از بیرون (محیط) اطراف رخ ندهد زندگی من تغییر نمی کند. الگوی شایع دیگر « انکار» نام دارد ، اینگونه افراد خود را می فریبند. توانایی و ظرفیت آن ها در درونگری و ارزیابی خود پائین است. مشکلات را نمی پذیرند. الگوی دیگر « اهمال و سهل انگاری » است . کارها و مشکلات را روی یکدیگر تلنبار کرده و روی هم انباشته می‌کنند. (وحیدی، ۱۳۸۷)