فرضیه شش

عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی در شرکت فولاد امیرکبیر از اهمیت متفاوتی برخوردار هستند.

رد

فرضیه هفتم

سن نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری دارد.

رد

فرضیه هشتم

سابقه کاری نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری دارد.

رد

فرضیه نهم

وضعیت تحصیلات نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری دارد.

تأیید

فرضیه دهم

وضعیت تاهل نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری دارد.

رد

فرضیه یازدهم

جنسیت نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری دارد.

رد

فرضیه دوازدهم

نوع فعالیت نیروی انسانی، با عوامل موثر بر حفظ و نگهداشت نیروی انسانی شرکت فولاد امیرکبیر رابطه معناداری دارد.

رد

پیشنهادات:
پیشنهادات کاربردی
نتایج تحقیق نشان می دهد که عواملی انگیزشی در سطح مطلوبتری نسبت به عوامل بهداشتی قرار دارند و این به معنی آن است که برنامه ریزی در جهت افزایش سطح سلامت روانی و جسمانی کارکنان خصوصاً از طریق تقویت فرهنگ و رفتار سازمانی و بهبود روابط کارکنان با یکدیگر و همچنین بهبود رابطه بین مدیران و زیردستان می تواند نقش زیادی در افزایش رضایت کارکنان و در نتیجه کاهش نرخ ترک خدمت و افزایش میل به ماندگاری در سازمان داشته باشد.
پس از سنجش میزان تأثیر متغیرهای تعدیلگر بر حفظ و نگهداشت کارکنان شرکت فولاد امیرکبیر، تنها عامل تحصیلات تأثیر معناداری بر متغیر وابسته نشان داد. از نکات قابل توجه این پژوهش انتخاب گزینه “علاقه خاص و تعهد شخصی به شرکت” توسط ۵۹٫۷ درصد از کارکنان بعنوان دلیل ماندن در سازمان می باشد. مشاهدات نشان می دهد که به دلیل سابقه بالای اکثریت کارکنان و ارتباط نزدیک آنها چه در محیط کاری و چه در روابط اجتماعی خارج از محل کار، شرکت فولاد امیر کبیر از یک سازمان صنعتی به یک خانواده صنعتی تبدیل شده که این خود می تواند بعنوان یک حسن و مزیت رقابتی برای شرکت مطرح گردد بشرط آنکه سیاستگذاری های مدیریتی در راستای تقویت و تحکیم این رابطه و همسو نمودن آن با اهداف و استراتژی های شرکت باشد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

همچنین پس از انجام مذاکرات متعدد با کارشناس شاغل و تعدادی از پرسنل سابق شرکت فولاد امیرکبیر، مشخص گردید اکثریت پرسنل منفک شده از این شرکت دارای مدارک بالای تحصیلی و سابقه بالای و تجارب مفید کاری بوده اند که به دلیل داشتن تخصص و مهارت در گرایش های کاری خود و به دلیل پرداخت حقوق و مزایای بالاتر و همچنین داشتن جذابیت حرفه ای و مقبولیت اجتماعی، جذب سایر شرکت های فعال در منطقه مانند شرکت سایپا کاشان، لوله سازی هامونایزه و … شده اند؛ که البته در شرایط فعلی به دلیل کاهش جذب نیروی انسانی توسط شرکت های مذکور و از طرفی همسان شدن تقریبی حقوق و مزایا شرکت فولاد امیرکبیر با سایر رقابای فعال در منطقه؛ شرکت های رقیب جذابیت خود را از دست داده اند و پرسنل تمایل چندانی به جذب و فعالیت در آن سازمان ها را نداشته و بیشتر تمایل دارند که شرایط کنونی سازمان بهبود بخشیده تا بتوانند در آن با آرامش خاطر بیشتری ادامه فعالیت نمایند.
جدول (۵-۳) وضعیت هر یک از عوامل فرعی در جامعه آماری مورد سنجش و پیشنهادات محقق

به‌طور تقریبی، حدود ۶۰% این رنگینه ها پایه آزو، حدود ۱۵% ساختمان آنتراکینون و حدود ۱۲% ساختارتری فنیل متان دارند. فرمول کلی آن‌ها را می‌توان RSO₃Na نشان داد که R مشخص‌کننده مولکول اصلی رنگینه است. نمونه‌هایی از رنگینه های اسیدی با ساختار آزو در شکل۲-۴ آمده است [۱].
شکل۲-۴- ساختار شیمیایی دو رنگینه اسیدی
۲-۱-۲-۲-۲-۱-۲- مواد رنگزای مستقیم
مواد رنگزای مستقیم به‌وسیله کمیته لغات و تعاریف انجمن رنگرزان و نقاشان به این صورت که آن‌ها مواد رنگزای آنیونیک اند و وقتی در یک حمام آبی حاوی الکترولیت به‌کاربرده شوند، نسبت به الیاف سلولزی تمایل و جاذبه نشان می‌دهند، تعریف‌شده است. به سبب اینکه مواد رنگرزی مستقیم به‌طور نرمال به‌وسیله یک فرایند تک‌مرحله‌ای در یک محلول خنثی یا کمی قلیایی که به آن کلرید سدیم یا سولفات سدیم اضافه‌شده، به کار می‌روند، ساده‌ترین روش رنگرزی الیاف سلولزی را فراهم ساخته‌اند.
با اصلاح ساختمان آن‌ها، ثبات نوری آن‌ها افزایش‌یافته است. برای افزایش ثبات در برابر عملیات شستشو، اندازه مولکولی ماده رنگرزی را بعد از عملیات رنگرزی بر روی الیاف به‌وسیله عملیات مناسب بعدی افزایش می‌دهند. بعضی از مواد رنگرزی مستقیم که عملکرد آن‌ها مانند مواد رنگرزی اسیدی است، بر روی الیاف دیگر مثل پشم، ابریشم و نایلون به کار می‌روند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مواد رنگزای مستقیم، مستقیماً بر روی الیاف سلولزی جذب‌شده و نسبت به این الیاف تمایل و جاذبه‌دارند. نیروهایی که بین مولکول ماده رنگزا و الیاف عمل می‌کنند، نیروهای هیدروژنی و نیروهای غیر قطبی واندروالس می‌باشند. ازلحاظ شیمیایی، اکثر مواد رنگزای مستقیم، ترکیبات آزو از نوع دیس آزو، تریس آزو و پلی آزو هستند که یک نمونه از آن‌ها در شکل ۲-۵ نشان داده‌شده است.
شکل ۲-۵- ساختار شیمیایی رنگینه C.I.Direct red 80
مواد رنگزای مستقیم، برای اولین بار بین سال‌های ۱۸۸۰ تا ۱۸۹۰ به بازار عرضه شدند. اکثر این دسته از مواد رنگرزی دارای گروه‌های آزو، هیدروکسیل و آمین هستند که در ساختمان مولکولی آن‌ها، گروه‌های اسید سولفونیک وجود دارد، بنابراین نتیجه می‌شود که این دسته از مواد رنگرزی در آب محلول‌اند. فرمول کلی بیشتر مواد رنگزای مستقیم مانند ساختمانAr-N=N-X-N=N-Ar´ است که Ar در آن، مشخص‌کننده حلقه‌های بنزن، نفتالین و یا مشتقات آن‌ها هستند [۱].
۲-۱-۲-۲-۲-۱-۲-۱- رنگزای آبی مستقیم ۱۹۹
از مواد کاربردی در رنگرزی بوده و طبق طبقه‌بندی مواد رنگزا بر اساس نوع کاربرد در گروه اول این مواد قرار می‌گیرد. این ماده از آلاینده‌های محیط‌زیست بوده و در پساب‌های حاصل از صنایع نساجی موجود می‌باشد که در بخش ۳-۲-۱ به معرفی کامل آن می پردازیم.
۲-۱-۲-۲-۲-۱-۳- مواد رنگزای بازیک
یک ماده رنگزا ی بازیک، بر طبق تعریف انجمن رنگرزان و نقاشان، یک ماده رنگرزی کاتیونیک است که به‌طور ذاتی، نسبت به الیاف اسیدی مانند آکریلیک یا پنبه دندانه داده‌شده، تمایل به جذب دارد. مواد رنگرزی بازیک در محلول آبی یونیزه شده و کاتیون رنگی می‌دهند. درخشندگی زیاد از خواص برجسته آن‌هاست، اما ثبات نوری ضعیفی دارند و به همین دلیل، این دسته از مواد رنگرزی تا قبل از پیدایش الیاف آکریلیک کاربرد چندانی نداشته‌اند، ولی ثبات نوری خوب و قابلیت جذب خوب آن‌ها نسبت به الیاف آکریلیک که باعث رنگرزی‌های عمیق باثبات شستشوی خوب گردیده است، موجب شده تا این دسته از مواد رنگرزی دوباره موردتوجه قرار گیرند. شکل۲-۶ ساختار شیمیایی یک نمونه از رنگینه های بازیک را نشان می‌دهد [۱].
شکل۲-۶- ساختار شیمیایی رنگینه C.I.Basic blue 3
۲-۱-۲-۲-۲-۱-۴- مواد رنگزای دیسپرس
این طبقه از مواد رنگرزی تحت نام‌های متفاوت از قبیل مواد رنگرزی استات، مواد رنگرزی دیسپرس شده استات، مواد رنگرزی دیسپرسیون و مواد رنگرزی دیسپرسول شناخته‌شده‌اند. هم‌اکنون نام عمومی پذیرفته‌شده آن مواد رنگرزی، دیسپرس است که در سال ۱۹۵۱ معرفی شد.
بنا به تعریف، یک ماده رنگرزی دیسپرس، اساساً ماده رنگرزی غیر محلول در آب است که نسبت به الیاف غیر آبدوست مثل استات سلولز تمایل دارد و معمولاً در یک محیط دیسپرس شده یکنواخت به کار می‌رود. بااینکه مواد رنگرزی دیسپرس در آب محلول نیستند، به مقدار خیلی کم در آب حل می‌شوند و درجه حلالیت ماده رنگرزی بر خواص رنگرزی و یکنواختی آن اثر می‌گذارد. میزان حلالیت ماده رنگرزی و سرعت رنگرزی ممکن است به‌وسیله به کار بردن مواد دیسپرس کننده تغییر پیدا کند. اکثر مواد دیسپرس کننده، آنیونیک هستند، اما بعضی از مواد سطح‌فعال به‌کاررفته که در حلالیت ماده رنگرزی و یکنواختی آن‌ها را بیشتر می‌کنند، غیر یونی هستند.
باید متذکر شد هنگامی‌که رنگرزی در محیط مایع انجام می‌شود، ماده رنگرزی به‌صورت معلق است، و حداقل در مرحله شروع فرایند رنگرزی، انتقال ماده رنگرزی از محیط خیلی رقیق محلول ماده رنگرزی صورت می‌پذیرد و این عمل با انحلال مجدد ذرات معلق ماده رنگرزی به‌طور مداوم ادامه می‌یابد.
ازلحاظ ساختار شیمیایی، تقریباً تمامی مواد رنگرزی دیسپرس، آمین‌های نوع اول و دوم وسوم با ساختارهای آزو، آنتراکینونی و دی فنیل آمین هستند و هیچ‌یک از آن‌ها حاوی گروه‌های محلول اسید سولفونیک نیستند. شکل‌های ۲-۷ و ۲-۸ به ترتیب، دو رنگینه دیسپرس با ساختار آنتراکینون و آزو را نشان می‌دهند [۱].
شکل ۲-۷- ساختار شیمیایی رنگینه C.I.Disperse blue 56
شکل ۲-۸- ساختار شیمیایی رنگینه C.I.Disperse red 1
۲-۱-۲-۲-۲-۲- مواد رنگزای گروه دوم
ویژگی تمامی مواد رنگرزی این گروه این است که در مقابل عملیات شستشو، ثبات خوبی دارند، بنابراین درجایی که حداکثر ثبات در مقابل عملیات شستشو مورداحتیاج است، گروه دوم بر گروه اول ترجیح داده می‌شوند. در مورد اکثر مواد رنگرزی در این طبقه، می‌توان گفت که درنهایت، به‌صورت ذرات بزرگ غیر محلول در آب بر روی الیاف ایجاد می‌شوند، درنتیجه در برابر عملیات شستشو ثبات بالایی دارند. مواد رنگزای موجود در این طبقه عبارت‌اند از: مواد رنگزای گوگردی، خمی، آزوئیک، اینگرین، اکسیداسیون، راکتیو و کرومی [۱].
۲-۱-۲-۲-۲-۲-۱- مواد رنگزای گوگردی
این مواد باقیمت نسبتاً کم ممکن است در رنگرزی ثبات خوبی در برابر شستشو به وجود آورند، اما به علت نقطه‌ضعفی که ازلحاظ تثبیت روی کالا دارند، عموماً طیف کاملی از رنگ‌های مختلف را تأمین نمی‌کنند و تنها یک مورد استثنایی آن‌ها، سیاه گوگردی است. این دسته از مواد رنگرزی از طریق احیا و محلول شدن با سولفید سدیم قابل‌استفاده‌اند و در آب نامحلول‌اند [۱].
۲-۱-۲-۲-۲-۲-۲- مواد رنگزای خمی
مواد رنگزای خمی به مواد رنگزایی از هر طبقه شیمیایی گفته می‌شود که به‌وسیله فرایند احیا و حل شدن ماده رنگزا بر روی الیاف به‌کاربرده می‌شوند. آن‌ها دارای گروه‌های کتونی و غیر قابیل حل در آب هستند. مواد رنگزای خمی را نمی‌توان به‌طور مستقیم برای رنگرزی استفاده کرد، زیرا حالت غیرمحلول آن‌ها نسبت به الیاف، تمایل (افینیته) ندارد، ولی اگر در یک محلول قلیایی مانند سود که حاوی یک ماده احیاکننده مناسب نظیر هیدروسولفیت سدیم است، قرار گیرند، ترکیب لوکو به رنگ قابل‌حل در آب تبدیل می‌شود و نسبت به الیاف سلولزی تمایل دارد. پارچه‌های رنگرزی شده در معرض هوا قرار داده می‌شوند تا حالت لوکو اکسیدشده و به‌صورت حبس شده در داخل الیاف، به حالت غیرمحلول (غیرقابل‌حل) درآیند. واکنش‌ها در شکل ۲-۹ نشان داده‌شده است.
بسیاری از مواد رنگزای خمی، استخلافات زیادی ندارند و به دلیل کمبود وجود گروه‌های الکترون دهنده و گیرنده قوی، عموماً پایداری شیمیایی و فتوشیمیایی عالی دارند. درواقع، خواص ثباتی مواد رنگزای خمی را هیچ‌یک از دیگر طبقات مواد رنگزا ندارند[۱].
شکل ۲-۹- واکنش‌های احیا و اکسیداسیون در رنگینه های خمی
۲-۱-۲-۲-۲-۲-۳- مواد رنگزای آزوئیک
این نام به طبقه‌ای از مواد رنگرزی اطلاق می‌شود که کاربرد آن‌ها بر اساس تشکیل ترکیب آزو رنگی غیر محلول در داخل لیف است. این مواد از ترکیب دو جزء: یکی جزء دی آزو و دیگری جزء کوپلینگ (جفت شونده) تشکیل می‌شوند؛ این دو جزء به‌طور جداگانه بر روی کالا منتقل و با یکدیگر ترکیب می‌شوند[۱].
۲-۱-۲-۲-۲-۲-۴- مواد رنگزای اینگرین
این نام به گروه کوچکی از مواد رنگرزی اطلاق می‌شود که تقریباً همه آن‌ها بر پایه فتالوسیانین هستند و تحت شرایط کاربردی ویژه‌ای، مواد رنگرزی غیرمحلول در داخل لیف را تشکیل می‌دهند[۱].
۲-۱-۲-۲-۲-۲-۵- مواد رنگزای اکسیداسیون
این دسته از رنگزاها گروه کوچکی از مواد رنگرزی هستند که فقط یک نوع در رنگ کردن کالای نساجی و به‌ویژه چاپ، اهمیت دارد. این مواد رنگرزی در اثر اکسیداسیون شیمیایی به مواد رنگرزی غیرقابل‌حل در لیف تبدیل می‌شوند، به‌این‌علت آن‌ها را مواد رنگرزی اکسیداسیون نیز می‌نامند. یکی از مواد رنگرزی اکسیداسیون قدیمی، آنیلین سیاه است [۱].
۲-۱-۲-۲-۲-۲-۶- مواد رنگزای راکتیو
جستجو برای یافتن مواد رنگزایی که بتوانند به روش شیمیایی با الیاف پیوند کووالانسی برقرار کنند، منجر به تولید مواد رنگزای راکتیو شد. اولین محصول تجاری این مواد رنگرزی، در سال ۱۹۵۶ توسط کارخانه ICI به بازار عرضه شد. در فرایند رنگ کردن، ابتدا ماده رنگرزی توسط لیف جذب‌شده و سپس، واکنش جانشینی یا اضافی بین سیستم راکتیو (فعال) در مولکول ماده رنگرزی و یک گروه مناسب در مولکول الیاف مثل گروه‌های هیدروکسیل یونیزه شده، در الیاف سلولزی انجام می‌دهد. امروزه مواد رنگزای راکتیو، برای رنگرزی الیاف سلولزی به‌تنهایی و یا در مخلوط با دیگر الیاف از اهمیت قابل‌توجهی برخوردارند. همچنین آن‌ها برای رنگرزی الیاف پشمی و ابریشمی به کار می‌روند. گروه کوچکی از مواد رنگرزی دیسپرس راکتیو به نام «پروسینیل» ساخت ICI قابل‌استفاده برای رنگرزی نایلون‌ها هستند. ساختمان کلی مواد رنگرزی راکتیو به‌صورت D-B-RG است که در آن، کروموژن D معمولاً بنیان آزو، آنتراکینون یا فتالوسیانین است. ثبات در برابر نور و عملیات شیمیایی مانند دیگر طبقات مواد رنگرزی توسط پایدار کروموژن تعیین می‌گردد. عموماً سیستم راکتیو RG به کروموژن D به یک گروه اتصال دهنده B متصل می‌شود. فعالیت ودیگر خواص رنگرزی مواد رنگزای راکتیو به گروه اتصال‌دهنده و بیشتر به دیگر استخلافات متصل به سیستم راکتیو بستگی دارد. میزان حلالیت آن‌ها در آب عموماً به گروه‌های اسید سولفونیک متصل شده به کروموژن و یا بعضی‌اوقات به سیستم فعال مربوط می‌شود. شکل ۲-۱۰ ساختار شیمیایی یک رنگینه راکتیو بر پایه آزو با گروه راکتیو وینیل سولفون را نشان می‌دهد[۱].
شکل ۲-۱۰- ساختار شیمیایی رنگینه C.I.Reactive Orange 16
۲-۱-۲-۲-۲-۲-۷- مواد رنگزای کرومی (مواد رنگزای دندانه‌ای)
در کتاب مرجع رنگ، لغت «مواد رنگرزی دندانه‌ای» به‌صورت مواد رنگزایی که با دندانه‌های فلزی روی الیاف به کار می‌روند، تعریف‌شده است. گرچه لغت مواد رنگرزی دندانه‌ای، دارای قدمت طولانی‌تر است، ازآنجاکه مهم‌ترین دندانه‌های به‌کاربرده شده، ترکیبات کروم هستند، به آن‌ها مواد رنگرزی کرومی نیز می‌گویند. مواد رنگرزی‌ای که توسط سازندگان تحت عنوان مواد رنگرزی دندانه‌ای، مواد رنگرزی کرومی، مواد رنگرزی متاکروم، مواد رنگرزی آفترکروم و رنگ‌های چاپ کرومی فروخته می‌شوند، در این طبقه جای دارند. مواد رنگرزی کرومی ازلحاظ شیمیایی، به‌وسیله حضور گروه‌هایی که قادر به ایجاد پیوند کئوردینانسیون با ترکیبات کروم در داخل لیف هستند، مشخص می‌شوند. تشکیل کمپلکس کئوردینانسیون توأم با تغییر رنگ که اغلب چشمگیر و فراوان است، همراه می‌باشد.
ایجاد پیوند کئوردینانسیون باعث افزایش ثبات در برابر نور و عملیات شستشو می‌گردد. بیشتر مواد رنگرزی کرومی در ساختمان خود، یک یا چند گروه اسیدی سولفونیک و یا کربوکسیل دارند و در رنگرزی مانند مواد رنگرزی اسیدی رفتار می‌کنند؛ ازاین‌رو، آن‌ها را مواد رنگرزی اسیدی دندانه‌ای نیز نامیده‌اند. نزدیک به ۸۰% از کل مواد رنگرزی کرومی را ترکیبات آزو تشکیل می‌دهند که تمامی محدوده رنگی به‌جز بنفش روشن، آبی‌ها و سبزها رادارند. بقیه شامل ترکیبات آنتراکینونی و تری آریل متان‌اند. یک نمونه از مواد رنگزای کرومی در شکل ۲-۱۱ آمده است. کاربرد اصلی اکثر مواد رنگرزی کرومی، در رنگرزی پشم است، اما بعضی از آن‌ها دارای کاربرد ثانوی مهمی نیز هستند؛ برای مثال، در رنگرزی ابریشم، نایلون و چرم به کار می‌روند[۱].
شکل ۲-۱۱- ساختار شیمیایی یک رنگینه کرومی
۲-۱-۲-۲-۲-۲-۸- پیگمنت ها
اساس کاربرد پیگمنت ها برای رنگ کردن الیاف نساجی کاملاً با طبقات مواد رنگرزی گروه‌های دیگر که در تمامی آن‌ها، نفوذ مولکولی ماده رنگرزی به داخل لیف، یک مرحله اساسی فرایند رنگرزی است، متفاوت می‌باشد. پیگمنت ها چون ازنظر فیزیکی دارای ذرات درشت غیرمحلول در آب‌اند، بنابراین آن‌ها را نمی‌توان در هر مرحله‌ای از فرایند نساجی به داخل لیف وارد کرد. به‌هرحال، پیگمنت ها را می‌توان در طی فرایند تولید الیاف با مواد تشکیل دهند الیاف که به‌صورت پلیمر است، قبل از عمل ریسندگی مخلوط کرد. چنین فرآیندی را رنگ کردن توده پلیمری می‌نامند.
ذرات پیگمنت غیرقابل‌حل در داخل لیف لحاظ می‌شوند و به دلیل اندازه و بی‌اثر بودنشان، فرایند رنگ کردن برگشت‌پذیر نیست و بدین سبب کالای رنگ‌شده ثبات شستشوی بالایی خواهد داشت. این روش، به رنگ کردن الیاف مصنوعی محدودشده است. کالای نساجی را می‌توان به‌وسیله پیگمنت ها با سطح الیاف یا فیلامنت ها نیز رنگرزی نمود. در طی فرایند رنگ کردن یک فیلم شفاف رزین، که ذرات پیگمنت در آن پراکنده‌شده‌اند، دور الیاف و فیلامنت ها تشکیل می‌شود. کالای رنگ‌شده به سبب استحکام پیوند بیندر (چسب) فیلم و لیف، دارای ثبات خوبی در برابر عملیات شستشوست. کاربرد اصلی اکثر مواد رنگرزی کرومی، در رنگرزی پشم است، اما بعضی از آن‌ها دارای کاربرد ثانوی مهمی نیز هستند؛ برای مثال، در رنگرزی ابریشم، نایلون و چرم نیز به کار می‌روند [۱].
۲-۱-۳- انواع روش‌های حذف مواد از آب

• • روش شیمیایی

• • روش فیزیکی

• • روش بیولوژیکی

۲-۱-۳-۱- روش شیمیایی

سن………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۱۸
جدول ۴-۱۸٫ آزمون آنالیز واریانس یک‌طرفه (One Way ANOVA Test) برای متغیر سابقه

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

خدمت…………………………………………………………………………………………………………………………….۱۲۰
جدول ۴-۱۹٫ آزمون آنالیز واریانس یک‌طرفه (One Way ANOVA Test) برای متغیر پست
سازمانی……………………………………………………………………………………………………………………………۱۲۲
جدول ۴-۲۰٫ آزمون فریدمن جهت رتبه ­بندی عناصر ساختار سازمانی………………………………………۱۲۴
جدول ۵-۱٫ خلاصه نتایج آزمون فرضیات تحقیق…………………………………………………………………۱۳۱
فهرست نمودار و شکل
نمودار ۴-۱٫ درصد فراوانی پاسخ­دهندگانبراساسمتغیرسازمان……………………………………………..۹۷
نمودار ۴-۲٫ درصد فراوانی پاسخ­دهندگانبراساسمتغیر سطح تحصیلات………………………………..۹۸
نمودار ۴-۳٫ درصد فراوانی پاسخ­ دهندگانبراساسمتغیرسن…………………………………………………۹۹
نمودار ۴-۴٫ درصد فراوانی پاسخ­ دهندگانبراساسمتغیرجنسیت………………………………………….۱۰۰
نمودار ۴-۵٫ درصد فراوانی پاسخ­دهندگانبراساسمتغیر سابقه خدمتی…………………………………..۱۰۱
شکل ۲-۱ تعاملابعادساختاریومحتواییسازمان……………………………………………………………..۲۹
شکل ۲-۲٫ عناصر سیستم مکانیزه اداری………………………………………………………………………………۶۱
شکل ۳-۲٫ تغییرات ساختاری…………………………………………………………………………………………….۸۱
چکیده:
هدف اصلی این تحقیق بررسی رابطه بین سیستمهای اطلاعات مدیریت و ساختار سازمانی در سازمانهای دولتی و نهادهای منتخب شهر قم می باشد.متغیرهای این تحقیق سیستمهای اطلاعات مدیریت و ساختار سازمانی می باشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش نوصیفی- همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش مشتمل بر ۵۰۰ نفر از کارکنان سازمانهای دولتی و نهادهای منتخب شهر قم می باشند که سیستمهای اطلاعات مدیریت نیز در حال حاضر در حال اجراست و با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند ، که در مجموع حجم نمونه آماری برابر ۲۱۷ نفر از بین افرادی که صلاحیت بیشتری جهت پاسخگویی داشتند لحاظ گردید.برای این منظور پرسشنامه ای شامل دو بخش ساختار سازمانی و سیستمهای اطلاعات مدیریت در نظر گرفته شد ، و برای تجزیه و تحلیل داده ها ، از آمار توصیفی (آزمون فراوانی مانند میانگین ها ، درصدها ، انحراف استاندارد ، جدول و نمودارها) و از آمار استنباطی (آزمون کولموگروف-اسمیرنوف ، آزمون همبستگی ، آزمون آماری T یک نمونه مستقل، آزمون T دو نمونه مستقل و آنالیز واریانس یک طرفه ،آزمون­هایرتبه‌بندی فریدمن و آزمون تعقیبی ویلکاکسون) استفاده شده است.
پس از جمع آوری و تحلیل پرسشنامه نتایج تحقیق به کمک نرم افراز SPSS مورد بررسی قرار گرفت.برای آزمون فرضیه های تحقیق از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شده است.نتایج حاصل نشان داد که رابطه معناداری بین سیستمهای اطلاعات مدیریت و ساختار سازمانی وجود دارد.همچنین نتایج حاکی از رابطه معنادار و مستقیم بین سیستمهای اطلاعات مدیریت و ابعاد ساختاری (پیچیدگی افقی ، پیچیدگی عمودی ، رسمیت و تمرکز)می باشد.بنابراین نتیجه نهایی این تحقیق این است که سیستمهای اطلاعات مدیریت می تواند نقش مؤثری در افزایش ابعاد ساختاری سازمان ایفا نماید.
واژگان کلیدی: سیستم اطلاعاتی ، سیستم اطلاعات مدیریت ، ساختار سازمانی ، پیچیدگی افقی ، پیچیدگی عمودی ، رسمیت ، تمرکز
فصل اول:
کلیات تحقیق
۱-۱)مقدمه:
انفجار اطلاعات را باید مهمترین حادثه قرن بیستم دانست که سایر عرصه های صنعت را تحت الشعاع خود قرار داده است.در دنیای رقابتی امروز اطلاعات همتراز سرمایه و نیروی انسانی در شمار عوامل تولید و به عنوان مهمترین مزیت نسبی بنگاههای اقتصادی محسوب می گردد.در همین راستا سیستم های اطلاعات مدیریت در کشورهای پیشرفته صنعتی از سالهای پیش و در کشور ما طی سالهای اخیر مورد توجه خاص مدیران قرار گرفته است. به همین دلیل،استقرار یک سیستم جامع کارآمد همیشه جزء دغدغه های اصلی مدیران بوده است و مانند هر موضوع دیگری در کشور ما از شرایط بومی فرهنگی خاصی برخوردار است. (حاجی محمد علیها، رضا ، ۱۳۸۶ : ۳۸).
نویسندگان مختلف بر تعریف سیستم اطلاعات مدیریت توافق نظر ندارند و همچنین برای آن نامهای مختلفی از قبیل سیستم پردازش اطلاعات،سیستم اطلاعات و تصمیم و …… پیشنهاد شده است (ثاقب و تدین،۳۸:۱۳۸۰)
سیستمهای اطلاعات مدیریت را سیستمهای رسمی و غیر رسمی که اطلاعات قدیم،حال و اطلاعات مربوط به برنامه های آینده را به صورت کتبی و شفاهی،مرتبط با عملیات داخلی سازمان و محیط آن فراهم می سازد و سپس به وسیله اطلاعات فراهم شده در چهارچوب زمانی مقتضی به منظور بکار بردن در تصمیم گیری مدیران،پرسنل و اجزای کلیدی محیط پشتیبانی می کند،بیان می کند. (بهشتیان ، مهدی و دیگران ، ۱۳۷۹ : ۱۲)
سیستمهای اطلاعات مدیریت،مجموعه ای است از داده ها ، اطلاعات ، روشها ، رویه ها ، نیروی انسانی و ابزارهایی که اطلاعات را جمع آوری ، طبقه بندی ، تلخیص ، تجزیه و تحلیل کرده و در اختیار استفاده کنندگان آنها قرار می دهد.(ممی زاده ، جعفر ، ۱۳۷۳ : ۱۱)
نیازهایاطلاعاتیمدیران،برحسبماهیتکاروسطحسازمانیآنهاوهدفیکهدنبالمیکنند،متفاوتاست. بهطورکلی،مدیرانسطوحبالاتر،کمترازمدیرانسطوحپایینتریاکارشناسانبهجزئیاتموضوعتوجهونظردارند. بهعبارتبهترافقدیدونگرشمدیرانسطوحفوقانینسبتبهسازمانومأموریتهایشبهمراتبوسیعترازمدیرانسایرسطوحاست. بنابراین،اطلاعاتیکهدراختیارایندستهازمدیرانقرارمیگیرد،بایدمتناسبباچنینوسعتنظروکلنگریباشد.از طرفیبایدبهوضوحمعلومگرددکهچگونهسیستمهایاطلاعاتمدیریتجدیدمیتواندساختارسازمانیومسؤولیتهایاجراییراتغییردهندوچگونهسیستمجدیددرشغلهریکازکارکنانتأثیرخواهدگذاشت. (نکوییمقدم و دیگران ،۱۳۷۸: ۲)
طبق نظر رابینز،سازمان ((موجودیتی اجتماعی)) است که جهت دستیابی به اهداف مشترک به طور آگاهانه هماهنگ گردیده است.اطلاق ((موجودیتی اجتماعی)) به سازمان بدین معناست که سازمان از افراد و گروههایی که با یکدیگر در تعامل می باشند تشکیل شده است.الگوهای تعاملی که اعضای یک سازمان از آن تبعیت می کنند تصادفی بوجود نیامده بلکه از قبل درباره آنها تصمیم گیری شده است.چنین تصمیمی ساختار اجتماعی سازمان را مشخص می سازد.ساختار اجتماعی به روابط میان عناصر اجتماعی یک سازمان اطلاق می شود،این عناصر شامل عواملی چون افراد ،پستها و واحدهای سازمان می باشد.از نظر تاریخچه،مطالعه ساختار اجتماعی سازمان برای نخستین بار توسط ماکس وبر جامعه شناس آلمانی در اوایل دهه ۱۹۰۰ میلادی با عنوان (تئوری بوروکراسی)) صورت پذیرفت.از نظر ابعاد ،ساختار اجتماعی سازمان دارای سه بعد پیچیدگی،رسمیت و تمرکز می باشد. (وارث ، حامد ، ۱۳۸۰: ۲۹)
به اعتقاد رضائیان(۱۳۶۸) ساختار سازمانی ((نظام روابطی است که بطور غیر رسمی شکل گرفته و بطور رسمی تصویب شده و حاکم بر فعالیت های افرادی است که برای کسب اهداف مشترک به هم وابسته اند)).
رابینز (۱۳۸۷) ساختار را یکی از اجزای سازمان می داند که از عناصر پیچیدگی،رسمیت و تمرکز تشکیل شده است.
در تحقیق جاری بطور مشخص رابطه بین سیستمهای اطلاعات مدیریت و ساختار سازمانی مورد بررسی قرار می گیرد.نتایج این تحقیق می تواند به ایجاد ساخنار سازمانی مناسب با استفاده ار سیستمهای اطلاعات مدیریت کمک کند.
۱-۲)بیان مساله:
اطلاعات ، یکی از مهمترین منابع هر سازمان است. مدیران موظفند منابع سازمان یعنی نیروی انسانی ، مواد اولیه ، سرمایه و تجهیزات و اطلاعات را به گونه ای با هم ترکیب کنند که بهترین استفاده ممکن به عمل آید. (ریموند ، مک لوید ، ۱۹۹۸ : ۵) همچنین مدیر سازمان برای رسیدن به اهداف سازمانی در این دنیای پر رقابت و در حال تغییر ، باید ساختار نهاد مربوط را با شرایط محیطی تطبیق دهد و اطلاعات لازم را بدست آورد. (مجید جلالی فراهانی و دیگران ، ۱۳۹۲ : ۱۶۲) لذا اطلاعاتصحیحوجامعچنانچهبهموقعدراختیارمدیرانقرارگیرد،خطراتخاذتصمیماتنادرسترابهحداقلخواهدرساند. بنابراین ، سازمانهایامروزیبایدانواعاطلاعاتموردنیازمدیریتراجمعآوری ،طبقه بندی ،پردازشوتحلیلکرده ،آنرابهسرعتدراختیارمدیرانقراردهند.(نکویی مقدم و همکاران ، ۱۳۸۷ : ۱-۲) لذا در صورت فقدان پایگاه اطلاعاتی معتبر و عدم دسترسی به منابع اطلاعاتی به روز و قابل استناد از یک طرف و وجود سلسله مراتب اداری بیش از حد در اغلب سازمانهای بزرگ دولتی که خود موجب تخریب اطلاعات واقعی می شود نیز باعث می گردد تا تصمیم گیرندگان در سازمانهای اداری بر اساس آمار و اطلاعات گذشته ، برای آینده تصمیم گیری کنند که این شیوه تفکر در تصمیم گیری کار ساز نبوده و کارائی و اثر بخشی سیستم اداری را تنزل خواهد داد. ( غلامی و دیگران ، ۱۳۸۳ : ۲۵) در همین راستا سیستم اطلاعات مدیریت یکی از سیستم های مبتنی بر کامپیوتر است که اطلاعات مورد نیاز مدیران را جهت تصمیم گیری در اختیار آنان قرار می دهد . از طرفیبایدبهوضوحمعلومگرددکهچگونهسیستمهایاطلاعاتمدیریتجدیدمیتواندساختارسازمانیومسؤولیتهایاجراییراتغییردهندوچگونهسیستمجدیددرشغلهریکازکارکنانتأثیرخواهدگذاشت. نظاماداریفعلیبهعلتنارسایهاوابهاماتموجوددرسیستمها،فرآیندهاوروشهایانجامکار،غیرمدونبودنروابطورفتارهاوغیرشفافبودنعملیاتونیزتنوعوتعددقوانینومقرراتسنتیوناکارآمدحاکم،همچنینحاکمیتعاداتوسلایقمجریانبهگونهایاستکهضرورتتدوینوبهبودفرآیندهاوروشهایانجامکارواتوماسیونفعالیتهاوبهرهگیریازفنآوریهایمناسبرااجتنابناپذیر می سازد. ازسویدیگرتوجهبهاهمیتشناختسازماندرطراحیواستقرارسیستمهایاطلاعاتیمدیریت،بهنحویکهاینسیستمهابتوانندهمتحتتأثیرآنقرارگرفته ،همبرآنتأثیرگذارند ، انکارناپذیراست. (نکویی مقدم ، همان : ۲) بهاینترتیبمطالعهوبررسی سیستمهای اطلاعاتی و تاثیر و نقش آنها بر ساختار در سازمانها امری مهم و ضروری به نظر می رسد،لذا در این تحقیق سیستمهای اطلاعات مدیریت و ساختار سازمانی و ابعاد آن تعریف می گردند و مهمتر از آنبررسی این موضوع که آیاسیستمهایاطلاعاتیمدیریتباساختارسازمانی و مولفه های رابطه دارد؟این قبیل امور در براساسالگویرابینزشاملپیچیدگی ، رسمیت، تمرکز ودراداراتدولتی و نهادهای قم بررسی خواهد. یعنی طی آن سیستمهای اطلاعات مدیریت بررسی و سنجیده می شوند و رابطه آن با ساختار سازمانی مشخص می گردد.لذا جنبه مجهول تحقیق تحقیق این است که آیا در سازمانهای دولتی و نهادهای منتخب استان قم بین سیستمهای اطلاعاتی و ساختار سازمانی آنها رابطه ای وجود دارد؟
سیستمهای اطلاعاتی مدیریت متغیر مستقل و ساختار سازمانی و مولفه های آن متغیر وابسته می باشد.
۱-۳)اهمیت و ضرورت تحقیق:
انجام کار موثر و مفید در هر سازمان نیازمند درک و شناخت چگونگی فعالیتهای آن سازمان است.یکی از مهمترین راه های دست یافتن به این درک و شناخت،تحلیل جریان اطلاعات در سازمان است که به تبع آن بررسی ساختار و فعالیتهای سازمان و سبک مدیران را ضروری می نماید. (مستاجران، علی ، ۱۳۷۵ : ۲۲)
سیستمهای اطلاعات مدیریت به منظور افزایش بهره وری و در راستای نیل به اهداف سازمانها به کار گرفته می شود.آشنایی با سیستمهای اطلاعاتی و امکانات گسترده ای که فراهم می کند احساس نیاز برای به کار گیری سیستمهای مزبور را افزایش می دهد.مهندس مهران خوانساری معاون بخش اطلاعات مدیریت مرکز تحقیقات نیرو سیستم های اطلاعات مدیریت را بدین شکل بیان می کند:سیستم های اطلاعات مدیریت به مجموعه ای از روشها،فرمها،ابزار،منابع و افراد گفته می شود که به عنوان اجزاء یک سیستم با هم در ارتباط بوده و تسهیلاتی در جهت جمع آوری،پردازش و انتقال اطلاغات در سطوح مختلف سازمان را فراهم می سازد (هاشمی ، سیما و دیگران ، ۱۳۷۳: ۵۶)
یکی از مباحث مطرح در مورد سازمانها،ساختار سازمانی آنهاست،مدیران به منظور کسب اهداف و مقاصد ساختار خاصی را طراحی می کنند تا به آنها کمک کنند،در واقع می توان گفت ساختار سازمانی ابزاری است که مدیران را در رسیدن به اهداف یاری می کند،داشتن ساختاری مناسب با محیط و بهره گیری از سیستم های اطلاعاتی و ساختار سازمانی از مهمترین ابزار و مقدماتی است که سازمانها باید در پی ایجاد آن باشند. (دسترنج ، حکمت اله ، ۱۳۷۸ : ۳)
ساختار سازمانی مطابق نظر رابینز بیان کننده چگونگی تخصیص وظایف و سازوکارهای هماهنگی و الگوهای تعاملی است که سازمان از آن پیروی می کند،رابینز ساختار سازمانی را یکی از اجزای سازمان می داند که از سه عنصر پیچیدگی،رسمیت و تمرکز تشکیل شده است. (رابینز،۱۳۸۷،ص ۲۲)
ورود سیستم های اطلاعات مدیریت به سازمانها وجوه مختلف آنها را تحت تاثیر قرار می دهد،ساختار سازمانی از جمله بخش هایی است که تاثیر بسیار زیادی می پذیرد،بررسی ابعاد مختلف این تاثیر گذاری ها کمک شایانی است که می تواند مسئولان سازمان را در بکار گیری این ابزار کمک کند.به همین جهت نگارنده رابطه بین سیستمهای اطلاعات مدیریت ساختار سازمانی را موضوع تحقیق خود قرار داده است.برای انجام این کار سازمانهای دولتی و نهادهای منتخب شهر قم انتخاب شده اند
۱-۴)اهداف تحقیق:
۱-۴-۱)هدف اصلی:
بررسی رابطه بین سیستمهای اطلاعات مدیریت و عناصر ساختار سازمانی در سازمانهای دولتی و نهادهای منتخب شهر قم ۱۳۹۳
۱-۴-۲)اهداف فرعی:
۱-بررسی رابطه بین سیستمهای اطلاعات مدیریت و متغیر پیچیدگی عمودی در سازمانهای دولتی و نهادهای منتخب شهر قم
۲-بررسی رابطه بین سیستمهای اطلاعات مدیریت و متغیر پیچیدگی افقی در سازمانهای دولتی و نهادهای منتخب شهر قم
۳-بررسی رابطه بین سیستمهای اطلاعات مدیریت و متغیر رسمیت در سازمانهای دولتی و نهادهای منتخب شهر قم
۴-بررسی رابطه بین سیستمهای اطلاعات مدیریت و متغیر تمرکز در سازمانهای دولتی و نهادهای منتخب شهر قم
۱-۵)سوالات تحقیق:
۱-۵-۱ )سوال اصلی:

۲۳

کل

** درسطح۰۱/۰ معنی دار است.
مقایسه میانگین ها برای مقدار اتانول سورگوم شیرین تحت دو اثر کیفیت آب آبیاری درجدول ۳-۱۲ ارائه شده است. نتایج نشان داد مقدار اتانول در فاضلاب خام و تصفیهشده تفاوت معنی داری نداشت اما بیشترین مقدار اتانول(۷۶/۵۴۷۱ لیتر در هکتار) در آبیاری سورگوم با فاضلاب خام بدست آمد (جدول ۳- ۱۲).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جدول۳- ۱۲ مقایسه اتانول ساقه سورگوم شیرین تحت اثردو کیفیت آب آبیاری

تیمار کیفیت آبیاری

اتانول (لیتر در هکتار)

فاضلاب خام

^*a76/5471

فاضلاب تصفیه شده

۷۲/۴۷۱۰a

* میانگین ها دارای حروف مشترک در هر ردیف، بر اساس آزمون چند دامنهای دانکن
در سطح احتمال۰۵/۰اختلاف معنی داری ندارند.
مقایسه میانگین های اثر مقادیر مختلف کود اوره روی مقدار اتانول در شکل ۳-۱۱ ارائه شده است. مقادیر اتانول اختلاف معنی داری بین ۰ و۱۰۰ کیلوگرم در هکتار کود اوره و بین ۱۰۰و ۱۵۰ کیلوگرم کود اوره نداشت(شکل۳-۱۱). مقدار اتانول با افزایش کود اوره افزایش معنی داری داشت، بطوری که حداکثر اتانول (۵۶/۷۳۷۱ لیتر در هکتار) در تیمار ۲۰۰ کیلو گرم کود اوره در هکتار بدست آمد.
شکل ۳-۱۱ اثر کود اوره بر اتانول ساقه سورگوم شیرین. میانگین ها دارای حروف مشترک بر اساس آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال۰۵/۰اختلاف معنی داری ندارند.
اثر متقابل کیفیت آب آبیاری و مقدار کود روی اتانول در شکل ۳-۱۲ ارائه شده است. مقدار اتانول در مقادیر کم کود اوره (۰ تا ۱۵۰ کیلو گرم در هکتار) همراه با فاضلاب خام و تصفیه شده تفاوت معنیداری نداشت اما مقدار اتانول با افزایش کود اوره در هر دو نوع فاضلاب خام و تصفیه شده به طور معنی داری افزایش داشت به گونهای که حداکثر اتانول(۱۴/۷۵۹۳ لیتر در هکتار) در تیمار ۲۰۰ کیلو گرم در هکتار کود اوره و فاضلاب خام بدست آمد.
ف.خ: فاضلاب خام؛ ف.ت: فاضلاب تصفیه شده.
شکل ۳-۱۲ اثر متقابل کود اوره و کیفیت آب آبیاری براتانول ساقه سورگوم شیرین. میانگین ها دارای حروف مشترک ،بر اساس آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال۰۵/۰اختلاف معنی داری ندارند.
۳-۲ نتایج مربوط به مقادیر فلزات سنگین در خاک و گیاه
۳-۲-۱ نتایج مربوط به مقادیر فلزات سنگین موجود در خاک قبل از کشت و خاک بعد از برداشت
۳-۲-۱-۱- کادمیوم ، سرب و نیکل
آنالیز واریانس اثر کیفیت آب آبیاری روی مقدار کادمیوم در جدول ۳-۱۳ ارائه شده است. بر این اساس کیفیت آب آبیاری روی مقدار کادمیوم در سطح یک درصد معنی دار است. مقایسه میانگین ها در شکل ۳-۱۳ ارائه شده است. آبیاری با پساب باعث افزایش مقدار کادمیوم در خاک گردید. مقدار کادمیوم در خاک آبیاری شده با پساب خام به طور معنی داری بیشتر از پساب تصفیه شده بود. مقایسه میانگین مقدار کادمیوم در خاک قبل از کشت و خاک آبیاری شده با پساب خام و تصفیه شده در شکل ۳-۱۳ ارائه شده است. مقدار کادمیوم در خاک های آبیاری شده با پساب خام و تصفیه شده به طور معنی داری بیشتر از خاک قبل از کشت بود. مقدار کادمیوم در خاک آبیاری شده با پساب خام بیشتر از پساب تصفیه شده بود.
جدول ۳- ۱۳ تحلیل واریانس کادمیوم در خاک قبل از کشت و خاک بعد از برداشت سورگوم تحت دو کیفیت آبیاری

Pr>F

F

میانگین مربعات

مجموع مربعات

درجه آزادی

منبع تغییرات

۲-۱- وجه تسمیه حرف :
این قسم از کلمه را حرف نامیده اند ، چون در کلام متمم است و مراد نیست . مانند : مسندالیه و مسند که در جمله مرادند . چنان که در لغت نیز حرف به معنای ظرف آمده است^[۴] .
۲-۲- تعریف حرف :
مرادی می گوید : بهترین تعریف برای حرف آن است که بگوییم : حرف کلمه ای است که فی حّد ذاته دلالت بر معنایی نمی کند ، بلکه دلالی آن با غیر خود ( اسم یا فعل یا بین دو اسم یا بین دو فعل و اسم ) ظهور پیدا می کند ، به عبارت دیگر تصور معنای حرف در خود آن نیست ، بلکه به خارج از آن بستگی دارد^[۵] .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

عباس حسن می گوید : اسم بر معنای ذات و فعل بر معنای حدث دلالت می کند ، اما حروف بین ذات وحدت ارتباط برقرار می کند و معنای جدیدی همراه خود می آورند ، از این رو نحویان ، حروف را ادات ربط ، رابط بین اسم و اسم یا فعل و فعل و رابط در کلام نیز نامیده اند^[۶] .
۲-۳- نام های دیگر حروف جّر :
حروف جّر را حروف خفض نیز نامند ، و نیز به نام حروف اضافه خوانده شده اند ، زیرا معانی افعال قبل از خود را به اسماء بعد از خود ارتباط می دهند .
کوفیان حروف جّر را حروف صفات نامیدند ، زیرا این حروف صفت برای نکره ما قبل خود واقع می شوند^[۷] .
۲-۴- انواع حروف :
حروف در زبان عربی به دو نوع تقسیم می شود :
حروف مبانی : همان حروف هجا یا الفبای عربی می باشد که واژه های سه حرفی وپنج حرفی راکه دارای معنای مستقلی هستند، تشکیل می دهندکه دراین بحث موردنظرما نمی باشد .
حروف معانی : حروفی هستند که در جمله همراه خود ، معانی جدید می آورند و یکی از اقسام سه گانه کلمه می باشد ، که عبارتند از : اسم ، فعل و حرف .
در این رساله ، مورد بحث و تحقیق ، نوع دوم از حروف جّر می باشد .
۲-۵- تعداد حروف جّر :
در مورد تعداد حروف جّر اختلاف نظر وجود دارد:ابن حاجب تعداد آن را ۱۸ لفظ می داند و آن یا حروف جّر محض است ، مانند «منِ ، إلی ، حتّی ، فی ، لام ، باء ، رُبَّ ، واو قسم ، تاء قسم ، یا حرف واسمند ، مانند : عَن ، عَلی ، کاف ، مُذ ، منذ» و یااین که حرف وفعل اند ، مانند:خَلاء ، عَدا ، حاشا^[۸] .
ابن هشام تعداد آن را ۱۵ حرف می داند که هفت حرف آن اسم ظاهر و مضمر را مجّرور می کند که عبارتند از : « من ، إلی ، عَن ، علی ، باء ، لام و فی » سه لفظ دیگر آن فقط اسم ظاهر را مجّرور می کند ، مانند : « کاف ، حتی ، واو ، حرف ، تاء » ، لفظ جلاله « الله » و لفظ « رَبّ » را که مضاف به کلمه « الکعبه »و«ی» متکلم باشد مجّرور می سازد ، حرف « کی » نیز « ما »ی استفهامیه را مجّرور می کند،« مُذ و مُنذ » به اسم زمان اختصاص دارند.« رُب » ضمیررا جّرمی دهد^[۹] .
عباس حسن و ابن مالک حروف جّر را ، ۲۰ لفظ می دانند که عبارتند از : « مِن ، إلی ، حتی ، خَلاء ، حاشا ، عَدا ، فی ، علی ، مذ ، منذ ، رب ، لام ، کی ، واو ، تاء ، کاف ، باء لَعل ، متی^[۱۰] » .
۲-۶- ویژگی های حروف :
حروف مانند اسم و فعل دارای ویژگی هایی است که عبارتند از :
حروف صرف نمی شود .
نیاز به ضمیمه دارد .
مسند و مسندالیه واقع نمی شود .
تثنیه ، جمع و مضاف نمی شود .
حروف تنوین نمی گیرد .
به تنهایی تشکیل جمله نمی دهد .
تمامی حروف مبنی اند .
از وظایف اصلی حروف ، ارتباط میان اجزاء جمله می باشد .
حروف ویژگی های اسم و فعل را نمی پذیرد .
۲-۷- انواع حروف به اعتبار عمل :
حروف به اعتبار عمل به دو دسته تقسیم می شود :
حروف عامل
غیر عامل
عامل آن است که اعراب کلمه بعد از خود را تغییر دهد . به عکس غیرعامل که در اعراب کلمه بعد از خود اثری ندارد .
حروف عامل یا یک عمل انجام می دهند یا دو عمل . حروفی که یک عمل انجام می دهند یا ناصبند ، مانند : نواصب فعل ، ( الّا ) در استثناء و واو ( مع ) بنابر قول بعضی ها ، و یا جّر می دهد ، مانند : حروف جّر و یا جازمند ، مانند : حروف جزم . حروفی که فقط رفع بدهد وجود ندارد . اما نوع دوم از حروف عامل که دو عمل انجام می دهند ، فقط حروف مشّبه بالفعل و حروف شبیه به لیس هستند که نصب و رفع می دهند^[۱۱] .
۲-۸- نقش حروف در زبان عربی :
حروف در کلام عربی نقش کاربردی دارد ، اگرچه فی حد نفسه استقلال معنا ندارند ، ولی در کلمات دیگر دلالت بر معنایی می کنند و بیشتر مقاصد سخن عرب بر پایه معانی حروف استوار است . از این رو حروف در کلام عرب کاربرد فراوان دارد و علماء به بررسی جوانب گوناگون آنها پرداخته اند .
مالقی می گوید : ” کاربرد حروف در زبان از اسم و فعل بیشتر است و بیش تر آنها دارای معانی عمیقی هستند و ساختمان کلام بیشتر بر پایه حروف استوار است و حروف در ادای معنای عبارت نقش تعیین کننده دارد^[۱۲] ” .
وجه تسمیه حروف جّر : این حروف را حروف جّر نامیده اند ، زیرا فعل یا معنای فعل را به مجّرور خود می کشند ، و یا بدان جهت که اسم بعد از خود را مجّرور می سازند .
تعریف حروف جّر : حروف جّر کلماتی است که برای رسانیدن فعل یا معنای فعل به مجّرور خود وضع شده اند .
۲-۹- حروف جّر از لحاظ اصالت و عدم آن :
حروف جّر از لحاظ اصالت و عدم آن به سه دسته تقسیم می شوند :
حروف جّر اصلی .
حروف جّر زائد .
حروف جّر شبیه به زاید .
حروف جّر اصلی :
عبارتند از : إلی ، حتی ، خلا ، عَدا ، حاشا ، فی ، عن ، علی ، مُذ ، مُنذ ، کی ، واو قسم ، تاء قسم ، متی .
کلام در این مورد از حرف جر بی نیاز نیست ، نه لفظاً و نه معناً . این حروف دارای معنای خاصی بوده و با مجّرورشان احتیاج به متعلّق دارند . متعلّق آنها در کدام فعل یا شبه فعل است ، مانند « إمسَحوا بِرؤوسَکم » ( مائده / ۶ ) . « و اعتصموا بِحَبل الله جَمیعاً »(بقره۱۰۳)
حروف جّر زائد :
عبارتند از : لام ، کاف ، باء و من .