افزایش تعداد تولیدات علمی نمایهسازی شده دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وبآوساینس، میتواند نشاندهنده افزایش کمّی فعالیّتهای علمی و پژوهشی نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی در طول سال‌های مورد مطالعه باشد.
در این پژوهش مشاهده می‌شود که دانشگاه آزاد اسلامی نیز همانند سامانه علمی کشور (عصاره و ویلسون، ۱۳۸۴: علیجانی و کرمی، ۱۳۸۶؛ نوروزی چاکلی و همکاران، ۱۳۸۸؛ نیاکان، ۱۳۸۸) و نیز دانشگاه‌های مختلف در سطح کشور (نوری، نوروزی و میرزایی، ۱۳۸۵؛ حسن‌زاده و همکاران، ۱۳۸۷؛ عصاره، قانع و رحمانی سفیدویه، ۱۳۸۹) در سال‌های اخیر رشد قابل ملاحظه‌ای را در تولیدات علمی خود در سطح بین‌المللی شاهد بوده است.
۵-۲-۲- سؤال دوّم پژوهش
نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی بیشتر به کدام زبان تولیدات خود را در پایگاه وبآوساینس در سال‌های ۱۹۸۵ تا ۲۰۰۹ منتشر کرده اند؟
بررسیهای انجام شده نشان داد که تولیدات دانشگاه آزاد اسلامی در مجموع به ۸ زبان از ۵۴ زبان تحت پوشش پایگاه وبآوساینس منتشر شده است که بیشتر این تولیدات (۸۷/۹۹ درصد) به زبان انگلیسی بوده است و سهم زبانهای چینی، اسپانیایی، ایتالیایی، صربی، عربی، فارسی و فرانسوی بسیار ناچیز می باشد. در تولیدات علمی کل جهان در پایگاه وبآوساینس، زبان انگلیسی (۶۶/۹۲) در رتبه نخست قرار دارد و زبانهای آلمانی، فرانسوی و روسی با اختلاف قابل توجهی در رتبه های بعدی قرار دارند. درصد اختصاص یافته به زبان انگلیسی در دانشگاه آزاد اسلامی با درصد اختصاص یافته به این زبان در کل جهان شباهت دارد، اما تنوّع زبانی تولیدات علمی این دانشگاه، با توجه به پایین بودن درصد دیگر زبان‌ها، بسیار اندک و درعین حال قابل انتظار است.
مؤسسه اطّلاعات علمی که به طور معمول در ارزیابی کمّی میزان انتشارات علمی کشورها و دانشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد به زبان انگلیسی می باشد و بیشتر آثار انگلیسی زبان را تحت پوشش قرار می دهد. غلبه زبان انگلیسی در پایگاه وبآوساینس به دلیل شمار بالای نشریات انگلیسی زبان در این پایگاه می‌باشد. در واقع میتوان گفت سوگیری انگلیسی-آمریکایی پایگاه وبآوساینس و غلبه زبان انگلیسی موجب شده تا بسیاری از تولیدات دیگر به این پایگاه راه پیدا نکند.
عصاره بیشتر بودن تولیدات به زبان انگلیسی را تا حدودی به ضوابط تعیین شده از سوی مؤسسه اطّلاعات علمی و تبدیل شدن زبان انگلیسی به زبان مکاتبه و مبادله علمی بین دانشمندان میداند. چرا که برای انتقال مؤثر اطلاعات و بین المللی شدن پژوهشها برگرداندن اطلاعات به زبانی که به وسیله دانشمندان سایر کشورها نیز استفاده شود، ضروری است. وی این نکته را به عنوان یکی از نارساییهای این پایگاه یاد می کند؛ زیرا تأکید زیاد این پایگاه بر منابع انگلیسی زبان باعث می شود کل تولیدات علمی کشورهای جهان در این پایگاه به طور یک دست پوشش داده نشود و بررسی تولیدات علمی کشورهای غیر انگلیسی زبان جامعیت نداشته باشد (به نقل از عصاره در عصاره، نوروزی چاکلی و کشوری، ۱۳۸۹).
بیشتر بودن تعداد تولیدات علمی به زبان انگلیسی در بسیاری از پژوهش‌های دیگر نیز مورد تأیید قرار گرفته است (نوروزی چاکلی و همکاران، ۱۳۸۸).
۵-۲-۳- سؤال سوّم پژوهش
تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وبآوساینس در سال‌های ۱۹۸۵ تا ۲۰۰۹ از نظر نوع تولیدات چگونه است؟
افزایش تنوّع تولیدات علمی نمایهسازی شده کشور در نمایههای استنادی بین المللی، میتواند بیانگر افزایش توجّه پژوهشگران به انتشار تولیدات علمی خود در انواع مدارک قابل نمایهسازی شدن باشد (نوروزی و همکاران، ۱۳۸۸). نتایح حاصل از بررسیها در این پژوهش نشان داد که دانشگاه آزاد اسلامی تولیدات خود را در ۱۰ نوع از ۳۶ نوع تولیدات پایگاه وبآوساینس منتشر ساخته است. در میان انواع تولیدات، مقالات پژوهشی و مقالات همایش‌ها از بیشترین سهم در تولیدات علمی نمایهسازی شده برخوردار بوده و در حدود ۹۰ درصد از تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی را در بر می گیرد. به عقیده عصاره، قانع و رحمانی سفیدویه (۱۳۸۹) یکی از دلایل اختلاف در میزان استفاده از دو قالب مقالات مجلات و مقالات همایش‌ها با قالبهای دیگر میتواند این باشد که پژوهشگران نتایج پژوهش‌های خود را در درجه اوّل در مجلات علمی و کنفرانسها و گردهماییها عرضه می کنند.
البته در میان تولیدات علمی مقالات پژوهشی، مقالات مروری، نامه ها و یادداشتهای تحقیقاتی دارای بار پژوهشی بیشتری هستند (ستوده، ۲۰۰۶) که در این پژوهش درصد زیادی از تولیدات دانشگاه آزاد اسلامی به آن اختصاص دارد.
۵-۲-۴- سؤال چهارم پژوهش
پوشش موضوعی تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وبآوساینس در سال‌های ۱۹۸۵ تا ۲۰۰۹ چگونه است؟
از مطالعات مهمی که با بهره گرفتن از شاخصهای علمسنجی انجام می شود بررسی تولیدات علمی به تفکیک حوزه های موضوعی می باشد. بررسی حوزه های موضوعی دانشگاه آزاد اسلامی در پایگاه وبآوساینس نشان داد که در حوزه موضوعی فنی و مهندسی و علوم فضا به ترتیب بیشترین و کمترین تولیدات صورت گرفته است.
تولیدات دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه علوم انسانی (علوم اجتماعی و اقتصاد و بازرگانی) درصد بسیار کمی از تولیدات را تشکیل می دهد. این امر میتواند به این دلیل باشد که در رشته علوم انسانی به دلیل ماهیت خاص خود بیشتر تولیدات به شکل کتاب منتشر می شود. داورپناه (۱۳۸۶) عقیده دارد در حوزه علوم، جبهه تحقیق بین المللی است و عمده مخاطبین این حوزه، جامعه علمی در سطح بین المللی است، در حالی که در بخش زیادی از علوم انسانی جبهه تحقیق ملّی است و بیشتر فعالیّتهای پژوهشی این حوزه جمعیّت وابسته، فرهنگ وابسته و سیاست وابسته است.
بیشتر بودن تعداد تولیدات علمی در یک حوزه موضوعی را نمیتوان به معنای بالاتر بودن و یا موفقتر بودن دامنه فعالیّتهای علمی دانشمندان آن حوزه نسبت به سایر حوزه ها دانست. این بیشتر بودن میتواند به دلیل تفاوتهای موجود در ماهیّت علمی رشتههای مختلف باشد. بنابرین، نباید این نتایج برای مقایسه برتری یک حوزه موضوعی نسبت به دیگر حوزه های موضوعی استفاده شود (نوروزی چاکلی و همکاران، ۱۳۸۸). در واقع تفاوت ماهیتی رشته‌ها و موضوعات باعث تفاوت در اندازه، رویّه‌های انتشار و استناد در آن ها می‌شود که این امر هم بر میزان تولید علم و هم بر میزان تأثیر استنادی آن ها اثر می‌گذارد. اندازه جامعه علمی، پویایی و ایستایی محتوا، نوع رسانه های انتشاراتی و پوشش در پایگاه‌های استنادی از مهم‌ترین عواملی هستند که بر میزان و چگونگی تولید علم در حوزه های موضوعی مختلف اثر می‌گذارند (ستوده، ۱۳۹۰).
آخرین نظرات