۳-۸ شیوه تحلیل اطلاعات

در این پژوهش برای تحلیل اطلاعات از شیوه تحلیل تفسیری استفاده گردید. گال، بورگ و گال^[۴۲] (۱۳۹۰) تحلیل تفسیری را فرآیندی برای بررسی دقیق داده‌هاست که هدف آن یافتن سازه‌ها، مقوله‌ها و الگوهایی است که برای توصیف و تبیین پدیده مورد پژوهش به کار می‌روند، می‌دانند. اولین گام در تحلیل تفسیری، تلفیق کلیه داده های مورد پژوهش و تشکیل یک پایگاه اطلاعاتی بود. یادداشت‌های دست‌نویس شده سازماندهی شدند و بر اساس سبک معینی به رایانه انتقال داده شدند. بعد از ورود اطلاعات به نرم‌افزار، به هر یک از خطوط متن موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی کد اختصاصی تعلق گرفت. یکی از مهم‌ترین مراحل تحلیل تفسیری داده ها، تدوین مقوله، طبقه و حیطه‌هایی است که اطلاعات را به صورت مناسبی در بر می‌گیرد و درعین‌حال آن ها را خلاصه کند. یک مقوله سازه‌ای است که به برخی از پدیده‌های مشابه ذکرشده در پایگاه‌های اطلاعاتی اطلاق می‌شود. برای هر مقوله‌ای که از هر پدیده‌ای در پایگاه اطلاعات مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد، عنوان و تعریفی ارائه شد. همچنین، ‌بر اساس مراحل و روند تحلیل تفسیری از نظر گال، بورگ و گال ذکرشده، از رویکرد مقایسه مداوم استراوس و کوربین (۱۹۹۲) جهت تحلیل استفاده گردید؛ چرا که این روش بسیار عینی و دقیق بوده و برای پژوهشگران مبتدی در تحقیقات کیفی، مناسب به نظر می‌رسد (میلز، بانر و فرانسیس^[۴۳]، ۲۰۰۶؛ و گلیزر و همکاران^[۴۴]، ۲۰۰۷).

بر اساس این روش، تحلیل مصاحبه ها در چند سطح انجام شد؛ بدین ترتیب که:

در سطح اول سطحی بسیار ابتدایی است، تحلیل بر اساس یادداشت‌های شخصی پژوهشگر انجام شد. این یادداشت‌ها گاهی قبل و در حین انجام مصاحبه نوشته شده است و از طرفی یادداشت‌هایی که بعد از انجام هر مصاحبه ثبت‌شده‌اند. یادداشت‌های مربوط به قبل و حین انجام مصاحبه در برگیرنده نکاتی در خصوص نوع برخورد مصاحبه شونده جهت انجام مصاحبه بود؛ مثل تعیین زمان و مکان مصاحبه علاقمندی وی به شرکت در پژوهش، نوع چیدمان اتاق کار مصاحبه شونده و زبان بدنی وی به خصوص در مواردی که احساس ناراحتی یا خوشحالی از بیان مسئله‌ای دارد. یادداشت‌های مربوط به پس از انجام مصاحبه یادداشت‌هایی بود که معمولاً بعد از انجام یک مصاحبه و مکتوب نمودن آن صورت می‌گرفت. در واقع این یادداشت‌ها شامل برداشت کلی پژوهشگر از متن مصاحبه بوده است. در برخی موارد تناقضاتی در بیان پژوهیده ملاحظه می‌گردد که بیانگر پیش‌فرض‌ها و سو گیری‌های وی بوده است.

سطح دوم تحلیل مصاحبه ها، مربوط به ایجاد مفاهیم بودند. در واقع پس از مکتوب نمودن تمام متن مصاحبه روی کاغذ سطر به سطر آن ها مطالعه شد و با توجه به محتوای هر سطر و گاهی هر چند سطر، یک مفهوم شکل می‌گرفت. در مجموع این پژوهش ۹۴۰ مفهوم ایجاد گردید. این مفاهیم بسیار عینی و برگرفته از عبارت‌های از بیان خود مشارکت‌کنندگان بود. همچنین در این بخش از تحلیل، به هر کدام از پژوهیدگان یک کد (یک عدد مشخص بود) اختصاص داده شد. تا در ادامه برای سهولت کار و دسته‌بندی مفاهیم ایجادشده از این کدها استفاده گردد.

سطح سوم تحلیل مربوط به ایجاد مقوله‌ها بود به نحوی که مفاهیم تولیدشده در مرحله قبلی با یکدیگر مقایسه می‌شد تا یک محور مشترک برای ایجاد مقوله به دست آید. در گام دوم مقوله‌های فرعی که شامل ۱۳۴ مقوله در دو گروه بود با توجه به مفاهیم اولیه استخراج گردید. در گام بعدی هر کدام از مقوله‌های فرعی در ذیل هشت تم مشترک قرار گرفتند. این تم‌ها، قدری انتزاعی تر از مفاهیم و مقوله‌های ایجادشده در مرحله قبل بودند. مقوله‌ها نه تنها از درون یک مصاحبه استخراج می‌گردید بلکه از طریق مقایسه یک مصاحبه با مصاحبه های دیگر نیز حاصل می‌گردید.

انجام مصاحبه ها و تحلیل آن ها در این سه سطح ادامه یافت تا اینکه مصاحبه بیست و پنجم نیز به پایان رسید. پس انجام این مصاحبه این احساس به وجود آمد که تمام مشارکت‌کنندگان به شیوه های مختلف از وجود یک نوع تجربه مشترک جهت انتخاب مسئله پژوهش صحبت می‌کنند. انجام مصاحبه های بعدی نیز ادامه یافت تا اینکه در مصاحبه بیست و هشتم اشباع اطلاعاتی به تأیید تیم پژوهش رسید و ثابت گردید که پژوهیده اطلاعات جدیدی را به پژوهشگر ارائه نکرده است. با این وجود به آزمون اشباع اطلاعات پرداخته شد و چندین مصاحبه جهت اطمینان از اشباع اطلاعاتی حاصل گردید. اطلاعاتی را که مصاحبه شوندگان جدید در پاسخ به سؤالات ارائه دادند تقریباً همان اطلاعاتی بود که مصاحبه شوندگان قبلی بیان نموده بودند.

۳-۹ اعتبار یافته های پژوهش

معیارهای اعتبار مورد استفاده در این پژوهش در دو گام اجرا و نتایج، مورد توجه قرار گرفت. منظور از روایی در بُعد اجرا پرداختن به فعالیت­ و اقداماتی است که هم پیش از اجرا و هم در حین مصاحبه موجب بالا رفتن کیفیت و قابل‌اعتماد بودن نتایج مصاحبه می­ شود، از جمله: ۱٫ مطالعه مقالات و پژوهش­هایی که با بهره گرفتن از ابزار مصاحبه به نتیجه رسیده‌اند (جهت یافتن درکی روشن از موضوع و سؤالات مصاحبه) ۲٫ طرح و تدوین سؤالاتی روشن و دور از ابهام ۳٫ انجام مصاحبه پایلوت جهت حصول اطمینان از این­که بـه اندازه کافی آمادگی­های لازم برای شروع مصاحبه کسب شده است یا خیر، به طور مثال در نظر داشتن مدیریت زمان در حین مصاحبه و حفظ و هدایت صحبت­ها و پاسخ­های مصاحبه شوندگان در جهت پرسش­های اصلی پژوهش.

در پژوهش کیفی احتمال تعمیم نتایج به سایر جوامع، انتقال‌پذیری^[۴۵] نامیده می‌شود (مارتینزسالگادو^[۴۶]، ۲۰۱۲). لینکلن و گوبا (۱۹۸۵) استفاده از توصیف جامع را برای تقویت انتقال‌پذیری که مترادف با تعمیم‌پذیری است پیشنهاد کردند. در این پژوهش از طریق ارائه توصیفی عمیق از نحوه انجام کار و استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند تلاش گردید تا انتقال‌پذیری یافته ها در محل‌ها و زمان‌های مشابه و افراد مشابه نیز قابل انجام باشد. بدین معنا که پژوهشگر سعی نمود در تعاملات اولیه با هریک از پژوهیدگان توصیف جامعی از زمینه پژوهش و سوالات اساسی در این پژوهش مورد توجه و تأکید قرار دهد و ابهامی در خصوص چگونگی روند پژوهش برایشان نامفهوم باقی نماند. همچنین، برای آشکارسازی زوایای پنهان و نکات ناملموس تلاش گردید تا تمام شرایط و موقعیت های این پژوهش برای مخاطبان بازسازی گردد تا قابلیت تعمیم نتایج حاصل از این پژوهش دوچندان گردد. توسعه و توصیف غنی از مجموعه داده های مطالعه‌ مورد نظر در طول مرحله گردآوری داده ها و انتخاب هدفمند مشارکت‌کنندگان می‌تواند قابلیت انتقال را در پژوهش افزایش دهد.