حجم نمونه این تحقیق بر اساس نمونه‌گیری تصادفی ساده با بهره گرفتن از فرمول کوکران به شرح زیر است:
۹۶/۱ t = ۶۸۵۲۷N = (تعداد کارکنان شرکت آب و فاضلاب)
۵/۰d = ۵/۰۱-p = ۵/۰p =
با توجه به فرمول بالا، تعداد ۳۸۲ نمونه انتخاب گردید. لذا تعداد ۳۸۲ پرسشنامه در بین کارکنان شرکت آب و فاضلاب توزیع و تکمیل گردیده است.
روشهای گردآوری اطلاعات
روشهای گردآوری اطلاعات را به‌طورکلی می‌توان به سه دسته روشهای کتابخانه ای، می‌دانی و آزمایشگاهی تقسیم نمود (دانایی‌فرد و همکاران، ۱۳۸۷). در این تحقیق از روش کتابخانه ای مانند مطالعه کتابها، مقالات، مجلات، طرحهای پژوهشی و بانکهای اطلاعاتی اینترنتی برای تدوین و نگارش بخش ادبیات موضوع و مبانی نظری استفاده شده است. همچنین برای جمع آوری اطلاعات مربوط به آزمون فرضیات پژوهش، از روش می‌دانی و به کمک پرسشنامه انجام‌شده است.
پرسشنامه [۲۳]۱:
پرسشنامه، یکی از ابزارهای رایج در تحقیقات و روشی مستقیم برای کسب داده های تحقیق است. پرسشنامه مجموعه‌ای از سؤالات، عبارات و گزینه‌ها است که پاسخ‌دهندهباملاحظهآن‌ها پاسخ لازم را ارائه می‌کند و این پاسخ‌ها، داده های موردنیاز پژوهشگر را تشکیل می‌دهد. (مقیمی، ۱۳۸۰).
هرگاه به دست آوردن اطلاعات واقعی موردنظر باشد، از پرسشنامه استفاده می‌شود. پرسشنامه هرچند دارای محدودیت‌ها و نواقص خاص خود است و باید نسبت به استفاده غلط و کارکرد اشتباه آمیز آن نگران بود، اما در حقیقت دارای مزایای بی‌همتایی است و هرگاه بی‌عیب و نقص تنظیم و اجرا شود، به عنوان مناسب‌ترین و مفیدترین وسیله جمع آوری داده ها در یک طرح پژوهشی مفید واقع می‌شود. پرسشنامه‌ها به دودسته باز و بسته تقسیم می‌شود: پرسشنامه‌های بسته مستلزم دادن پاسخ‌های کوتاه یا انتخاب یک پاسخ از میان چند گزینه است، اما پرسشنامه‌های باز یا نامحدود مستلزم پاسخ آزاد پاسخ‌دهنده است که با کلمات خود آن را بیان می‌کند.(بست، ۱۳۷۱).
نوع پرسشنامه:
در تحقیق حاضر، در پرسشنامه از یکسری سؤالات بسته با طیف پنج گزینه‌ای لیکرت استفاده شده است، ساختار پرسشنامه شامل دو بخش است که در بخش اول ویژگیهای جمعیت شناختی را مورد پرسش قرار می‌دهد و در بخش دوم سؤالات تخصصی از مبانی نظری ابن حوزه و همچنین نظرات اساتید راهنما بهره گرفته‌شده است. درمجموع پرسشنامه از دو بخش سؤالات عمومی و سؤالات تخصصی تشکیل گردیده است.
-
- سؤالات عمومی: این بخش شامل ۶ سؤال است که ویژگیهای جمعیت شناختی کارکنان را در مورد جنسیت، سن، نوع استخدام، سابقه خدمت، میزان تحصیلات و رده سازمانی، سؤال مطرح‌شده است.
- سؤالات تخصصی: این بخش قسمت اصلی پرسشنامه را شامل می شود و نظرات کارکنان را در مورد عزت‌نفس و حمایت و احترام مافوق، ساختار سازمان، حمایت همکاران، منابع کافی، عوامل روانشناختی و کار با محتوا را موردسنجش قرار می‌دهد.
مقیاس داده ها:
نوع مقیاسی که در این تحقیق به کار گرفته‌شده است مقیاس رتبه‌ای است.
برای رتبه‌بندی داده های تحقیق، از مقیاس «لیکرت» استفاده کرده‌ایم در مقیاس لیکرت از پاسخگو تقاضا نمی‌شود تا صرفاً در موردی ابراز نظر نماید بلکه خواسته می‌شود تا میان چند دسته از جواب‌ها، انتخاب انجام داده و نظر خود را ابراز نماید.
نحوه امتیازبندی پرسشنامه با توجه به طیف لیکرت به صورت زیر است:
۱
۲
۳
۴
۵
الف-خیلی کم
ب- کم
ج- متوسط
د- زیاد
هـ- خیلی زیاد
روایی[۲۴]۱ تحقیق:
اهمیت روایی ازآن‌جهت است که اندازه‌گیری‌های نامناسب و ناکافی می‌تواند هر پژوهش علمی را بی‌ارزش و ناروا سازد. (خاکی، ۱۳۹۲). چون در این تحقیق، مهم‌ترین ابزار جمع آوری اطلاعات و اندازه‌گیری متغیرها، پرسشنامه است روایی پرسشنامه از اهمیت خاصی برخوردار است.
طرح پرسش‌های درست با عباراتی که ابهام آن به حداقل ممکن برسد، شرط اساسی برای روایی پرسشنامه است. مسئله روایی محتوای پرسشنامه این است که آیا پرسش‌ها جنبه مهمی از هدف تحقیق را اندازه‌گیری می‌کنند یا خیر؟ (بست، ۱۳۷۱)
در تحقیق حاضر، با اقدامات زیر سعی در افزایش روایی پرسشنامه داشته‌ایم. ابتدا با مطالعات گسترده کتابخانه‌ای سعی شد تا به طور کامل مفاهیم و متغیرهای مهم مورداستفاده در تحقیق و چگونگی اندازه‌گیری آن ها در سازمان روشن گردد تا بتوانیم سؤالات مناسبی برای بررسی فرضیات طراحی نمائیم.
پس‌ازآن پرسشنامه طراحی شده برای بررسی روایی در اختیار اساتید محترم راهنما قرار گرفت تا اصلاح و تأیید شود،
بعدازآن طراحی پرسشنامه و انجام اصلاحات لازم و تأیید استاد راهنما پرسشنامه بین ۱۰ نفر از خبرگان توزیع‌شده و بعد از جمع آوری و اخذ نظرات خبرگان سوالاتی را که بیش از ۵نفر به آن ها نمره بالا تر از۶ داده بودند ا به عنوان سوال پرسشنامه اصلی انتخاب شدند.
درزمینهجمله‌بندی‌ها و کاربرد کلمات و واژه ها نیز سعی شده بیشتر از کلمات و واژه هایی استفاده شود که از ابهام به دور بوده و معنای گنگ و دوپهلو نداشته باشند و بتواند مفهوم اصلی آنچه از پاسخگو خواسته می‌شود را برساند
اجزای پرسشنامه
همانطور که گفته شد، پرسشنامه این تحقیق شامل دو بخش سؤالات عمومی و تخصصی است که تفکیک سؤالات هر متغیر در جدول زیر قابل‌رؤیت است.
جدول ۳-۲- سؤالات پشتیبانی‌کننده هر بعد
متغیر
مفاهیم
سؤالات
عزت‌نفس
حمایت و احترام مافوق
۱ تا ۵
ساختار سازمانی
۶ تا ۱۰
منابع کافی
۱۱ تا ۱۵
حمایت همکاران
۱۶ تا ۲۰
عوامل روانشناختی
۲۱ تا ۲۵
کار با محتوا
۲۶ تا ۳۰
پایایی[۲۵]۱ تحقیق:
یکی از ویژگی‌هایی ابزار اندازه‌گیری (که در این تحقیق مهم‌ترین آن پرسشنامه است) پایایی آن است. مفهوم یادشده با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می‌دهد. برای محاسبه ضریب قابلیت پایایی، شیوه های مختلفی به کار برده می‌شود که از آن جمله می‌توان به اجرای دوباره (باز آزمایی)، روش موازی (همتا) [۲۶]۲ روش تصنیف (دونیمه کردن عبارت پرسشنامه محاسبه همبستگی نمرات دودسته)[۲۷]۳ و روش کودر- ریچاردسون اشاره کرد.(مقیمی، ۱۳۸۰).
یکی از ابزارهای اندازه‌گیری پایایی (اعتبار) ابزار اندازه‌گیری که بسیار مورداستفاده قرار می‌گیرد. اندازه‌گیری پایائی با روش آلفای کرونباخ است که با بهره گرفتن از نرم‌افزار SPSS به‌راحتی محاسبه می‌گردد و فرمول آن به شرح زیر است.
که در این فرمول:
J = تعداد زیرمجموعه سؤالات پرسشنامه یا آزمون
= واریانس زیر آزمون
واریانس کل آزمون
هر چه قدر درصد به دست‌آمده به ۱۰۰ درصد نزدیک‌تر باشد، بیانگر قابلیت اعتماد بیشتر پرسشنامه است. قابل‌ذکر است که ضریب القای کمتر از ۶۰ درصد معمولاً ضعیف تلقی می‌شود، دامنه ۷۰ درصد قابل‌قبول و بیش از ۸۰ درصد خوب تلقی می‌گردد، البته هرچند ضریب اعتماد به عدد یک نزدیک‌تر باشد، بهتر است (سکاران، ۱۳۹۲).
آخرین نظرات