در این قسمت راهکارهای فنی ومهندسی برای پیشگیری ومقابله با ریزگردها بیان می گرد. مطالب این بخش بیشتر برگرفته از آموزه های مهندسی کشاورزی، خاکشناسی وهواشناسی می باشدکه اهم مطالب آن درچهار قسمت بیان می‌گردد.
- کنترل در مبداء: بهترین راهکار برای کنترل هر گونه انتشار آلاینده زیست محیطی، کنترل در مبداء است. از آن جایی که مبداء اصلی انتشار این گونه ذرات و گرد و غبار، در واقع در کشورهای شمال افریقا وغرب آسیا است، بهترین تلاش می‌تواند تثبیت شن ها و خاک هایی باشدکه توسط توسعه فضای سبز و جنگل کاری و یا مالچ پاشی برای تثبیت آن ها به کار گرفته می شود تا به این سادگی بادهای با سطح نزدیک به زمین، آن ها را به هوا نیاورند و معلق نکنند.
درگذشته برای کنترل ریزگردها از روش مالچ پاشی استفاده می شد، مالچ‌پاشی عملیاتی است که به منظور تثبیت ماسه‌های روان با بهره گرفتن از مشتقات نفتی (مالچ یا قیر معطر ) انجام می‌شود. برخی کارشناسان از اساس ریزگرد را پدیده‌ای متفاوت با گردوغبار معمول نواحی بیابانی می‌دانند و در نتیجه مالچ‌پاشی را برای جلوگیری از بروز ریزگرد را نادرست ارزیابی می‌کنند و می‌گویند: مالچ نفتی ماده‌ای شبیه قیر و دارای رنگ تیره و ضریب جذب حرارت بالا است. از این رو اگر این مواد در وسعت گسترده پاشیده شود نسبت به محیط مجاور خصوصاً در تابستان گرمتر می‌شود و در نتیجه توازن انرژی محیط را از بین می‌برد و این خود موجب پیدایش باد و گرد‌باد در محل می شود و جابجایی بیشتر تپه‌های شنی و گرد و غبار را در پی دارد.از سوی دیگر «گرد» مالچ نه تنها زندگی انسان‌ها را به خطر می‌اندازد بلکه با مسدود کردن راه تنفس برگها، حیات گیاهان را به مخاطره می‌اندازد، محصولات کشاورزی را مسموم می‌کند و میزان تولیدات کشاورزی را کاهش می‌دهد.به اعتقاد کارشناسان محیط‌زیست، این مواد همچنین در دراز مدت به منابع زیرزمینی آب رخنه می‌کند و موجب آلودگی آبهای زیر زمینی می‌شود، به همین دلیل کارشناسان به این نتیجه رسیدند که اساسا مالچ‌پاشی اقدام مثبتی نیست و خود، تبعات منفی برای محیط‌زیست دارد. بعد از آن ایجاد دیوارهای سبز و کاشت گون و سایر گونه‌های مقاوم در برابر کم‌آبی را پیشنهاد کردند که از بهترین روش‌ها در بیابان‌زدایی و مبارزه با بیابانزایی به حساب می‌آید. تقویت پوشش گیاه منطقه و ایجاد کمربندهای سبز را می توان یک راهکار علمی وعملی دانست، این اصل به اثبات رسیده که بوته زارها و جنگل های مصنوعی نقش اساسی در جلوگیری از گسترش و حتی ایجاد توفان شن دارند و می توان با تقویت مراتع و احداث جنگل به خوبی به مهار توفان های شن پرداخت. بیشتر توفان های گرد و غبار منشاء سطحی دارند؛ یعنی اختلاف فشار موجب ایجاد جریان باد و نیروی باد با برخورد با سطح زمین موجب حمل ذرات خاک و شن می شود که این موضوع در سطح وسیع جریان های ناپایدار گرد و غبار را به وجود می آورد.
- حمایت از خاکها و جلوگیری از فرسایش آن: یکی از دلایل ایجاد گرد و غبار، فرسایش خاک و از بین رفتن آن در اثر فعالیتهای انسانی و تغییر کاربری است. بنابرین خاک می‌تواند از طریق فرسایش بادی نیز تخریب گردد(لوتار و دیگران، ۱۳۸۸: ۱۱۸). با این حال به دلیل ماهیت کمتر مرز گذر خاک نسبت به آب و هوا اسناد معدودی در حقوق بین الملل به این مسئله پرداخته‌اند. باید در اسناد بین‌المللی دولت ها را ترغیب کرد که نسبت به حفظ حاصلخیزی خاک، جلوگیری از آلودگی آن ها، تغییر کاربری و فرسایش آن ها حساس باشند واقدامات لازم را برای حفاظت از آن ها بعمل آورند.
- مقابله با بیابانزایی: بیابان زایی از مهمترین عواملی است که منجر به تشدید گرد و غبار در مناطق بیابانی ازجمله خاورمیانه می شود. دلیل این امر نیز عاری شدن کانونهای فرسایش بادی از پوشش گیاه و لخت شدن زمین به دلایل انسانی و طبیعی است(پور علی، ۱۳۹۰: ۱۲). باید به بیابان زدایی و کاهش اثرات خشکسالی در کشورهایی که به طور جدی با خشکسالی و بیابانزایی، مواجه هستند، از طریق اقدام مؤثر در تمام سطوح، با حمایت و همکاریهای بین‌المللی توجه بیشتری نمود. بر این اساس متعاهدین موظف به اجرای برنامه جامع برای بیابان زدایی و کاهش اثرات خشکسالی شوند. همچنین کشورها باید از طریق اجرای برنامه های ملی ومنطقه ای اقدام به شناسایی عوامل مؤثر بیابان‌زایی‌و کاهش اثرات خشکسالی نمایند. این برنامه ها باید به اجرای روشهای پیشگیری از تخریب زمینهایی که هنوز تخریب نشده‌اند یا مختصری فرسایش یافته‌اند توجه مخصوص نمایند. دولت ها باید همواره بیشتر براجراء تأکید داشته و با اعمال سیاستهای ملی برای توسعه پایدار وبا افزایش توانایی های هواشناسی، آب‌شناسی، آب و هوایی در سطح ملی و سیستمهای هشداردهنده با گسترش فرایند بیابان زایی مقابله کنند.
- مبارزه با خشکسالی: یکی از دلایل اصلی گسترش پدیده ریزگردها تشدید اثرات خشکسالی است. در این خصوص باید از کنوانسیون ۱۹۷۳ اواگادوگو در خصوص تشکیل کمیته دائمی بین الدولی نظارت بر خشکسالی یاد نمود. این کنوانسیون با هدف مبارزه با خشکسالی و آثار آن در منطقه آفریقا تدوین گردیده است[۲۲]. باید در کشورهای منشاء ریزگردها سیستم های حقوقی جامع ومنطبق بر استانداردهای بین‌المللی تدوین گردد، به کشورهایی که توانایی مالی مقابله با خشکسالی را ندارند مساعدت مالی وعلمی نمود. اقدامات اجرایی فنی در مناطق با پتناسیل فرسایش بادی و شناسایی کانونهای بحرانی بیابان زا اتخاذ نمود. کشورهای منطقه تعهد به تدوین پیش نویس طرح همکاری چند جانبه بنمایند.
قسمت دومراهکار های حقوقی_نهادی
در این گفتار مهمترین راهکارهای حقوقی ونهادی برای پیشگیری، کنترل و مقابله با ریزگردها رادر شش قسمت بیان می نماییم.
- همکاری منطقه ای: کانونهای متعدد انتشار ریزگردها در شمال افریقا و خاورمیانه مهار آن ها را نیازمند همکاری منطقه ای کشورهای متاثر از این ذرات نموده است. این امر به دلیل مرز گذر بودن این قبیل آلودگی ها است. انجام همکاری جهت جلوگیری از افزایش کانون های انتشار ریزگردها در منطقه و نیز از بین بردن کانون های موجود از طریق انجام اقدامات پیشگیرانه از ضروریات است. برگزاری نشستهای دو جانبه و چند جانبه جهت حصول همکاری در این زمینه می‌تواند ازجمله مهمترین اقدامات برای کاهش این قبیل آلودگی ها باشد.در کنترل مناطق برون‌مرزی می‌بایست کمیته‌ای منطقه‌ای با واسطه‌گری کنوانسیون مقابله با بیابان‌زدایی و با مشارکت همه کشورهای درگیر در این تشکیل شود.
آخرین نظرات