در تئوری­های اقتصاد و مدیریت مراحل چرخه عمر شرکت را به طرق مختلف تقسیم ­بندی ‌می‌کنند که در اینجا به اختصار به تشریح این مراحل و الگوهای رفتاری که واحدهای تجاری در هر یک از این مراحل از خود نشان می­ دهند، خواهیم پرداخت(آدیزس،۱۹۸۹).

۲-۳-۲٫ مراحل چرخه عمر

۲-۳-۲-۱٫ مرحله ظهور^[۲۲](راه اندازی)

در این مرحله، مهم­ترین مشخصه واحدهای تجاری این است که جوان هستند، توسط مالکان خود اداره می­شوند و ساختار سازمانی غیر رسمی دارند. از این رو، مرحله ظهور به عنوان مرحله کارآفرینی نیز شناخته می­ شود. بنیانگذاران(موسسان) این واحدهای تجاری تمایل به اصول فنی یا کارآفرینی دارند و ترجیح می­ دهند فعالیت مدیریت در حداقل ممکن نگه داشته شود. آن ها ترجیح می­ دهند تلاش­ های خود را به توسعه و فروش محصولات جدید اختصاص دهند و به میزان بسیار پایینی در تصمیم ­گیری از اطلاعات حسابداری استفاده کنند، یا به عبارتی دیگر در این مرحله شرکت­ها اطلاعات زیادی ندارند تا بتوانند از آن ها استفاده کنند(سیلوُلا و کالمکی^[۲۳]،۲۰۰۸).

شرکت­ها برای ایجاد آگاهی و افزایش سهم بازار تلاش کرده و از مالکیت موقت بازار لذت می­برند. جوانیک (۱۹۸۱) بیان می­ کند شرکت­ها بهای غیر قابل بازیافتنی را برای ورود به بازار می­پردازند و به محض آغاز عملیات، اطلاعات بسیاری درباره سطوح عملکرد و هزینه­ های واقعی خود کسب ‌می‌کنند. شرکت­ها با آگاهی ناقص درباره کیفیت و کمیت تولید خود وارد بازار می­شوند و با شروع عملیات از طریق بازخوردهای حسابداری و عملیاتی، با توانایی‌های بالقوه و بالفعل خود آشنا می­شوند. هرچه این بازخوردها مبهم­تر باشند سرمایه ­گذاری مجدد برای شرکت پر ریسک­تر ­خواهد بود. لذا شرکت­های با سطح عدم اطمینان بالاتر به دلیل مدیریت ریسک، کمتر سرمایه گذاری ‌می‌کنند. این امر منجر به تفاوت عملکرد شرکت­های یک صنعت مشابه و در نهایت سرعت متفاوت گذر از مراحل چرخه عمر تک تک آن­ها می­ شود.

از ویژگی­های بارز دیگر شرکت در این مرحله ‌می‌توان به پایین بودن میزان دارایی­ ها و جریان­های نقدی حاصل از عملیات اشاره کرد. نسبت سود تقسیمی معمولا صفر یا حداکثر ۱۰ درصد است. و بازده سرمایه ­گذاری یا بازده سرمایه ­گذاری تعدیل شده در قیاس با نرخ میانگین موزون هزینه تامین مالی بعضا ناچیز است. به عبارتی رابطه (IRR≤K↔MIRR≤K_a) برقرار است(دهدار،۱۳۸۶).

در مرحله معرفی، سودآوری منفی یا پایین است. این امر به فروش کم و هزینه­ های توزیع و فعالیت­های پیشبردی بالا مربوط می­ شود (عمرانی و کرمی، ۱۳۸۸).

۲-۳-۲-۲٫ مرحله رشد

مرحله رشد زمانی اتفاق می ­افتد که واحد تجاری قابلیت رقابتی ممتاز ایجاد کرده و به برخی از موفقیت­های محصول بازار اولیه دست یافته باشد. در این مرحله واحدهای تجاری با رشد سریع فروش مواجه می­شوند. واحدهای تجاری در حال رشد، به قوانین و رویه ­های رسمی برای دستیابی به کارایی سازمانی و اداری خیلی تکیه ‌می‌کنند. این به دلیل وسعت فعالیت و محصولات است.

از مقامات به مدیران میانی اختیار داده می­ شود که تلاش بیشتری را برای جمع‌ آوری و پردازش اطلاعات مورد نیاز در فرایند تصمیم ­گیری اختصاص دهند(کالمکی و سیلوُلا،۲۰۰۸). در مرحله رشد نیاز به سرمایه ­گذاری در فرصت­های رشد است و تامین مالی بیشتر صورت ‌می‌گیرد. هرچند هنوز بخش عمده­ای از ارزش کل واحد تجاری را فرصت­های رشد تشکیل می­دهد و هنوز برای دستیابی به تامین مالی مورد نیاز نگرانی وجود دارد(بلاک،۱۹۹۸). به دلیل مواجه شدن با رشد فروش و سودهای غیرقابل پیش ­بینی ناشی از ابهام در میزان تقاضا برای محصولات، واحدهای تجاری در این مرحله، ریسک نسبتا بالایی را متحمل می­شوند. بلاک(۱۹۹۸) بیان می­ کند که واحدهای تجاری معمولا در مرحله رشد به مقدار قابل توجهی عایدی دست می­یابند. در این مرحله واحدهای تجاری اخیراً بر ترس خروج سریع از بازار فائق آمده و با بقا در بازار به میزانی از موفقیت دست یافته­اند.

پنمن^[۲۴] )۲۰۰۱) ‌به این نتیجه دست یافت که جریان وجه نقد حاصل از فعالیت عملیاتی معمولا تا مورد قبول واقع شدن محصولات توسط بازار کم ‌می‌باشد. ‌بنابرین‏ نسبتا به جریان وجه نقد حاصل از تامین مالی بیشتری برای تحقق فرصت­های رشد نیاز خواهد بود. از سوی دیگر، واحدهای تجاری در این مرحله به پیشرفت در تغییرات فناوری تکیه ‌می‌کنند، اما باید اظهار داشت که سرمایه ­گذاری بالا و مخارج تحقیق و توسعه برای ایجاد محصولات جدید موفقیت این محصولات را تضمین نمی­کند. اسپنس (۱۹۷۹) بیان می­ کند که شرکت­ها در این مرحله به دلیل انتظارات خوش­بینانه در ارتباط با توانایی­هایشان (از قبیل ساختار هزینه و مزیت رقابتی) سرمایه ­گذاری­های زیادی انجام می­ دهند. این سرمایه ­گذاری­ها (اولیه و مازاد) فقط دارایی­ های مشهود و مالی را شامل نمی­ شود، بلکه سرمایه سازمانی از قبیل سرمایه گذاری در سیستم توزیعی، زیربنای تولیدی و توانایی تکنولوژیکی را هم دربر ‌می‌گیرد. از این روشرکت­ها می ­توانند منافع انحصاری موقتی را کسب کنند.

همچنین در این مرحله اندازه شرکت بیش از اندازه شرکت­های در حال ظهور بوده و رشد فروش و درآمدها نیز نسبت به مرحله ظهور بیشتر است. نسبت سود تقسیمی نیز در این طیف از شرکت­ها بین ۱۰% و ۵۰% در نوسان است. بازده سرمایه ­گذاری یا بازده سرمایه گذاری تعدیل شده نیزدر اغلب موارد بر نرخ موزون هزینه سرمایه فزونی دارد، به عبارتی رابطه (IRR˃K↔MIRR˃K_a) برقرار است(دهدار،۱۳۸۶).

۲-۳-۲-۳٫ مرحله بلوغ

مرحله بلوغ به دنبال مرحله رشد می ­آید، به طوری که سطوح فروش، تثبیت شده و سطح نوآوری پایین می ­آید. در این مرحله وظایف اداری واحد تجاری بسیار پیچیده می­ شود به طوری که منجر به ساختارهای رسمی و دیوان سالارانه می­گردد. واحدهای تجاری بالغ تأکید زیادی بر کارایی و سودآوری دارند(سیلوُلا و کالمکی،۲۰۰۸). در مرحله بلوغ بیشتر ارزش واحد تجاری را دارایی­ های شرکت تشکیل می­دهد. واحدهای تجاری در این مرحله، رشد محدود یا اندکی دارند و اغلب نیازهای نقدی توسط منابع داخلی تامین می­ شود(بلاک،۱۹۹۸). پنمن(۲۰۰۱) بیان می­دارد که ظرفیت سرمایه ­گذاری اولیه برای ‌پاسخ‌گویی‌ به تقاضای بالای بازار در مرحله بلوغ کافی بوده و واحد تجاری جریان نقد ورودی بیشتری ایجاد خواهد کرد.ءمسئولیت

شرکت­ها فروش با ثبات و متعادلی را تجربه نموده و دارایی­ های اولیه منسوخ می­ شود. البته سرعت از کار افتادگی به میزان تغییرات تکنولوژی صنعت بستگی دارد و ناتوانی شرکت در کنار آمدن با تغییر شرایط رقابتی، پیشرفت چرخه عمر را تحت تاثیر قرار می­دهد(گُرت و کلِپر^[۲۵]،۱۹۸۲).

جوانیک (۱۹۸۲) نیز بیان می­ کند در این مرحله سرمایه ­های اولیه و سرمایه ­گذاری­های مجدد منسوخ می­شوند. سرعت منسوخ شدن آن ها بستگی به قدرت تکنولوژیکی صنعت دارد. هنگامی که شرکت­ها بالغ می­شوند، منسوخ شدن نسبت به سرمایه ­گذاری جدید افزایش می­یا­بد، تا ‌جایی که خالص سرمایه ­گذاری در نهایت منفی می­ شود.(بلاک،۱۹۹۸). واحدهای تجاری در این مرحله معمولا تجارب مدیریتی بهتری داشته و ریسک ورشکستگی کمتری خواهند داشت، لذا ریسک تجاری مرحله بلوغ از دیگر مراحل چرخه عمر نسبتا کمتر ‌می‌باشد(فرانسیس^[۲۶]،۱۹۸۶).