از طرف دیگر هم عوامل محیطی بیرون از انسان و هم عوامل شناختی درون او در کنترل رفتار مؤثر است. به طور دقیق تر، فرآیندهای شناختی، محیطی و رفتار شخص بر هم تاثیر و تاثر متقابل دارند و هیچ کدام از این سه جزء را نمی توان جدا از اجزای دیگر به عنوان تعیین کننده رفتار انسان به حساب آورد(بندورا[۳۹]،۱۹۷۷). به عبارت دیگر خصوصیات فردی و محیطی بر رفتار تاثیر می‌گذارند(گلنز و ویسوانت[۴۰]،۲۰۰۸) و فرایند انتخاب شغل، متغیرهای محیطی و رفتاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد(روگر و کرید[۴۱]،۲۰۱۱). روانشناسان حرفه ای برای مدت طولانی مایل به دانستن این مطلب بودند که چگونه موقعیت ادراکات و تفاوت‌های فردی نتایج شغلی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و همچنین رابطه بین تفاوت های فردی، عوامل محیطی و رفتارها که با هم منافع و تمایل شغلی را توضیح می‌دهند چگونه است؟(کونکلین و همکاران[۴۲]،۲۰۱۲). به عبارت دیگر چگونه محیط شخصی و باورهای فرهنگی انتخاب شغل و توسعه شغلی را تحت تاثیر قرار می‌دهند (تنگ و رأس[۴۳]، ۲۰۰۷). از این رو از تئوری شغلی شناختی اجتماعی به عنوان تئوری دوم برای سنجش تمایل جوانان به اشتغال در حرفه کشاورزی استفاده شده است.

۱-۲۳-۲ تئوری رفتار برنامه ریزی شده [۴۴]

توسعه و آزمون تئوری عمل منطقی مبنی بر این فرض است که رفتارهای مورد مطالعه تحت کنترل بوده و کاملا ارادی هستند. ‌بنابرین‏ تئوری عمل منطقی تنها محدود به پیش‌بینی رفتارهای ارادی بود (آجزن،۱۹۹۹). در اوایل ۱۹۸۰ بود که بر این مدل انتقاداتی وارد شد و باعث شد تا برای حذف محدودیت های تئوری عمل منطقی تدبیری اندیشیده شود(یزدان پناه و همکاران[۴۵]، ۲۰۱۱). سپس آیزن در سال ۱۹۸۸ با توجه به محدودیت های مدل مذکور ‌در مورد رفتارهای غیر ارادی افراد، با اضافه کردن عامل کنترل رفتاری درک شده این مدل را توسعه داد و تئوری رفتار برنامه ریزی شده را ایجاد نمود.(یزدان پناه و همکاران[۴۶]، ۲۰۱۴). رابطه تمایل رفتاری با رفتار نشان می‌دهد، افراد تمایل دارند در رفتارهایی درگیر شوند که قصد انجام آن ها را دارند. ‌بنابرین‏ رفتار همیشه بعد از قصد رفتاری و متصل به آن است. این تئوری بر این فرض استوار است که رفتار منحصراً تحت کنترل تمایل رفتاری می‌باشد. در نتیجه بیشترین کاربرد این تئوری در رفتارهای ارادی (رفتارهایی که برای انجام شدن، تنها نیازمند اراده و تمایل فرد می‌باشند)(کانر و آرمیتاژ[۴۷]، ۱۹۹۸). تئوری رفتار برنامه ریزی شده یک تئوری شناختی اجتماعی است که به منظور درک و پیش‌بینی انجام یا عدم انجام رفتار انسان طراحی شده و تاثیر سه عامل نگرش، هنجار ذهنی و کنترل رفتاری درک شده بر قصد انجام رفتار را تعیین نمود (آجزن، ۱۹۹۹). به عبارت دیگر سه عامل مذکور مستقیما بر تمایل فرد تاثیر می‌گذارند تا یک رفتار را شکل دهند لذا تئوری رفتار برنامه ریزی شده می‌تواند یک تئوری مؤثر به منظور مطالعه و درک تمایل های رفتاری باشد(مورئان و همکاران[۴۸]،۲۰۱۱).

‌بنابرین‏ در ادامه تئوری رفتار برنامه ریزی شده تشریح شده است:

۱-۱-۲۳-۲ قصد یا تمایل[۴۹]

عامل اصلی تعیین رفتار در تئوری رفتار برنامه ریزی شده نیت فرد برای انجام آن رفتار است. نیات به عنوان عوامل انگیزشی هستند که رفتار را تحت تاثیر قرار می‌دهند. تمایلات نشان دهنده ی آن هستند که فرد چقدر تمایل دارد برای انجام رفتار تلاش کند. به عنوان یک قاعده ی کلی تمایل قوی تر برای انجام یک رفتار، بیشتر احتمال دارد عملی شود(آجزن، ۱۹۹۹). از این رو سازه تمایل دلالت بر میزان اشتیاق و راغب بودن افراد برای سعی و تلاش و برنامه ریزی برای انجام رفتار می‌باشد(کوک و فرینچ[۵۰]، ۲۰۰۸). تمایل به طور کامل واسطه ی اثرات نگرشی و هنجار ذهنی بر رفتار است( هفت و همکاران، ۲۰۰۰). به عقیده لنت و همکاران(۱۹۹۴) تئوری رفتار برنامه ریزی شده استدلال می‌کند که بهترین پیش‌بینی کننده رفتار قصد به انجام رفتار است. به طور مشابه، نظریه شغلی شناختی اجتماعی نشان می‌دهد که اهداف و مقاصد پیش‌بینی کننده مشارکت در فعالیت و رفتار هستند(زیکیک و ساک، ۲۰۰۹).

۲-۱-۲۳-۲ نگرش[۵۱]

نگرش نسبت به رفتار اشاره دارد به درجه ای که یک فرد دارای ارزیابی مطلوب یا نامطلوب از رفتار مورد نظر است(نچیس[۵۲]، ۲۰۱۲). به عبارت دیگر، نگرش احساس کلی افراد ‌در مورد مطلوب بودن یا مطلوب نبودن یک موضوع یا رفتار خاص می‌باشد(الیسون[۵۳]، ۲۰۰۳) . همچنین نگرش فرد نسبت به پیامد آن رفتار، یعنی باور فرد ‌به این که آیا رفتار به پیامد مثبت یا منفی منجر می‌گردد(فوروارد[۵۴]،۲۰۰۶). در واقع نگرش، ارزشیابی مثبت یا منفی فرد به انجام یک رفتار است و میزان آن به سنجش اعتقاد فرد نسبت به نتایج یک رفتار و ارزیابی میزان مطلوبیت نتیجه آن رفتار تعیین می‌شود (ساترلند[۵۵]، ۲۰۱۱). نگرش به طور مستقیم رفتار را تعیین نمی‌کند بلکه به طور غیر مستقیم و از طریق تمایل رفتاری بر رفتار اثر دارد (بامبرگ و موزر، ۲۰۰۷). به عبارت دیگر نگرش در نوع رفتار انسان نقشی تعیین کننده دارد و تمایل و تصمیم انسان در انجام یا عدم انجام هر کاری بدان وابسته است (اسبورن و دیر، ۲۰۰۰).

۳-۱-۲۳-۲ هنجار ذهنی[۵۶]

در چارچوب تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده، مفهوم هنجار ذهنی در درجه اول فشار اجتماعی درک شده که افراد مرجع مهم، در انجام یا عدم انجام رفتار دارند، می‌باشد(بامبرگ و موزر، ۲۰۰۷) و اشاره به برداشت فرد از نظرات افراد مهم برای انجام یا عدم انجام رفتار است (دیبار[۵۷]، ۲۰۰۶). به عبارتی نشان‌دهنده میزان اهمیت به نظر سایر افراد درمورد رد یا پذیرش رفتار مورد نظر است(ساترلند، ۲۰۱۱). به طور کلی هنجارذهنی اشاره ‌به این مسئله دارد که فشارهای اجتماعی درک شده ممکن است باعث شود فردی رفتار خاصی را انجام دهد یا ندهد (چتزیسارانتیس[۵۸]،۲۰۱۱).

۴-۱-۲۳-۲ کنترل رفتاری درک شده[۵۹]

کنترل رفتار درک شده، نقش مهمی در تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده دارد؛ در واقع تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده با اضافه شدن کنترل رفتار درک شده است که از تئوری عمل منطقی متفاوت شده است (آجزن، ۱۹۹۹). سازه کنترل رفتاری درک شده به عنوان سومین عامل تعیین کننده قصد انجام رفتار به درک فرد از آسانی و سختی انجام رفتار مربوط است(هرناندز و مازون[۶۰]، ۲۰۰۷). به عبارت دیگر تخمین توانایی فرد برای انجام رفتار کنترل رفتار درک شده نامیده می‌شود(بامبرگ و موزر، ۲۰۰۷). همچنین باور به وجود یا عدم وجود فاکتورهایی که عملکرد رفتار را تسهیل می‌کند (ساترلند، ۲۰۱۱).

کنترل رفتاری درک شده در تئوری رفتار برنامه ریزی شده، ادراک از محدودیتهای درونی و بیرونی انجام رفتار را انعکاس می‌دهد(چتزیسارانتیس، ۲۰۱۱). همچنین می توان گفت کنترل رفتاری درک شده اشاره به درجه ای دارد که یک فرد احساس می‌کند انجام دادن یا ندادن یک رفتار تحت کنترل ارادی او می‌باشد .اگر افراد معتقد باشند که آن ها منابع یا فرصت هایی برای انجام دادن رفتار مورد نظر در اختیار ندارند، احتمال انجام رفتار مورد نظر کمتر خواهد شد حتی اگر افراد نسبت به انجام رفتارمورد نظر نگرش مثبتی داشته باشند، و یا اگر آن ها اعتقاد داشته باشند که افراد مهم دیگر انجام آن رفتار را تأیید می‌کنند(آجزن، ۱۹۹۹).

شکل۱-۲٫ تئوری رفتار برنامه ریزی شده(آجزن،۱۹۹۹)

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...