عنوان          صفحه

عنوان ج

سپاسگزاری.. هـ

تقدیم به. و

چكیده 1

فصل اول کلیات پژوهش

1-1- بیان مسئله. 4

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 6

1-3- اهداف پژوهش…. 8

الف- اهداف کلی.. 8

ب-اهداف جزیی.. 8

1-4- فرضیه های پژوهش…. 8

1-5- تعریف متغیرها و اصطلاحات… 8

1-5-1- تعریف مفهومی(نظری): 8

1-5-2- تعریف عملیاتی (عملی): 9

فصل دوم ادبیات و پیشینه پژوهش

مقدمه. 11

2-1-  مبانی نظری پژوهش…. 11

2-1-1- تعریف مفاهیم و نظریه های مربوط به شخصیت… 11

2-1-1-1- تعریف شخصیت: 11

2-1-1-2- تعریف تیپ… 13

2-1-2- نظریه های شخصیت… 13

2-1-2-1- رویکرد زیستی : 13

2-1-2-2- رویکرد صفات : 14

2-1-2-3- رویکرد یادگیری اجتماعی.. 16

2-1-2-4- رویکرد روانکاوی : 18

2-1-3- درون گرایی – برونگرایی.. 19

2-1-4- تعریف مفاهیم و نظریه های مربوط به شیوه های حل مساله. 20

2-1-4-1- مساله : 20

2-1-4-2- تعریف مسأله : 21

2-1-4-3- حل مساله: 21

2-1-4-4- تعریف حل مساله : 21

2-1-5- مفهوم حل مسائله در مکتب های مختلف… 25

2-1-5-  1- حل مساله از دیدگاه روان پویایی.. 25

2-1-5-2- حل مساله از دیدگاه انسان گرایانه. 25

2-1-5-4- از دیدگاه رفتارگرایان. 26

2-1-5-5- نظریه شناخت گرایان. 27

2-1-5-6- حل مساله از دیدگاه گشالت… 27

2-1-5-7- توصیف  شناخت از حل مساله. 28

2-1-5-8- اثرات مهارت حل مساله در زمینه های مختلف… 29

الف: افزایش سلامت روانی جسمانی.. 29

ب. پیشگیری از مشکلات روانی و اجتماعی.. 29

2-1-6- تاریخچه «حل مسئله » 29

2-1-7-فرایند مراحل حل مسأله. 31

2-1-7-1- مسأله به عنوان مقابله ای مسئله دار. 32

2-1-8- تعریف مفاهیم و نظریه های مربوط به سازگاری زناشویی.. 34

2-1-8-1- ازدواج.. 34

2-1-8-2- سازگاری زناشوئی: 35

2-1-8-3- صمیمیت و انس بین زن و مرد و استمرار آن : 36

2-1-8-4- سازش و تفاهم در محیط خانوادگی : 37

2-1-8-5- برخی از یافته ها در این زمینه : 38

2-1-8-6- راهکارهایی برای ایجاد روابط صمیمانه تر با همه. 39

2-2- تحقیقات انجام شده در ارتباط با موضوع. 40

2-2-1- پژوهشهای انجام شده در ایران. 40

2-2-2- پژوهشهای انجام شده در خارج از ایران. 41

فصل سوم روش  پژوهش

مقدمه. 44

3-1-  روش پژوهش…. 44

3-2- جامعه آماری.. 44

3-3-  حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 44

3-4-  روش گردآوری اطلاعات… 44

3-5- ابزار اندازه گیری داده ها 45

3-5-1- پرسشنامه شخصیت آیزنگ: 45

3-5-2- پرسشنامه شیوه های حل مسئله کسیدی و لانگ… 46

3-5-2-1- روایی و پایایی: 46

3-5-3-  مقیاس سازگاری زناشویی دونفره اسپانیر. 47

3-6-  روش های تجزیه و تحلیل داده ها 47

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه. 49

4-1-  تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها 49

4-1- 1- مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر سن.. 49

4-1-2- مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر وضعیت تحصیلی.. 50

4-2- تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات جمع‌ آوری شده(آزمون فرضیات) 51

4-2-1- آزمون فرض قابلیت اعتماد یا پایایی ابزار اندازه گیری(پرسشنامه) 51

4-3- آزمون فریدمن(اولویت بندی متغیرها) 51

4-3- 1- اولویتبندی ابعاد تحقیق (شیوه های حل مساله) 52

4-3-1-1-  نتیجه آزمون و رتبه اهمیت هر كدام از متغیرها: 52

4-3-2- اولویتبندی ابعاد تحقیق (عامل های شخصیت) 53

4-3-3- نتیجه آزمون و رتبه اهمیت هر كدام از متغیرها: 54

4-4- آزمون کلموگروف- اسمیرنف… 54

4-4-1- فرضهای پژوهشی: 54

نتیجه: 55

4-5- تجزیه و تحلیل استباطی داده ها 56

4-5-1- تحلیل فرض های پژوهشی . 56

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه. 61

5-1- بحث و نتیجه گیری.. 62

5-2- پیشنهادات تحقیق.. 66

5-2-1- پیشنهادهایی مبتنی بر نتایج تحقیق.. 66

5-2-2- پیشنهاد به محققان آینده 67

5-3- محدودیتهای پژوهش…. 68

5-3-1- محدودیت های تحت کنترل پژوهشگر. 68

5-3-2- محدودیت های خارج از کنترل پژوهشگر. 68

 

منابع فارسی: 69

منابع انگلیسی: 71

پیوست… 75

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                            صفحه

جدول 4-1- توزیع فراوانی و درصد افراد نمونه به تفکیک سن.. 49

جدول 4-2- توزیع فراوانی و درصد افراد نمونه به تفکیک وضعیت تحصیلی.. 50

جدول 4-4- میانگین رتبه های داده شده به شاخص‌ها طبق تست فریدمن.. 53

جدول 4-6- میانگین رتبه های داده شده به شاخص‌ها طبق تست فریدمن.. 54

جدول 4-7- آزمون کلموگروف– اسمیرنف جهت نرمال بودن جامعه. 55

جدول4-8 ضریب همبستگی پیرسون بین مولفه های شیوه های حل مساله با سازگاری زناشویی.. 56

جدول4-9- ضریب همبستگی پیرسون بین عامل های شخصیت با سازگاری زناشویی.. 58

 

فهرست نمودار

عنوان                                                                                                            صفحه

نمودار4-1 فراوانی نسبی نمونه آماری بر حسب سن.. 50

نمودار4-3 فراوانی نسبی نمونه آماری بر حسب تحصیلات.. 51

 

 

چكیده

پژوهش حاضر به منظور بررسی  ارتباط تیپ شخصیتی (درونگرایی – برونگرایی) و شیوه های حل مساله با سازگاری زناشویی زنان شاغل شهرستان ساری صورت گرفت.روش تحقیق از نوع همبستگی بود. جامعه پژوهش شامل کلیه زنان شاغل در شهرداری و بانک های  دولتی – خصوصی بود.نمونه پژوهش شامل 120 زن شاغل بود.ابزار پژوهش عبارت بودند از پرسشنامه شخصیت آیزنگ و پرسشنامه سازگاری زناشویی اسپاینر و پرسشنامه حل مساله کسیدی و لانگ. برای تجزیه و تحلیل داده ها علاوه بر استفاده از روش آمار توصیفی از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید.تحلیل داده ها نشان می دهد که بین تیپ شخصیت و شیوه های حل مساله با سازگاری زناشویی ارتباط معناداری وجود دارد.

 

 

کلمات کلیدی: تیپ شخصیتی (درونگرایی – برونگرایی)،شیوه های حل مساله، سازگاری زناشویی

 

فصل اول

كلیات پژوهش

 

مقدمه

شاید به جرات بتوان گفت ازدواج بخش مهمی از زندگی است که بر نتایج تحصیل و شغل تاثیر مستقیم می گذارد.ازدواج نافرجام سوابق تحصیلی و شغلی فرد را تحت الشعاع قرار می دهد،چنان چه ازدواجی با موفقیت به انجام نرسد و زن و شوهر نتوانند به تفاهم کافی برسند،می تواند به آشفتگی روانی و اختلال شخصیت منجر گردد(تایبر[1]،1990،ترجمه تمدن،1377).

ازدواج یکی از حوادث مهمی است که در زندگی هر انسانی رخ می دهد،همانگونه که می دانیم برخی از ازدواج ها مشوق رشد و شکوفایی زوجین است، حال آنکه برخی دیگر از ازدواج ها  می توانند برای همسران مصیبت هایی را فراهم کنند. واقعا چرا بعضی از زوج ها با تفاهم و سازگاری زندگی را می گذرانند، در حالی که گروهی از همسران در حل و فصل ساده ترین مسائل زندگی نیز با دشواری و سردرگمی مواجه هستند؟

شخصیت[2] به صورت مستقیم و به عنوان عاملی تاثیرگذار بر فرایند ارتباطی زوج ها اثر دارد.شخصیت یک نفر انواع معین و متفاوتی از واکنش ها را از طرف مقابل فرا می خواند و بالطبع رضایت زناشویی و میزان سازگاری آن ها را متاثر می سازد( هاستون[3]،2000).

کنار آمدن و سازگاری موفقیت آمیز مستلزم مجموعه ای مهارت های حل مساله بین فردی است.مهارت های حل مساله[4] به صورت مستقیم به مساله سازگاری مربوط می شود. هر یک از ما به کرات در زندگی خانوادگی خود با مشکلاتی مواجه بوده ایم و تصمیم گرفته ایم که چگونه با آنها مقابله کنیم.بسیاری از اوقات ، فرایند حل مساله زندگی روزمره به گونه ای خودبه خود صورت  می گیرد که دقیقا متوجه چگونگی انجام آن نمی شویم.از طرف دیگر،نقص  در مهارت های حل مساله منجر به اختلالهای گوناگونی از جمله افسردگی، نابسامانی،مشکلات مربوط به ازدواج و تربیت فرزند و روابط نادرست بین فردی می گردد(سعید،1384).

1-1- بیان مسئله

سازگاری زناشویی[5] با توجه به اهمیت نهاد خانواده در جوامع امروزی ، ارتباط آن با کیفیت زندگی و تاثیرگذار بر جنبه های مختلف جسمی و روانی از دهه 1990 مورد توجه قرار گرفته است.سازگاری زناشویی عبارت است از وضعیتی است که در آن زن و شوهر در بیشتر مواقع احساس ناشی از خوشبختی و رضایت از همدیگر را دارند و فرایندی است که در طول زندگی زن و شوهر بوجود  می آید که لازمه آن انطباق سلیقه ها، شناخت صفات شخصیتی، ایجاد قواعد رفتاری و شکل گیری الگوهای مراوده ای است(قربان علی پور،1388).سازگاری زناشویی را می توان به عنوان نظام خانواده یا حتی بخشی از نیروهای تامین حیات و احیاء کننده خانواده دانست.براساس نظریه لاک و والاس[6]، سازگاری زناشویی به عنوان برون سازی هر یک از زوجین در موقعیت زمانی معین تعریف شده است(دهکردی،1387).از جمله عوامل موثر بر سازگاری زناشویی ، متغیرهای شخصیتی است.مطالعات انجام شده به طور عمومی نشانگر آن است که ویژگی های شخصیتی با تمام عملکردهای انسان ارتباط دارد.به باور کوپر[7] (2010) تفاوت های بین  فردی معناداری در بین افراد وجود دارد و این تفاوت های بین فردی در شخصیت قابل پیش بینی و توجیه است. آلپورت[8] به پیوند ویژگی های مختلف شناختی و عاطفی انسان به شخصیت تاکید می کند و معتقدند شخصیت سازمان پویای درون شخصی است که از نظام روانی جسمانی تشکیل یافته ، و این نظام ها الگوهای شاخص رفتار،افکار و احساسات شخص را ایجاد می کند(پورشریفی ، مهریار،1382). و به درک ما از رفتار خاص کمک می کند که به پیش بینی بهتر اعمال آنی یک فرد خاص می انجامد(لاینون و گوداشتاین[9]،ترجمه نقشبندی1382).

از متداولترین طبقه بندیهایی که روانشناسان برای شخصیت به کار می برند درونگرایی و برونگرایی[10] می باشد ،که برای اولین بار توسط کارل یونگ[11] به کار رفت . درونگرایان درمقایسه برونگرایان خوددارترند و از بروز احساسات خود بیشتر جلوگیری می کنند .همین طور شواهد نشان می دهد که درون گرایان در یادگیری بیشتر تحت تأثیر تنبیه قرار می گیرند در حالی که برونگرایان بیشتر از پاداش تأثیر می پذیرند (پروین ،1384).

در همین رابطه نتایج پژوهش های مختلفی مانند(عبداله زاده،1382؛ احدی ؛1386 برادبوری و فین چام[12]،2000 ؛نمچک و السن[13] نقل از شکرکن و همکاران1385؛ فیشر و مک نولتی[14] 2008) نشان می دهد ابعاد مختلف شخصیت نقش مهمی در تبیین سازگاری زناشویی دارند.چنانچه بررسی مجموع این پژوهش ها حاکی از آن است که بین ابعاد شخصیتی برونگرایی،دلپذیر بودن و باوجدان بودن با رضایت زناشویی رابطه دارد و بعد روان رنجور خویی به صورت منفی با رضایت زناشویی در ارتباط است.

عامل دیگری که احساس می شود می تواند سازگاری زناشویی را تحت تاثیر قرار دهد شیوه های حل مساله زوجین می باشد(آبراهام و براین[15]،2000).مهارت حل مساله فرایندی شناختی- رفتاری است که افراد بوسیله آن راهبردهای موثر مقابله با موقعت مساله ساز در زندگی را کشف و شناسایی می کنند(کسیدی و لانگ[16]،1996).بطور کلی حل مساله به فرایند شناختی-رفتاری-ابتکاری فرد اطلاق می شود که بوسیله آن فرد می خواهد راهبردهای موثر سازگارانه مقابله ای برای مشکلات روزمره را تعیین، کشف یا ابداع کند.به عبارت دیگر حل مسالهک راهبرد مقابله ای مهم است که توانایی و پیشرفت شخصی و اجتماعی را افزایش و تنیدگی و مشکلات روانی را کاهش می دهد(دزوریلا و شیدی[17]،1992 به نقل ازبرغندان،1390).از نظر بلاک و هرسن[18] (1995،به نقل از کهرازئی،1380) کنار آمدن و سازگاری موفقیت آمیز با محیط اجتماعی مستلزم مجموعه ای از مهارت های حل مساله بین فردی است.مهارت حل مساله به صورت مستقیم به مساله سازگاری مربوط می شود.

پژوهش های انجام شده موید تاثیر مهارت حل مساله در سازگاری می باشد. پژوهشی به منظور بررسی رابطه بین شیوه های حل مسئله شیوه حل تعارض و سلامت روان شناختی در بین دانشجویان دانشگاه تهران انجام شد .نتیجه این تحقیق نشان داد که بین شیوه حل مساله، شیوه مقابله با تعارض و سلامت روانشناختی رابطه معنی دار وجود دارد( باباپور خیرالدین،1381، به نقل از فرغان فر،1385).در پژوهش دیگری فقیر پور (1381)به بررسی نقش مهارت های اجتماعی در سازگاری زناشویی پرداخت.نتایج پژوهش وی نشان داد که مهارت های ارتباطی و مهارت حل مساله با سازگاری زناشویی رابطه معنادار وجود دارد.بولتر و وامپلر[19](1999، به نقل از دانش،1383)، در یک پژوهش فراتحلیلی ،16 پژوهش مربوط به زوج درمانگری را که از برنامه التقاطی آموزشی مهارت های ارتباطی([20]CC) استفاده کرده بودند بررسی کردند.نتایج نشان داد که آموزش مهارت های ارتباطی به پیشرفت های چشمگیری در ارتباط زوج ها با یکدیگر و نیز به تغییرات متوسط در درک زوج ها از یکدیگر منتهی شد.

پژوهش های متعدد نشان دادند که مهارت های حل مساله و ویژگی های شخصیتی  می تواند از عوامل تاثیر گذار  سازگاری زناشویی می باشد، اما آنچه نقش آن بخوبی شناخته نشده ترکیب ویژگی های شخصیت و شیوه های حل مسئله در سازگاری زناشویی است.پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سوال می باشد که آیا بین شیوه های حل مسئله با ویژگیهای شخصیتی با سازگاری زناشویی زنان شاغل رابطه وجود دارد؟

 

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق

خانواده یکی از مهم ترین نهادهای اجتماعی است که دارای نقش ها و وظایف متعددی نظیر تولید مثل، تامین نیازهای عاطفی،روانی،جنسی،تربیت اجتماعی فرزندان و حمایت از کودکان و کهنسالان و پشتیبانی مادی و اجتماعی از اعضای خود می باشد(سگالن[21]،1375).به همین دلیل هر جامعه ای برای تداوم و بقاء خود نیاز به حفظ و بسط ارزشهای خود در قالب خانواده دارد. در این بین مشکلات زناشویی می تواند باعث ناسازگاری هایی در زندگی افراد شود و به اعضای خانواده آسیب برساند.از این منظر ضروری است تا با دیدگاهی آسیب شناختی به علل درون فردی ناسازگاریهای زناشویی و عدم موفقیت در ازدواج ،پرداخته شود.عدم وجود جو سالم در خانواده از موانع اصلی انتقال آداب، رسوم ، فرهنگ و ارزش های مثبت جامعه به نسل های بعدی است( احمدی نوده، فتحی آشتیانی و عرب نیا،1385).در یک نگاه کلی می توان عوامل زیادی در سازش بین زوج ها موثر هستند.از جمله آن ها به خصوصیات شخصیتی،مهارت های ارتباطی و …. اشاره کرد(سامان،1386).اگر در هر یک از عواملی که در سازگاری زناشویی تاثیر می گذارند، مشکل جدی بوجود آید، تعارض و ناسازگاری اجتناب ناپذیر خواهند بود.

از عوامل ناسازگاری زناشویی می توان به نقش ویژگیهای روانی و شخصیتی اشاره کرد. در درجه اول  باید به پیوند میان ویژگی های روانی- شخصیتی زوج ها با میزان سازگاری آنها در روابط زناشویی شان،توجه کرد. باور اسمیت و پترسون[22](2008) به این دلیل است که جنبه ها یا ابعادی از ویژگی های روانی – شخصیتی افراد می تواند به سان یک عامل تنش زا در لحظه لحظه زندگی در روابط زناشویی آن ها، وارد عمل شود.از طرف دیگر هر یک از ویژگی های افراد ، الگوهای خاص رفتاری و عملکردی را به آن ها تحمیل می کند (اویسی[23]، اوکانلی[24]، کارابولوتلو و بیل گیلی[25]،2009).

از دیگر عوامل تاثیر گذار مهارت های حل مساله است که به صورت مستقیم به مساله سازگاری مربوط می شود.نقص در مهارت های حل مساله منجر به اختلالهای گوناگونی از جمله افسردگی،نابسامانی،مشکلات مربوط به ازدواج و تربیت فرزند و روابط نادرست بین فردی می گردد  با توجه به اهمیت متغیرهای اشاره شده در این پژوهش و با توجه به نقش خانواده در جامعه از یک طرف و از طرف دیگر همانطور که اشاره شد در هیچ تحقیقی تواما ویژگی های شخصیتی و شیوه های حل مسئله با هم بر سازگاری زناشویی مورد بررسی قرار نگرفت، پژوهش حاضر انجام  گرفت.

1-3- اهداف پژوهش

الف- اهداف کلی

• تعیین رابطه شیوه های حل مساله و ویژگی های شخصیتی (درونگرایی –  ببرونگرایی)   با سازگاری زناشویی در بین زنان شاغل شهرستان ساری

ب-اهداف جزیی

عنوان                                                                                                                         صفحه

 

چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 1

þ فصل اول: کلیات  پژوهش

1-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3

1-2- بیان مساله …………………………………………………………………………………………………………………………………………..  4

1-3- اهمیت وضرورت تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….. 7

1-4- اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………. 9

1-4-1- هدف کلی……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-4-2- اهداف فرعی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 9

1-5- پرسش های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………….. 9

1-5-1- پرسش اصلی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 9

1-5-2- پرسشهای فرعی………………………………………………………………………………………………………………………………. 9

1-6- فرضیه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 10

1-6-1- فرضیه اصلی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 10

1-6-2- فرضیه های فرعی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 10

1-7- متغییرها………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 10

1-8- تعریف مفاهیم………………………………………………………………………………………………………………………………………. 10

1-8-1- تعریف نظری …………………………………………………………………………………………………………………………………. 10

1-8-2- تعریف عملیاتی ………………………………………………………………………………………………………………………………. 12

þ فصل دوم :  ادبیات تحقیق

2-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 14

2-2- فرسودگی شغلی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 14

2-3- مفهوم و تعاریف مربوط به فرسودگی شغلی……………………………………………………………………………………………. 16

2-4- عوامل بوجود آورنده فرسودگی شغلی……………………………………………………………………………………………………. 17

2-5- مراحل فرسودگی شغلی………………………………………………………………………………………………………………………… 18

2-6- نشانه‌های فرسودگی شغلی……………………………………………………………………………………………………………………… 19

2-7- پیامد‌های فرسودگی شغلی……………………………………………………………………………………………………………………… 20

2-8- راه های بهبود فرسودگی شغلی……………………………………………………………………………………………………………… 20

2-9- رابطه فرسودگی شغلی و ویژگیهای شخصیتی…………………………………………………………………………………………. 21

2-10- رابطه فرسودگی شغلی و ویژگی‌های محیط‌های كاری……………………………………………………………………………. 22

2-11- نقش مدیران در پیشگیری از فرسودگی شغلی معلمان…………………………………………………………………………… 22

2-12- فرسودگی شغلی معلمان……………………………………………………………………………………………………………………… 23

2-13- باور………………………………………………………………………………………………………………………………………………….   26

2-14- باورهای غیر منطقی…………………………………………………………………………………………………………………………… 28

2-15- انواع باورهای غیرمنطقی……………………………………………………………………………………………………………………. 28

2ـ15ـ1ـ باور غیرمنطقی تایید دیگران ……………………………………………………………………………………………………….. 28

2ـ15ـ2ـ باور غیرمنطقی توقع بیش از حد (انتظارات زیاد از خود)………………………………………………………………….. 29

 

2ـ15ـ3ـ باور غیرمنطقی سرزنش كردن ………………………………………………………………………………………………………… 29

 

2ـ15ـ4ـ باور غیرمنطقی واكنش نومیدی………………………………………………………………………………………………………… 30

2ـ15ـ5ـ باور غیرمنطقی عدم كنترل هیجانات……………………………………………………………………………………………….. 30

2ـ15ـ6ـ باور غیرمنطقی دلواپسی اضطرابی……………………………………………………………………………………………………. 31

2ـ15ـ7ـ باور غیرمنطقی اجتناب از مشكلات…………………………………………………………………………………………………. 31

2ـ15ـ8ـ باور غیرمنطقی اتكا به دیگران (وابستگی)………………………………………………………………………………………… 32

2ـ15ـ9ـ باورغیرمنطقی درماندگی نسبت به تغییر خویشتن …………………………………………………………………………….. 32

2ـ15ـ10ـ باور غیرمنطقی عدم كنترل در برابر مشكلات دیگران …………………………………………………………………….. 33

2ـ15ـ11ـ باور غیرمنطقی كمال طلبی ………………………………………………………………………………………………………….. 33

2-16- مروری كلی بر نظرات آلیس درباره باورها…………………………………………………………………………………………… 34

2-16-1- روش های شناختی باورها ………………………………………………………………………………………………………………. 36

2-16-2- روش های فراخوان عاطفی………………………………………………………………………………………………………………. 36

2-16-3- درمان عقلانی ـ هیجانی ـ رفتاری………………………………………………………………………………………………….. 37

2-17- ماهیت سلامتی و آشفتگی روان شناختی……………………………………………………………………………………………… 37

2-18- اصول ششگانه نظریه الیس…………………………………………………………………………………………………………………. 42

2-19- سبک زندگی……………………………………………………………………………………………………………………………………… 43

2-20- چیستی و ماهیت سبک زندگی……………………………………………………………………………………………………………. 44

2-21- واژه شناسی………………………………………………………………………………………………………………………………………. 45

2-22- مفهوم شناسی ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 45

2-23- تعریف از زندگی در فرهنگ غرب و نظام دینی…………………………………………………………………………………… 48

2-24- زندگی دنیوی، ابزاری برای نیل به زندگی اخروی………………………………………………………………………………. 50

2-25- عامل خوشی و سعادت زندگی، یاد خدا………………………………………………………………………………………………. 51

2-26- بازیچه و بی‌ارزش بودن زندگی مادی دنیوی……………………………………………………………………………………….. 51

2-27- متأثر بودن خوشی و ناخوشی «زندگی» از عوامل غیرمادی……………………………………………………………………… 51

2-28- متأثر بودن خوشی و ناخوشی «زندگی» از عوامل غیرمادی……………………………………………………………………… 52

2-29- پرهیز از دلبستگی و توجه افراطی به زندگی دنیوی………………………………………………………………………………. 53

2-30- بهره گیری بیش از حد کفاف، عامل تباهی زندگی………………………………………………………………………………… 54

2-31- هر زیستنی زندگی نیست……………………………………………………………………………………………………………………. 54

2-32- رفاه‌زدگی خط قرمز زندگی………………………………………………………………………………………………………………… 55

2-33- مذمت دلبستگی و فریفته شدن به زینت‌ها و جاذبه های مادی زندگی……………………………………………………… 55

2-34- دوری از صاحبان نگاه ناصواب به زندگی…………………………………………………………………………………………… 56

2-35- سبک زندگی اسلامی………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

2-36- مروری بر تحقیقات انجام شده در داخل………………………………………………………………………………………………. 57

2-37- مروری بر تحقیقات انجام شده در خارج………………………………………………………………………………………………. 59

þ فصل سوم :  روش شناسی تحقیق

3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..   63

3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………… 63

3-3- جامعه ی آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………. 63

3-4- نمونه و روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………………………….. 63

3-5- نحوه جمع آوری اطلاعات و ابزار تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 64

3-6- پرسشنامه باورهای غیر منطقی جونز………………………………………………………………………………………………………. 64

3-7- پرسشنامه سبک زندگی اسلامی کاویانی………………………………………………………………………………………………….. 65

3-8- پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش…………………………………………………………………………………………………………. 65

3-9- روش تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………………………………………………………………. 66

þ فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات

4-1- توصیف داده های جمعیت شناختی……………………………………………………………………………………………………….. 68

4-1-1- متغیر سن………………………………………………………………………………………………………………………………………… 68

4-1-2- متغیر جنسیت………………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

4-1-3- متغیر وضعیت تاهل………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

4-1-4- متغیر وضعیت اقتصادی……………………………………………………………………………………………………………………. 71

 

4-2- توصیف مقیاسها و خرده مقیاسهای پژوهش…………………………………………………………………………………………….. 72

4-3- مقیاس و خرده مقیاسهای سبک زندگی اسلامی……………………………………………………………………………………….. 72

4-4- متغیر فرسودگی شغلی………………………………………………………………………………………………………………………….. 73

4-5- مقیاس و خرده مقیاسهای باورهای غیر منطقی…………………………………………………………………………………………. 74

4-6- آزمون فرضیات…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 75

4-6-1- فرضیه 1…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 75

4-6-2- فرضیه 2…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 76

4-6-3- فرضیه 3…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 77

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- بحث و خلاصه…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 80

5-2- بحث بر اساس فرضیات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………… 80

5-2-1- فرضیه اول………………………………………………………………………………………………………………………………………. 80

5-2-2- فرضیه دوم………………………………………………………………………………………………………………………………………. 81

5-2-3- فرضیه سوم……………………………………………………………………………………………………………………………………… 83

5-3- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 84

5-4- پیشنهادات بر اساس یافته های تحقیق…………………………………………………………………………………………………….. 85

5-5- پیشنهادات برای پژوهشهای آتی…………………………………………………………………………………………………………….. 85

5-6- محدودیت‌های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. 85

5-7- محدودیت‌های خارج از اختیار محقق……………………………………………………………………………………………………… 86

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 87

پیوستها………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 91

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 100

 

 

چکیده

در پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین باورهای غیر منطقی و سبک زندگی اسلامی با فرسودگی شغلی معلمان استثنایی استان گلستان پرداخته شده است. روش تحقیق دراین پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری در این تحقیق، کلیه معلمان استثنایی استان گلستان بودند. تعداد کل معلمان استثنایی 250 نفر و تعداد نمونه آماری بر اساس جدول کرجی و مورگان 152 نفر از معلمان استثنایی استان گلستان در سال تحصیلی 93-92 بودند که با بهره گرفتن از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. پرسشنامه های استفاده شده عبارت بودند از پرسشنامه باورهای غیرمنطقی جونز (2001) مقیاس سبک زندگی اسلامی کاویانی (1388) و مقیاس فرسودگی شغلی مسلش (1993). یافته های پژوهش عبارتنداز بین باورهای غیرمنطقی  بافرسودگی شغلی معلمان استثنایی رابطه معنادار وجود دارد. بین سبک زندگی اسلامی با فرسودگی شغلی معلمان استثنایی رابطه معنادار منفی وجود دارد. و همچنین می­توان میزان فرسودگی شغلی را براساس باورهای غیرمنطقی و سبک زندگی اسلامی پیش بینی نمود.

 

  کلید واژه ها: باورهای غیرمنطقی، سبک زندگی اسلامی، فرسودگی شغلی، معلمان استثنایی

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

• مقدمه

بی‌گمان زیربنای بخش بزرگی از بیماریهای جسمی و پریشانیهای روانی، میزان تحمل فشار روانی و ناتوانی فرد برای مقابله با آن است. هر چند بسیاری از شغلهای امروزی فشار روانی را نیز همراه خود دارد، اما دست اندرکاران آن می‌دانند چگونه باچنین فشارهای تنشزایی مقابله کنند و با وجود محرکهای فشار زایی که در کار روزانه با آن روبرو می‌شوند، می‌دانند چگونه از آثار زیان آور آن دوری گزینند. اما برخی افراد شاغل بدین اندازه توانایی یا امکان لازم برای مقابلها فرار از محرکهای تنشزا را ندارند و همواره در معرض این محرکها هستند. چنین افرادی گرفتار فرسودگی شغلی می‌شوند و مشکل خود را در زمینه‌های گوناگون شناختی، هیجانی و رفتاری نشان می‌دهند (بدری، 1374).

فرسودگی شغلی کاهش قدرت سازگاری فرد با عوامل فشارزا و نشانگانی مرکب از خستگی جسمی و عاطفی است که به ایجاد خود پنداره و نگرش منفی و فقدان احساس ارتباط با مراجعان به هنگام انجام وظیفه، منجر می‌شود می­نامند. از جمله  عواملی که باعث فرسودگی در کار و شغل میگردد میتوان به استرس و اثرات آن در محیط کسب و کار اشاره نمود. استرس‌های شغلی از عمده‌ترین منابع استرس در زندگی بسیاری ازافرادمی‌تواند موجب بروز واکنشهایی چون اضطراب، بیقراری، بیزاری از کار و بیماری شوند، که معمولترین عکس العملهای موجود در برابر استرس محسوب می‌شوند (خاکزادان، 1385).

پژوهشهای مختلف نشان داده‌اند كه عوامل متعددی در میزان فرسودگی شغلی در معلمان موثرند. این عوامل رامی‌توان ازجنبه‌های مختلف تقسیم‌بندی كرد. در یک تقسیم‌بندی، عوامل فوق به دودسته عام وخاص تقسیم شده‌اند. عوامل عام شرایطی هستند كه كمابیش درهمه مشاغل مربوط به خدمات انسانی وجود دارند (نظیر میزان رضایتمندی از شغل، میزان حقوق و دستمزد، دریافت بازخورد مناسب، وجود نظام كارآمد پاداش، روابط انسانی و محترمانه بین فرد با افراد مسئول و…. ) اما عوامل خاصی مانند باورهای غیرمنطقی و سبک زندگی هم هستند كه وجود آنها در حرفه آموزش و معلمی با فشارهای روانی و فرسودگی شغلی همراه است (حسنی، 1381).

در فرهنگ ما سخن از تاثیر باورها و افکار آدمی بر زندگی فردی و اجتماعی بسیار به چشم      می­خورد. اینکه مکانیسم این تاثیر گذاری به چه شکل می باشد و کدام یک از جنبه های زندگی بیش از هر جنبه ی دیگر می تواند تحت تاثیر باورهای ما باشد و ازسوی دیگر این باورها چگونه شکل گرفته و رشد می کنند، از پیچیده ترین مباحث مطرح در علم روانشناسی و فلسفه از قدیم تابه امروز بوده و هست. بنابراین هدف اصلی این تحقیق، بررسی رابطه بین باورهای غیر منطقی و سبک زندگی اسلامی با فرسودگی شغلی معلمان استثنایی استان گلستان است.

1-2- بیان مساله

انسان عصر حاضردر جریان سازگاری با محیط اجتماعی و شغلی خود ناچار است محدودیت‌ها و فشارهایی را متحمل شود به نحوی كه این فشارهای موجود در محل كار منجر به فرسودگی شغلی كاركنان شود. فرسودگی شغلی به خستگی ناشی از فشارهای موجود در محل كار، نفس كار و همچنین علایم و حالات تحلیلی رفتگی قوا، سرخوردگی و گوشه گیری در كاركنان گفته می‌شود (حسنی، 1381).

فرسودگی شغلی، عواقب و هزینه‌های بسیاری بر سازمانها و كاركنان تحمیل می‌كند مانند تعویض مكرر شغل و محل كار (افزایش نقل و انتقالات)، غیبت‌ها و مرخصیهای فراوان، افت كمیت و كیفیت كار، تحت تاثیر قرار گرفتن سلامت روانی فرد، كاهش كیفیت خدمت ارائه شده به ارباب رجوع، ‌ركورد و تاخیر در سلسله كارهای تخصصی و اداری و… (همان، 1381).

فرسودگی شغلی برای توصیف فردی بكار می رود كه در محیط كار تا حدی از استرس رنج می­برد كه از حد تحمل او بیرون بوده و دیگر عملكرد مؤثر و باروری ندارد. فردی كه دچار فرسودگی شغلی گشته، خسته است، پرخاشگری دارد، بدگمان، منفی باف، بدبین و عصبانی است، حساس، زود رنج و بی­حوصله است و با كوچكترین ناراحتی از كوره در می­رود. همچنین فرد در مورد خودش احساس ناراحتی و نارضایتی می كند واز عملكرد شغلی خود ناراضی است. همه عوامل ذكرشده باعث كاهش عزت نفس و كاهش سلامت جسمی و روانی فرد می­ شود. به نظر َمزلچ (2002) فرسودگی شغلی عبارت است از کاهش قدرت سازگاری فرد بر اثر عوامل فشارزا و نشانگان خستگی جسمی و هیجانی. فرودنبرگر (1975) اولین شخصی است که در سال 1975 از واژه فرسودگی شغلی با مضمون امروزی آن استفاده کرده و فرسودگی شغلی را حالتی از خستگی هیجانی و جسمانی دانسته است که از شرایط موجود در محیط کار نشأت می گیرد (بدری، 1374).

از میان رویكردهای مختلف، شناخت فرسودگی شغلی را با این فرض اساسی میتوان آغاز کرد كه بیماریها و اختلاف های روانی از شناخت های اشتباه، باورها و عقاید نادرست و نگرشهای غلط ناشی می شود. و این باورها و نگرشهامی تواند كلیه جوانب زندگی و شغلی یک فرد را در برگیرد بنابراین برای بهبود فرد و رهایی او از مشكلات روانی، باید، باورها و نگرشهای مشكل آفرین شناسایی شوند و با ابزارهای بالینی ارزیابی گردند (مومن زاده، 1381).

در این میان، نوعی از باورها، باورهای غیرمنطقی هستند که اجبار و الزام و وظیفه است، خشك و انعطاف ناپذیر هستند باعث بوجود آمدن رفتار و حالتهای آشفته و ناراحت كننده در فرد می­ شود و در نهایت منجر به اضطراب، افسردگی و احساس گناه می­ شود (گردی، 1381).

باورهای غیرمنطقی می ­تواند به چهار صورت باشد:

الف: چقدر وحشتناك است كه ___ چقدر خطرناك است كه

ب: غیر قابل تحمل است كه ___ غیر قابل تصور است كه ___ نمی­توانم بفهمم كه

پ: زشت است كه ___ ننگ آور است كه ___ مایه آبروریزی است كه

ت: دنیا باید مطابق میل من باشد (فلاین1 1977 به نقل از مومن زاده).

یکی دیگر ازعوامل مرتبط با فرسودگی شغلی سبک زندگی است. مفهوم «سبك زندگی» در روان‌شناسی، با آنچه ما آن را «رویكرد اسلامی» می‌نامیم، چند مشابهت دارد بعضی از مشابهت‌ها عبارتند از: 1. توجه به ارزش‌ها 2. كل نگری 3. غایت گرایی 4. جهت یابی فردی 5. خود خلاق        6. جبرگرایی ملایم 7. نظریه میدان اجتماعی 8. تلاش برای برتری 9. اولویت دادن به هشیاری 10. معیارهای آسیب شناسی 11. تأكید بر پیشگیری؛ 12. كاركردهای سبك زندگی (آقایی، 1386).

اما در اسلام و سبك زندگی آن، تفاوت‌ها و برتری‌هایی نیز وجود دارد. مثل: 1. توجه و عدم توجه به دوره جنینی؛ 2. تعریف كهتری و مهتری واقعی 3. معیارهای احساس كهتری و مهتری؛ 4. تعداد و جایگاه نگرش‌های كلی حاكم بر زندگی 5. مبتنی بودن و نبودن بردین 6. جایگاه اراده در شكل‌گیری سبك زندگی 7. عدم توجه كافی و صحیح به نگرش معنویت 8. كیفیت عمل كردن به سبك زندگی و مهم‌ترین نوآوری در مفهوم سبك زندگی اسلامی این است كه به آموزه‌های اسلامی و كلیت اسلام نگاه شده است. سبك «زندگی اسلامی» عنوانی است شناخته شده در اكثر علوم انسانی در سطح بین الملل، اما از زاویه‌های متعدد به آن نگاه می‌شود و مورد مطالعه قرار می‌گیرد. سبك زندگی اسلامی، با تمام زندگی افراد و ابعاد آن مرتبط است. سبك زندگی اسلامی، از جهتی با دیگر سبك‌های زندگی متفاوت است.

در جامعه‌شناسی، مدیریت، علوم پزشكی و روان‌شناسی بالینی و… ، نیز بحث از سبك زندگی مطرح است، اما در این قلمروها فقط به رفتاری خاص می‌پردازند و با شناخت‌ها و عواطف ارتباط مستقیم برقرار نمی‌كنند. اما سبك زندگی اسلامی، از آن جهت كه اسلامی است، نمی‌تواند بی‌ارتباط با عواطف و شناخت‌ها باشد. بر این اساس، هر رفتاری كه بخواهد مبنای اسلامی داشته باشد، باید حداقل‌هایی از شناخت و عواطف اسلامی را پشتوانه خود قرار دهد. در سبك زندگی از دیدگاه روان‌شناختی، جامعه‌شناختی و علوم پزشكی تنها به رفتار نگریسته می‌شود، اما در هیچ یک نیت افراد، شناخت‌ها و عواطف آنان محسوب نمی‌شود. سبك زندگی اسلامی، نمی‌تواتند بی‌توجه به نیت‌ها باشد. مانند نماز، كه اگر اعتقاد به خداوند و معاد را پشتوانة خود نداشته باشد، رفتار اسلامی محسوب نمی‌شود (متعارفی، 1383).

برای معرفی سبك زندگی اسلامی، می‌توان به «درخت سبك زندگی» اشاره نمود. آدلر و پیروانش سبك زندگی هرفرد را از شكل‌گیری تا پیامدها و آثارش به یک درخت تشبیه كرده‌اند (آقایی، 1386).

1. ریشه‌های این درخت همان ریشه‌های سبك زندگی است كه شكل‌گیری آن را بیان می‌كند؛ 2. ساقه این درخت دربارۀ اعتقادات و نگرش‌های كلی افراد (شامل اعتقادات و عواطف و حتی آمادگی رفتاری و غیره) است. شاخه‌ها و سرشاخه‌های این درخت، وظایف زندگی هستند. در حقیقت، سبك زندگیِ واقعی همان شاخه‌ها و سرشاخه‌هاست. برنامه سبك زندگی اسلامی (سرشاخه‌ها) در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی مطرح می‌شود. آنچه در این پژوهش مطرح است، سبك زندگی اسلامی فردی است (همان) درخت سبك زندگی اسلامی، به تفصیل از دیدگاه آیات و روایات، جامعیت لازم را به دست آورده است و تفاوتهای بین دیدگاه اسلامی و روان‌شناختی (آدلر و پیروانش) را آشكار كرده است (محمدی، 1383).

در بررسی‌های انجام شده در كشور ما نیز دیده شده كه گستره‌ای از عوامل بر میزان فرسودگی شغلی معلمان ایرانی تاثیرگذار است كه از آن جمله می‌توان به متغیرهای شغلی، عوامل جمعیت‌شناختی و ویژگی‌های شخصیتی اشاره كرد. رقیه سعیدی (1388) در یک بررسی در مورد فرسودگی شغلی در معلمان كرمانی، پی‌برده است كه بین فرسودگی شغلی و رضایت شغلی رابطه معكوس وجود دارد؛ به این معنا كه هرچه فرسودگی شغلی بیشتر باشد، رضایت شغلی كمتراست. در بررسی دیگری که توسط مهدی امجدیان (1392) انجام شده است به این نتیجه رسیده است كه بین رشته تحصیلی مدیران مدارس با فرسودگی شغلی در آنان رابطه وجود دارد.

در پژوهش دیگری خانم مهناز عبدی (1391) در زمینه میزان فرسودگی شغلی مدارس استثنایی، به سختی كار، مسئولیت سنگین كار با تعداد زیادی دانش‌آموز و تفهیم مسائل به آنان، و در عین حال فقدان منزلت اجتماعی معلمان دوره استثنایی در مقایسه با معلمان دیگر اشاره كرده است (بیگی­فر، 1387).

در سایر جوامع برای كاهش فرسودگی شغلی، علاوه بر توجه به همه عوامل مربوطه، تلاش می‌شود تا با برقراری یک نظام حقوقی و پاداش مكفی، بها‌دادن به حضور و فعالیت درگیرانه معلمان در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌های مربوط به حرفه معلمی، كاستن از تعارضات و ابهامات نقش، احترام به منزلت معلمی و… در اینباره عمل شود. اما در كشور ما از پرداختن به نتایج پژوهش‌های داخلی و كاربرد آنها در این زمینه كه با آینده كشور ارتباط مستقیم دارد پرهیز می‌شود.

بنابراین مساله اصلی تحقیق عبارت است از اینکه آیا بین باورهای غیرمنطقی و سبک زندگی اسلامی با فرسودگی شغلی معلمان استثنایی استان گلستان رابطه معناداری وجود دارد؟

1-3- اهمیّت و ضرورت تحقیق

در ابتدا صاحب نظران تصور می کردند که نشانه فرسودگی شغلی، منحصر به حرفه های امدادی و یاری رسانی مانند مددکاری اجتماعی، روانشناسی بالینی و مشاوره است اما امروزه مشخص شده است که این موضوع، یک مشکل بالقوه در تمام مشاغل به شمار می رود. امروزه مسئله فرسودگی شغلی یکی از رایج ترین مشکلات در محیط های کاری است، متاسفانه این وضعیت در دنیای شغلی و زندگی نوین بسیار رایج است و فرسودگی شغلی بعنوان یک سازه محصول عوامل متعددی است که شناخت این عوامل می تواند نقش کامل و موثری در کنترل آن ایفا کند. با آگاهی از میزان و چگونگی عوامل موثر و دخیل در فرسودگی شغلی کارمندان و داشتن بینش لازم در این زمینه افراد قادر خواهند بود، تدابیر لازم را برای کاهش عوامل فرسودگی بدست آورند. نتایج برخی از پژوهش ها نشان می دهد، بین فشار های روانی و فرسودگی شغلی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. از آنجا که فرسودگی شغلی نیز موجب کاهش کیفیت خدمات ارائه شده به مشتریان و ارباب رجوع و به دنبال آن نارضایتی از خدمات می شود، شناخت و پیشگیری از فرسودگی شغلی در ارتقاء بهداشت روانی افراد و افزایش سطح کیفیت خدمات ارائه شده؛ نقش بسزای خواهد داشت (امیری، اسدی و دلبری راغب، 1389: 38).

فرسودگی شغلی، عواقب و هزینه‌های بسیاری بر سازمانها و كاركنان تحمیل می‌كند مانند تعویض مكرر شغل و محل كار (افزایش نقل و انتقالات)، غیبت‌ها و مرخصی‌های فراوان، افت كمیت و كیفیت كار، تحت تاثیر قرار گرفتن سلامت روانی فرد، ‌كاهش كیفیت خدمت ارائه شده به ارباب رجوع، ركورد و تاخیر در سلسله كارهای تخصصی و اداری و… با توجه به رسالت و نقش موثر معلمان در رشد ابعاد وجودی دانش آموزان و تربیت نیروی انسانی و مسوولان آتی جامعه به ویژه در دوره ابتدایی که  زمینه­ ساز و اساس رشد در دوره های بعدی محسوب می شود، اهمیت و سلامت بهداشت روانی معلمان آشکار است. حضور معلمان سالم، با نشاط و کارآمد می تواند چهره و محتوای سازمان آموزشی را متحول کند و محیطی سالم برای فراگیران فراهم آورد (خاکزادان، 1385).

در حالی که معلم خسته، کسل و بی­انگیزه موجب اتلاف وقت و انرژی و عدم رشد و تکامل فراگیران را در پی دارد. پژوهشها نشان داده اند تجارب نامطلوب با ایجاد فشار روانی به مرور، قدرت تحمل فشار و توانایی مقابله با آن را کاهش داده و در نهایت منجربه اختلال فرسودگی شغلی شده و مشکلاتی در زمینه های شناختی، هیجانی و رفتاری ایجاد می کنند. همچنین فرسودگی شغلی ازجمله اختلالاتی است که طی سالهای اخیر مورد توجه روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری قرار گرفته است (احمدی، 1385).

یکى از ابعاد پیشرفت با مفهوم اسلامى عبارت است از سبک زندگى کردن، رفتار اجتماعى، شیوه ى زیستن، اینها عبارةٌ اخراى یکدیگر است، این یک بُعد مهم است؛ که هدف انسان، رستگارى و فلاح و نجاح است، باید به سبک زندگى اهمیت دهیم؛ اگر به معنویت و رستگارى معنوى اعتقادى هم نداشته باشیم، براى زندگى راحت، زندگى برخوردار از امنیت روانى واخلاقى، باز پرداختن به سبک زندگى مهم است. بنابراین مسئله، مسئله ى اساسى و مهمى است.

1-4- اهداف تحقیق

 1-4-1- هدف کلی

هدف اصلی این پژوهش شناخت رابطه باورهای غیر منطقی و سبک زندگی اسلامی با فرسودگی شغلی معلمان استثنایی استان گلستان  می باشد.

1-4-2- اهداف فرعی

1- شناخت رابطه باورهای غیر منطقی با فرسودگی شغلی معلمان استثنایی استان گلستان

2-  شناخت رابطه بین سبک زندگی اسلامی با فرسودگی شغلی معلمان استثنایی استان گلستان

3- پیش بینی فرسود گی شغلی بر اساس باورهای غیرمنطقی و سبک زندگی اسلامی

1-5- پرسش تحقیق

1-5-1- پرسش اصلی

آیا بین باورهای غیرمنطقی و سبک زندگی  اسلامی با فرسودگی شغلی معلمان استتثنایی رابطه ای وجود دارد؟

1-5-2- پرسشهای فرعی

1- آیا بین باورهای غیرمنطقی و فرسودگی شغلی رابطه وجود دارد؟

2- آیا بین سبک زندگی اسلامی و فرسودگی شغلی رابطه وجود دارد؟

3- آیا باورهای غیرمنطقی و سبک زندگی اسلامی، فرسودگی شغلی را پیش بینی می کند؟

1-6- فرضیه تحقیق:

1-6-1-فرضیه اصلی

عنوان                                                                                                         صفحه

چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………………………1

فصل یکم: کلیات پژوهش

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………..3

بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………4

اهمیت و ضرورت پژوهش………………………………………………………………………………………………6

اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….8

سؤال های پژوهش……………………………………………………………………………………………………….9

فرضیه ­های پژوهش………………………………………………………………………………………………………10

تعاریف متغیرها و اصطلاحات……………………………………………………………………………………….12

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………….16

شخصیت…………………………………………………………………………………………………………………………..16

رویکردهای مهم مربوط به شخصیت…………………………………………………………………………………………………..19

عوامل مهم در شکل­ گیری شخصیت………………………………………………………………………………………………….22

تعاریف سلامت روان………………………………………………………………………………………………………………………..23

نظریه­ های مربوط به سلامت روانی……………………………………………………………………………………………………..24

خصوصیات افراد دارای سلامت روانی………………………………………………………………………………………………..35

تعریف بهزیستی روان­شناختی…………………………………………………………………………………………………………….35

نظریه­ های مربوط به بهزیستی روان­شناختی…………………………………………………………………………………………..36

پیشینه داخلی……………………………………………………………………………………………………………………………………39

پیشینه خارجی………………………………………………………………………………………………………………………………….43

فصل سوم: روش انجام پژوهش

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………….46

طرح پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………..46

جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………46

حجم نمونه و شیوه نمونه گیری …………………………………………………………………………………………………………..46

روش جمع آوری داده ­ها……………………………………………………………………………………………………………………46

روش تجزیه و تحلیل داده ­ها………………………………………………………………………………………………………………47

ابزار گردآوری داده ­ها………………………………………………………………………………………………………………………..47

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ­ها

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………..52

تجزیه و تحلیل توصیفی داده ­ها………………………………………………………………………………………………………….52

تجزیه و تحلیل استنباطی داده ­ها………………………………………………………………………………………………………….60

فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهادها

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………..80

بحث و نتیجه ­گیری فرضیه ­های پژوهش……………………………………………………………………………………………….80

محدودیت­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………..83

پیشنهادهای پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….83

منابع

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………………….85

منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………..90

پیوست­ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………92

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………..104

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                صفحه  

جدول (1-4) : توزیع فراوانی نمونه از بابت جنسیت…………………………………………………………………………..52

جدول(2-4) : توریع فراوانی نمونه از بابت تحصیلات………………………………………………………………………….53

جدول (3-4) : شاخص ­های آماری متغیرهای مورد بررسی به تفكیک جنسیت…………………………………………55

جدول (4-4) : شاخص ­های آماری متغیرهای مورد بررسی به تفكیک تحصیلات……………………………………………………………………………………………………………………………………….56

جدول(5-4):توزیع فراوانی نمونه از بابت بحرانی بودن سلامت روانی به تفكیک جنس……………………………………………………………………………………………………………………………………………..57

جدول(6-4):. توزیع فراوانی نمونه از بابت بحرانی بودن سلامت روانی به تفكیک تحصیلات………………………………………………………………………………………………………………………………………58

جدول (7-4) : توزیع فراوانی نمونه از بابت بی­ثباتی شخصیت به تفكیک جنس………………………………………………………………………………………………………………………………………………58

جدول(8-4) : توزیع فراوانی نمونه از بابت برون­گرایی شخصیت به تفكیک جنس……………………………………………………………………………………………………………………………………………..59

جدول(9-4) : محاسبه شاخص ­های متغیر سلامت روانی به تفكیک ویژگی ثبات شخصیتی…………………………………………………………………………………………………………………………………………60

جدول (10-4): آزمون تی دو نمونه ایی مستقل فرضیه اول…………………………………………………………………  .61

جدول (11-4): محاسبه شاخص ­های متغیر سلامت روانی به تفكیک وبژگی­های شخصیتی درون­گرا و برون­گرا ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 62

جدول (12-4) : آزمون تی دو نمونه ­ایی مستقل فرضیه دوم ………………………………………………………………… 62

جدول(13-4): محاسبه شاخص ­های متغیر بهزیستی روان­شناختی به تفكیک ویژگی ثبات شخصیتی…………………………………………………………………………………………………………………………………………63

جدول (14-4) : آزمون تی دو نمونه ­ایی مستقل فرضیه سوم  ………………………………………………………………..64

جدول (15-4): محاسبه شاخص ­های متغیر بهزیستی روان­شناختی به تفكیک وبژگی­های شخصیتی درون­گرا و برون­گرا  ………………………………………………………………………………………………………………………………………..65

جدول (16-4): آزمون تی دو نمونه ایی مستقل فرضیه چهارم………………………………………………………………. 65

جدول (17-4): نتایج فرضیه ­های فرعی اول تا چهارم……………………………………………………………………………67

جدول (18-4): محاسبه شاخص ­های مولفه­های سلامت روانی به تفكیک ویژگی ثبات شخصیتی……………….67

جدول (19-4): آزمون تی دو نمونه ­ایی مستقل فرضیه پنجم ………………………………………………………………….68

جدول(20-4): محاسبه شاخص ­های مولفه­های سلامت روانی به تفكیک ویژگی­های شخصیتی درون­گرا و برون­گرا…………………………………………………………………………………………………………………………………………..70

جدول (21-4): آزمون تی دو نمونه ­ایی مستقل فرضیه ششم  ………………………………………………………………..71

جدول (22-4): ضریب همبستگی بین بی­ثباتی شخصیتی و سلامت روانی………………………………………………72

جدول (23-4): آزمون قابل اعتماد بودن رگرسیون با متغیر وابسته سلامت روانی……………………………………..73

جدول (24-4): آزمون معنی­داری ضرایب رگرسیون با متغیر وابسته سلامت روانی……………………………………73

جدول (25-4): آزمون قابل اعتماد بودن رگرسیون با متغیر وابسته روان شناختی بهزیستی………………………….74

جدول(26-4): جدول شماره 4-26: آزمون قابل اعتماد بودن رگرسیون با متغیر وابسته روان شناختی بهزیستی………………………………………………………………………………………………………………………………………….74

جدول شماره (27-4): آزمون معنی­داری ضرایب رگرسیون با متغیر وابسته روان­شناختی بهزیستی ……………..75

جدول شماره (28-4):ضریب همبستگی بین برون­گرایی شخصیت و سلامت روانی………………………………….76

جدول شماره( 4-29): آزمون قابل اعتماد بودن رگرسیون با متغیر وابسته سلامت روانی……………………………76

جدول شماره (30-4): ضریب همبستگی بین برون­گرایی شخصیتی و روان­شناختی بهزیستی……………………..77

جدول شماره (31-4): آزمون قابل اعتماد بودن رگرسیون با متغیر وابسته روان­شناختی بهزیستی…………………77

جدول شماره(32-4): آزمون معنی­داری ضرایب رگرسیون با متغیر وابسته روان­شناختی بهزیستی………………..78

 

فهرست نمودارها

نمودار                                                                                                              صفحه

نمودار(1-4): بررسی وضعیت جنسیت……………………………………………………………………………………………….53

نمودار(2-4): بررسی وضعیت تحصیلات……………………………………………………………………………………………54

 

چکیده

پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه بین ویژگی­های شخصیتی (درونگرایی وبرونگرایی) وبهزیستی روان­شناختی با سلامت روان درمعلمان دوره ابتدایی شهر ساری می­باشد.روش تحقیق

 توصیفی از نوع همبستگی است.جامعه پژوهش شامل کلیه معلمان دوره ابتدایی شهر ساری که614نفر می­باشد. حجم نمونه 234 نفر است که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند.ابزارهای پژوهش عبارتند از :پرسشنامه شخصیت آیزنک و پرسشنامه بهزیستی روان­شناختی ریف و پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ و هیلر استفاده شد. نتایج همبستگی پیرسون نشان می دهد، بین سلامت روانی و بهزیستی روان­شناختی معلمان با وبژگی­های شخصیتی رابطه­معنی­داری وجود دارد.همچنین ابعاد ویژگی­های شخصیتی می­توانند سلامت روانی و روان­شناسی بهزیستی را پیش ­بینی كند.

 

واژگان کلیدی: ویژگی­های شخصیت، بهزیستی روان­شناختی، سلامت روان

 

                      فصل اول : کلیات پژوهش

 

 

مقدمه

منابع انسانی از عوامل مؤثر انسانی در هر سازمانی است. این موضوع در آموزش و پرورش اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا این نهاد پرورش­دهنده منابع انسانی ماهر برای هر سازمانی است. بنابراین آموزش و پرورش به افرادی علاقه­مند برای اثربخشی بیشتر در سیستم تعلیم و تربیت نیازمند است(برومند،1383).باتوجه به اینکه در جوامع انسانی نهاد آموزش و پرورش از اهمیت ویژه­ای برخوردار است،این نهاد از مهمترین عوامل رشداجتماعی،اقتصادی و تربیتی هر جامعه است و عامل رشد آگاهی و سازماندهی نیروی انسانی برای رشد توسعه جوامع ، نظام آموزش و پرورش بشمار می­رود.در نظام آموزش و پرورش هر کشوری عوامل و عناصر متعددی در شکل،کیفیت و پیشبرد اهداف آن نظام مؤثر است. معلم به عنوان یکی از این عناصر اهمیت خاصی در نظام تعلیم و تربیت دارد و سلامتی او می ­تواند در تحقق نظام آموزش و پرورش تأثیر بسزایی داشته باشد(علاقه­بند،1387).از آنجاییکه در دنیای پیچیده و پیشرفته امروزی برای تربیت نیروهای متخصص و کارآزموده باید به یک نظام تعلیم و تربیت کارآمدتکیه کرد. یک معلم محبوب و موفق و اثربخش ، بطور مسلم علاوه بر بهرهمندی از دانش و تخصص ویژه معلمی و تجربه علمی باید دارای ویژگیهای شخصیتی معینی هم باشد، تا در مجموع کارایی و اثربخشی فعالیتهای او تضمین شود.نیاز روزافزون به نیروی انسانی در بخش­های مختلف تولیدی، خدماتی و بکارگیری نیروهای مناسب در مقاصد مختلف، موجب توجه و همسو نمودن انسانها را با تمایلات خویش پدیدآورده است .ازآنجایی که انسانها در ابعاد مختلف دارای تفاوت­هایی می­باشندو این تفاوت­ها در توانایی، استعدادها رغبت­ها و سرانجام در شخصیت نمود پیدا می­ کند.شناخت ویژگی­های شخصیتی معلمان با سلامت روان آنان باعث می­ شود که دانش ­آموزان در انتخاب شغل ،سلامتی روانی و رضایت شغلی درآینده دچار مشکل نشوند. و در محیط خویش بتواننداز توانایی­ها و مهارت­ های خویش در جهت مطلوب استفاده و ارزشهای خود را به عرصه ظهور برسانند. البته شخصیت و تعادل روانی معلمان بیش از سایر طبقات اجتماعی موردنظر و دارای اهمیت است زیرا تماس نزدیک معلم با دانش ­آموزان و تأثیر و نفوذی که بر آنها دارد نقش مهمی در سلامت روانی و فکری دانش ­آموزان خواهد داشت.اگر وضعیت سلامت روانی معلمان شناسایی گردد و به منظور بهبود روانی آنها برنامه ­ریزی شود،عملکرد تحصیلی دانش ­آموزان نیز بهتر گردیده و با کاهش نرخ افت تحصیلی دانش ­آموزان کمک شایانی نیز به اقتصاد آموزش و پرورش می­ شود. از آنجایی که بیش از 5/1کودکان و نوجوانان دنیا از اختلال­های روانی خفیف تا شدید رنج می­برند و تنها 20% و یا حتی کمتر،خدمات سلامت روان مورد نیاز خود را دریافت می­ کنند.به دلایل بسیار، مدرسه جایگاه اساسی برای سازماندهی و ارائه خدمات سلامت روان به دانش ­آموزان است .پژوهش­ها نشان داده است که مدارس و معلمان در ارتقای سلامت روان ، شناسایی کودکان در معرض خطر اختلالات روانشناختی و ارجاع آنان برای دریافت کمک­های تخصصی نقش اساسی دارند. البته تمامی این موارد زمانی معنی خواهد داشت که معلم نیز، خود دارای سلامت روانی باشد تا بتواند توانایی برقراری ارتباط مناسب با محیط فردی و اجتماعی ، برخورد منطقی با تضادها و استرس­های زندگی و حل آنها به شیوه­ای سودمند و مناسب را داشته باشند (همان منبع) . لذا این پژوهش با هدف بررسی رابطه ویژگی­های شخصیتی و بهزیستی روان­شناختی با سلامت روانی در معلمان مقطع ابتدایی انجام  می­ شود . امید است یافته­ ها و نتایج این پژوهش بتواندگامی اساسی درجهت شناخت بهتر و علمی­تر معلمان بردارد و مقدمه و زمینه­ ساز مناسبی برای تحقیقات وسیعتر و برنامه ­ریزی­های مناسب و اساسی جهت پیشرفت این افراد را فراهم سازد .

بیان مسأله

با توجه به این که تفاوت­های شخصیتی همچنین از طریق کارکردهایی که برای روی کردن به دنیای عینی خارجی و دنیای ذهنی درونی به کار می­بندیم جلوه­گر می­شوند . این کارکردها شامل تفکر ، احساس درونی ، احساس بیرونی و شهود است . تفکر یک فرایند مفهومی است که معنا و شناخت را فراهم می­ کند ؛ احساس درونی یک فرایند ذهنی وزن دادن و ارزش­گذاری است . احساس بیرونی ادراک هشیارانه اشیاء مادی است و

شهود شامل ادراک به شیوه ناهشیارانه است .

از دیدگاه یونگ هیچ­کس به طور کامل درون­گرا و برون­گرا نیست . در هر لحظه معین نگرش غالب می ­تواند تحت نفوذ موقعیت قرارگیرد. به عنوان مثال ، شخصی که طبیعتا” درون­گرا است ممکن است در موقعیتی که  اساسا” مورد علاقه اوست مردم­آمیز و اجتماعی شود.

عملکرد انسان ، دستخوش عواملی است که روند زندگی فردی ، خانوادگی ، اجتماعی ، و گوناگونی شغل­ها ، سلامت روانی افراد را تحت تأثیر قرار داده است .در سال­های اخیر توجه به سلامت روانی کارکنان و تأثیر سلامت روانی و جسمی در عملکرد کارکنان مورد توجه سازمان­ها قرار گرفته به نحوی که بسیاری از سازمان­ها تدریس می­ کنند تا از طریق پژوهش­های علمی سعی در شناخت منابع ، ایجاد فشار و تنش در محیط کارکنان نمود ، تا بتواند از طریق راهکارهای مناسب محیط­های شغل مطلوب را برای کارکنان فراهم آورند و در نتیجه رضایت و عملکرد شغلی کارکنان را افزایش دهند (موسوی ،1378).

افراد با هر جنبه از شخصیت به شیوه­ هایی رفتار می­ کنند و دارای انتظارات خاصی هستند توانایی و مهارت رفتاری منحصر به فرد و نیز نیازهای متفاوتی دارند و براساس الگوی شخصیتی خود دارای نیازها ، انتظارات ، انگیزه­ها ، توقعات و اهداف خاصی می­باشند .از طرفی سازمان­ها و نیز برحسب اهداف ، وظایف و فعالیت­های خود نیازها ، انتظارات و توقعات خاصی را ارضاء می­ کنند ، بنابراین برای هر یک از انواع شخصیت­های متفاوت شغل­های متفاوتی مناسب است ( نریمان و همکاران ، 1386) .

بنابراین با توجه به ویژگی افراد برون­گرا (اجتماعی ، هدفمند ، با اراده و مصمم ، دقیق و خوش قول و فعال) و وجدانی بودن (سخت کوش ، دارای انگیزشی مؤفقیت ، مسئولیت­پذیر ، دنبال کردن هدفمندانه اهداف کلی ، متعادل) و درون­گرایی که رابطه منفی و  معناداری با سلامت روان داشته و افراد نمرات پایینی در این بعد گرفته­اند (افسردگی ، نداشتن اضطراب ، نگرانی و غمگینی) می توان گفت که بهترین پیش­بین برای سلامت روان هستند ومی­توان در جهت افزایش عملکرد شغلی و بهره­بری سازمان برتوانمندسازی افراد بر ابعاد فوق پافشاری کرد .

با توجه به این نتایج می­توان گفت افرادی که از نظر جسمانی ( عمل­کردن کامل بدن که سلامتی زیست شناختی را در نظر می­آورد ) و کارکرد اجتماعی ( طرز فکر در ارتباط با کارکرد اجتماعی­اش در اجتماع و ارتباط با افراد دیگر ) در وضعیت متناسبی قرار دارند . می­توانند عملکرد مناسبی در رابطه با شغل خود داشته باشد .

از این رو ، پژوهش­های متفاوتی در این حوزه می ­تواند نواقص و کاستی­های موجود را مشخص و راه را برای برطرف کردن آنها هموار سازد . احتمالا یکی از عواملی که می ­تواند روی عملکرد معلمان اثرگذار باشد ویژگی­های شخصیتی آنان است گرچه اطلاع از درون انسان­ها و شخصیت آنان کار بس مشکلی است اما شناخت شخصیت یک روزنه بسیار گویا دارد و آن رفتارهای بارز افراد است . همچنین پژوهش در باب عملکرد شغلی و رفع مشکلاتی که منجر به افزایش سلامت روان می­گردد در صنعت و سازمان از اهمیت ویژه­ای برخوردار است .

پژوهشگر به دنبال یافتن جوابی برای این سؤال است که رابطه بین ویژگی­های شخصیتی (درون­گرایی و برون­گرایی ) و بهزیستی روان­شناختی با سلامت روان در معلمان دوره ابتدایی چگونه است ؟

اهمیت و ضرورت

برحسب آمارهایی که کشورهای مختلف ارائه می­ دهند ، تعداد افراد مبتلا به مشکلات روانی به­ طور مداوم روبه ازدیاد است . به­عنوان مثال براساس پژوهش­هایی که در آمریکا انجام شده پیش ­بینی می­ شود که از هر 20 نفر انسان یک نفر به بیمارستان روانی خواهد رفت و یک نفر دیگر بطور موقت خارج از بیمارستان دچار اختلال روانی خواهد شد ( شاملو ، 1381) . بعضی پژوهش­های اولیه در ایران نیز رشد روزافزون مشکلات روانی را تأیید می­ کند . به­عنوان مثال ، شیوع اختلال­های روانی از 7/11% در مطالعه باش ( صاحب­الزمانی ، 1342 ) تا 2/43% در بررسی داویدیان ، ایزدی ، نهاپتیان و معتبر (1353) رسیده است . دیگر مطالعات انجام شده در این زمینه نیز ارقام مشابهی را گزارش می­ کنند . بنابر ازدیاد روزافزون مشکلات روانی که بخشی از اعتبارات دولت را به خود اختصاص می­دهد و اثرات اجتماعی ناگواری درپی دارد ، توجه مسئولین و متخصصین به این مشکلات ودر نتیجه به بهداشت روانی را می­طلبد . ارتباط تنگاتنگ بیماری­های جسمی با مشکلات روانی ضرورت توجه به بهداشت روانی را دوچندان می­ کند . ازآنجائیکه به لحاظ تئوریک هدف آموزش و پرورش و بهداشت روانی یکی است . به این معنی که مقصود هر دو ساختن انسان­هایی سالم ، مفید و خوشبخت است ، ضرورت چنین بررسی­هایی در آموزش و پرورش مشخص می­ شود .

اگر وضعیت سلامت روانی معلمان شناسایی شود و در جهت بهبود سلامت روانی این قشر از اجتماع برنامه ­ریزی شود و آنگاه اینکار باعث بهتر شدن عملکرد تحصیلی دانش آموزان خواهد شد و این امر باعث کاهش نرخ افت تحصیلی می­ شود که این امر کمک شایانی را به اقتصاد آموزش و پرورش خواهد کرد .

از طرف دیگر تماس نزدیک معلم با دانش آموزان و نفوذی که وی برآنها دارد نقش مهمی در سلامت فکری و روانی آنها ایفا می­ کند ، این تأثیر و نفوذ رفتار معلم در دانش آموزان ممکن است به صورت مستقیم یا غیرمستقیم صورت پذیرد و به­صورت­های گوناگون بروز کند ، لذا مطالعه سلامت روانی آنان از اهمیت فوق­العاده­ای برخوردار است . زیرا معلمان به­صورت مستقیم و غیرمستقیم درآینده کشور نقش تعیین­کننده دارند .

همچنین یافته­ های این پژوهش می ­تواند در موارد زیر کاربرد داشته باشد :

– انتخاب معلمان با بصیرت بیشتر .

– ارتقاء سطح پیشرفت تحصیلی دانش آموزان از طریق ارتقاء سطح سلامتی معلمان .

– برآورد میزان آسیب­پذیری درجهت تدوین برنامه ­های پیشگیری از فرسودگی شغلی و ازکارآفتادگی معلمان .

– شناخت افراد یا گروه­های درمعرض خطر یا دارای ریسک بالا و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و یا درمانی .

– شناخت متغیرهایی که بیشترین همبستگی را با اختلالات روانی دارند و برنامه ­ریزی درجهت تعدیل و یا کنترل آنها .

– تهیه مواد آموزشی مناسب برای آموزش بهداشت روانی برای معلمان در بدو استخدام .

اهداف پژوهش

اهداف اصلی پژوهش

1-بررسی رابطه بین سلامت روانی و بهزیستی روانشناختی معلمان با وبژگی­های شخصیتی در معلمان دوره ابتدایی

2-بررسی ابعاد ویژگی­های شخصیتی با سلامت روانی و بهزیستی روان­شناسی در معلمان دوره ابتدایی

3-ارائه رهنمودها و پیشنهادات به دست اندرکاران مربوطه.

اهداف فرعی پژوهش

– بررسی تفاوت بین سلامت روانی با ویژگی­های شخصیتی باثبات و بی­ثبات در معلمان دوره ابتدایی

-بررسی تفاوت بین سلامت­روانی با ویژگی ­های شخصیتی درونگرا و برونگرا  در معلمان دوره ابتدایی

-بررسی تفاوت بین بهزیستی روان­شناختی با ویژگی­های شخصیتی باثبات و بی‏ثبات در معلمان دوره ابتدایی

-بررسی تفاوت بین بهزیستی روان­شناختی با ویژگی­های­شخصیتی درونگرا و برونگرا در معلمان دوره ابتدایی

-بررسی تفاوت بین مولفه­های سلامت­روانی با ویژگی­های­شخصیتی باثبات و بی­ثبات در معلمان دوره ابتدایی

.. 1

.. 1

2

4

.. 6

.. 10

.. 12

.. 12

.. 13

.. 13

.. 13

.. 13

.. 13

.. 13

.. 15

.. 16

.. 17

.. 19

.. 20

.. 21

.. 21

.. 22

.. 25

.. 29

.. 30

.. 31

.. 31

.. 32

.. 33

.. 35

.. 37

.. 38

.. 39

.. 40

.. 41

.. 43

.. 44

.. 45

.. 46

.. 47

.. 47

.. 47

.. 47

.. 48

.. 48

.. 48

.. 49

.. 50

.. 51

.. 51

.. 52

.. 53

.. 54

.. 55

.. 58

.. 58

.. 62

.. 62

.. 62

.. 63

.. 64

.. 66

.. 67

 

.. 67

.. 68

.. 69

.. 70

چکیده

پژوهش حاضر به موضوع ، عزت نفس و پرخاشگری در دانشجویان  می ‌پردازد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین ، عزت نفس و پرخاشگری و مقایسه آن دردانشجویان دختر و پسر صورت گرفت. 140دانشجو  (85 پسر  و 85 دختر)  که با بهره گرفتن از روش نمونه‌ گیری تصادفی خوشه ‌ای چند مرحله ‌ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. پرسشنامه ‌های شخصیت خودشیفته (NPI-16) عزت نفس و پرخاشگری بر روی نمونه اجرا گردید. به منظور تحلیل داده‌ ها از ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون چندگانه و آزمونT   مستقل استفاده گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که بین عزت نفس و پرخاشگری رابطه معکوس معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که عزت نفس پایین بیشترین سهم را در پیش ‌بینی پرخاشگری دردانشجویان  بر عهده دارد. یافته‌ های این پژوهش نشان داد که هیچ گونه تفاوت جنسی در ویژگی ‌های و عزت نفس در بین دانشجویان وجود ندارد و تفاوت جنسی در ابعاد پرخاشگری در دانشجویان  فقط در بعد پرخاشگری فیزیکی مشاهده گردید. نتایج این پژوهش می ‌تواند از جهت نظری و بالینی در فهم بهتر ارتباط بین ، عزت نفس و پرخاشگری در بین  دانشجویان سودمند باشد.

كلید واژه: عزت نفس، پرخاشگری، دانشجویان

 

فصل اول

مقدمه و معرفی
 

مقدمه:

امروزه اکثر روان شناسان عزت نفس را عامل مهمی در سلامت روانی انسانها می دانند و عقیده دارند که یکی از علل بیماریهای روانی پایین بودن عزت نفس افراد می باشد.راجرز(198۸عزت نفس را به معنی ارزیابی فرد از خویشتن خویش می داند و می گوید این صفت خاصیتی  عمومی است و در همه ی انسانها وجود دارد.

مزلو (1970) معتقد است که همه ی افراد جامعه به یک ارزشیابی ثابت و استوار از خود یا عزت نفس نیاز مند است .ارضای نیاز به عزت نفس یا احساساتی از قبیل: اعتماد به نفس ارزش، قدرت، لیاقت، کفایت و مثمر ثمر بودن در جهان منتهی خواهد شد.اما بی اعتنایی به این نیاز موجب احساساتی از قبیل حقارت.ضعف و درماندگی خواهد شدکه این احساشسات به نوبه ی خود به وجود آورنده ی یاس و دلسردی خواهد بود ویا اینکه بیماریهای روانی را در انسان به وجود خواهد آورد (اسلامی نسب، 1373).

پاترسون (1989) معتقد است که بین اعتماد به نفس و عزت نفس تفاوت وجود دارد.اعتماد به نفس حس عمومی از نظارت بر خود و محیط است و به خود اثر بخشی بندورا نزدیک است.در حالیکه عزت نفس بیشتر حس عاطفی از قبول کردن از خویش واحساس ارزش خود است.بنا بر این اعتماد به نفس می تواند در عزت نفس شرکت داشته باشد اما این دو مترادف نیستند (اسلامی نسب، 1373).

عزت نفس به معنی ارزشمند بودن است.این حس از مجموعه ی افکار، احساسها، عواطف وتجربیاتمان در طول زندگی ناشی می شود.می اندیشیم که فردی با هوش و کودن هستیم، احساس می کنیم که که شخصی منفور یا دوست داشتنی هستیم، خود را دوست داریم یا نداریم، مجموعه ی هزاران برداشت، ارزیابی و تجربه ای که از خویش داریم باعث می شود که نسبت به خود احساس خوشایند ارزشمند بودن یا بر عکس احساس نا خوشایند بی کفایتی داشته باشیم.افراد صرف نظر از سن، جنس، زمینه ی فرهنگی، جهت و نوع کاری که در زندگی دارند، نیازمند عزت نفس هستند.چنانچه نیاز به عزت نفس ارضا شود، نیازهای گسترده تری نظیر نیاز به آفریدن، پیشرفت و یا درک استعداد بالقوه محدود می ماند(هریس کلمز، 1988).

عزت‌نفس میزان ارزش و اعتباری است كه یک فرد در زمینه‌های مختلف زندگی بویژه در زمینه‌های خانوادگی، اجتماعی، تحصیلی، جسمانی و هوشی برای خود قائل است (بیابانگرد، 1378).

عزت‌نفس عبارت است از قضاوت و نگرشی كه شخص به طور مداوم و پیوسته از ارزش‌های خویش انجام داده و معمولاً حفظ می کند (كوپراسمیت، 1967).

چرا به عزت‌نفس نیاز داریم؟ گرینبرگ در تبیین چرایی مسئله، نظریه‌ای بیان نموده است كه بر اساس این نظریه، چون عزت‌نفس ما را از اضطراب محافظت می کند به آن نیاز داریم(گرینبرگ، 1992).

فرنچ و وارگو، (1972) از عزت‌نفس به عنوان یک سپر فرهنگی در مقابل اضطراب نام می‌برند. از آنجا كه عزت‌نفس زمینه را برای تجارب زندگی كودك و نوجوانان فراهم می‌كند، مثبت ‌بودن آن ارزش ویژه‌ای دارد (به نقل از رستمی، 1375).

در اهمیت عزت‌نفس همین بس كه رضایت از زندگی شدیداً به احساسات مادر، مورد میزان ارزش خویشتن بستگی دارد. به طوریكه هرگاه افراد احساس كنند عزت‌نفسشان در معرض خطر است، سعی می‌كنند تا با بهره گرفتن از انواع رفتارها و راهبردها، احساس ارزشمندی خویش را حفظ كرده و از خود دفاع می‌كنند. نیاز به عزت‌تفس فقط از آن انسان است و وجود آن بدان دلیل است كه انسان دارای استعداد نماسازی و تفكر است (بیابانگرد، 1373).