فصل سوم

روش اجرای تحقیق

۳ـ۱ـ مقدمه

در این فصل سعی می­ شود، فرایند آزمون فرضیه‌ها و پاسخ به سوالات تحقیق، تشریح گردد. بدین منظور ابتدا سوالات و فرضیه های تحقیق بیان شده و سپس به بررسی روش تحقیق، جامعه و نمونه آماری، قلمرو تحقیق، متغیر های تحقیق و نحوه محاسبه آن پرداخته شده و در نهایت نحوه آزمون فرضیه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است.

۳ـ۲ـ نوع پژوهش

بر اساس هدف، پژوهش­های علمی را ‌می‌توان به سه گروه بنیادی، کاربردی و عملی تقسیم نمود. پژوهش­های کاربردی با بهره گرفتن از زمینه و بستر شناختی و معلوماتی که از طریق پژوهش­های بنیادی فراهم شده، برای رفع نیازمندی­های بشر و بهبود و بهینه­ سازی ابزارها، روش­ها، اشیاء و الگوها در جهت توسعه رفاه و آسایش و ارتقای سطح زندگی مورد استفاده قرار می­ گیرند (حافظ­نیا،۱۳۸۲).

بر اساس نحوه گردآوری داده ­های مورد نیاز، پژوهش­های علمی را ‌می‌توان به دو دسته کلی آزمایشی و توصیفی تقسیم کرد. در پژوهش آزمایشی به منظور برقراری رابطه علّی ـ معلولی میان دو یا چند متغیر از طرح­های آزمایشی استفاده می­ شود. پژوهش توصیفی شامل مجموعه روش­هایی است که هدف آن ها توصیف شرایط یا پدیده ­های مورد بررسی است. اجرای پژوهش توصیفی می ­تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم ­گیری باشد. پژوهش توصیفی را ‌می‌توان به پنج دسته؛ پژوهش پیمایشی^[۷۱]، اقدام پژوهشی^[۷۲]، پژوهش پس­رویدادی^[۷۳] (علّی مقایسه­ ای)، بررسی موردی^[۷۴] و پژوهش همبستگی^[۷۵] تقسیم کرد (سرمد و همکاران، ۱۳۸۵).

برای بررسی توزیع ویژگی­های یک جامعه آماری، روش پژوهش پیمایشی به کار می­رود و هدف از پژوهش اقدام پژوهشی، توصیف شرایط یا پدیده ­های مربوط به نظام آموزشی ‌می‌باشد. در پژوهش پس­رویدادی، پژوهشگر با توجه به متغیر وابسته به بررسی علل احتمالی وقوع آن می ­پردازد، به عبارت دیگر این نوع پژوهش گذشته­نگر بوده و سعی دارد از علت به معلول برسد. پژوهشگر در مطالعه موردی به بررسی یک مورد پرداخته و آن را از جنبه­ های مختلف بررسی می­ کند. در پژوهش همبستگی رابطه میان متغیرها بر اساس هدف پژوهش تحلیل می­گردد. پژوهش­های همبستگی را ‌می‌توان بر حسب هدف به سه دسته؛ مطالعه همبستگی دو متغیری، تحلیل ماتریس همبستگی یا کواریانس و تحلیل رگرسیون تقسیم کرد (سرم و همکاران، ۱۳۸۵).

این تحقیق با توجه به هدف، تحقیقی کاربردی است. از لحاظ روش، یک تحقیق توصیفی (نیمه تجربی) از نوع همبستگی است. در این تحقیق با بهره گرفتن از فنون رگرسیون لجستیک، مناسب ترین الگو برای پیش‌بینی ورشکستگی بر طبق شرایط حاکم بر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برازش می شود.

۳ـ۳ـ فرضیه های تحقیق

فرضیه عبارت است از یک قضیه شرطی یا غیر شرطی که توسط پژوهشگر، (تنها ‌به این منظور که نتایج منطقی آن کشف یا استخراج گردد، بدون اعتقاد به آن) پذیرفته می شود. نقش فرضیه در تحقیق علمی عبارت است از پیشنهاد تبیین هایی برای برخی از واقعیت ها و هدایت پژوهشگر (رضوانی،۱۳۹۰).

فرضیه اصلی تحقیق:

نسبت های مالی ابزار مناسبی برای پیش‌بینی بحران کسب وکار می‌باشند.

فرضیه های فرعی تحقیق:

۱ـ نسبت های نقدینگی نقش معناداری در پیش‌بینی بحران های کسب وکار در بورس اوراق بهادار دارد.

۲ـ نسبت های فعالیت نقش معناداری در پیش‌بینی بحران های کسب وکار در بورس اوراق بهادار دارد.

۳ـ نسبت های سود آوری نقش معناداری در پیش‌بینی بحران های کسب وکار در بورس اوراق بهادار دارد.

۴ـ نسبت های اهرمی نقش معناداری در پیش‌بینی بحران های کسب وکار در بورس اوراق بهادار دارد.

۳ـ۴ـ قلمرو تحقیق

قلمرو زمانی تحقیق: تحقیق حاضر به صورت سالانه در بازه زمانی ۱۳۸۶ـ۱۳۸۹ انجام گرفته است.

قلمرو مکانی تحقیق: پژوهش حاضر در کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران صورت گرفته است.

قلمرو موضوعی تحقیق: این تحقیق به بررسی پیش‌بینی بحران مالی با بهره گرفتن از نسبت های مالی پرداخته است.

۳ـ۵ـ جـامـعه آمـاری و حجم نمونه

جامعه آماری این تحقیق، کلیه شرکت های پذیرفته شده طی سال های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۹ در بورس اوراق بهادار تهران است. نمونه تحقیق نیز شامل شرکت هایی با محدودیت های زیر می‌باشند:

1. 1. دارای سال مالی منتهی به۲۹ اسفند باشند.

1. 1. جزء شرکت های تولیدی پذیرفته شده در بورس باشند.

1. همه اطلاعات مورد نیاز تحقیق برای شرکت های مورد نظر در دسترس باشد.

منظور از شرکت های تولیدی شرکت هایی است که در زمینه‌های بازرگانی، خدماتی و مالی فعالیت نمی کنند. با توجه به تحقیق، نمونه در دو گروه می بایست طبقه بندی شوند. گروه اول متشکل از شرکت های دارای بحران مالی و گروه دوم متشکل از شرکت های فاقد بحران مالی هستند. جهت انتخاب شرکت های دارای بحران مالی از پیش فرض ماده ۱۴۱ قانون تجارت استفاده شده است. طبق ماده ۱۴۱ قانون تجارت شرکت های ورشکسته شرکت هایی هستند که زیان انباشته آن ها بیشتر از ۵۰ درصد سرمایه آن ها باشد. در این تحقیق اگر شرکتی در سه سال متوالی مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت باشد، ورشکسته تلقی می شود و در غیر اینصورت غیر ورشکسته است. بر این اساس هر یک از سال های ۸۶ تا ۸۹ بررسی و شرکت های مشمول و غیرمشمول ماده قانون ۱۴۱ مشخص، سپس نمونه تحقیق مبنی بر ورشکستگی در سه سال متوالی مشخص شده است. نتایج بررسی ها نشان می‌دهد که تعداد شرکت های تولیدی ورشکسته پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران شامل ۶۰ عدد می‌باشد. سپس از میان شرکت های تولیدی باقی مانده با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی نیز ۶۰ شرکت غیرورشکسته انتخاب گردید. ‌بنابرین‏ نمونه تحت بررسی شامل ۱۲۰ شرکت می‌باشد.

۳ـ۶ـ نحوه جمع‌ آوری اطلاعات

برای محاسبه متغیر های وابسته و مستقل تحقیق از اطلاعات صورت های مالی اعضای نمونه استفاده شده است. برای جمع‌ آوری اطلاعات و داده های تحقیق از نرم افزار ره آورد نوین استفاده خواهد شد. بعد از جمع‌ آوری داده ها در نرم افزار اکسل طبقه بندی و تجزیه و تحلیل اولیه صورت خواهد گرفت و بعد از آماده شدن داده ها برای تجزیه و تحلیل آماری و آزمون فرضیه‌ها از نرم افزار SPSS استفاده می نماییم. در واقع می توان اهم موارد انجام شده برای جمع‌ آوری داده ها را بدین صورت بیان نمود:

1. 1. به دست آوردن جامعه آماری و نمونه تحقیق

1. 1. جمع‌ آوری داده های مالی

1. 1. محاسبه متغیر ها

1. 1. طبقه بندی متغیر ها در قالب مدل تحقیق در فایل اکسل

1. تحلیل داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS

۳ـ۷ـ تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق

برای انتخاب متغیرهای مدل می بایست از تعاریف و نسبت هایی استفاده شود که اطلاعات آن موجود و به راحتی از طریق صورت های مالی شرکت ها قابل استخراج باشد. در این بخش متغیرهای وابسته و مستقل به شرح زیر معرفی شده است.