این پایان نامه به بررسی سطح تعارض بین افراد و واحدهای سازمانی در شرکت پایانه های نفتی خارگ واحد عملیات دریایی می پردازد. هدف اصلی اجرای این تحقیق ارئه راهکارهای مناسبی جهت مدیریت تعارض با توجه به مولفه های شخصیتی، سبک مدیریت، اهداف فردی، سیستم ارتباطات، عوامل صف و ستاد و تحصیلات عالیه و تجربه برای دستیابی به اهداف سازمانی می باشد. بدین منظور شش سوال فرعی در مورد تعارض بین ویژگی های شخصیتی با ساختار سازمانی، سبک مدیریت و انتظارات کارکنان، اهداف فردی با اهداف سازمانی، نارسایی سیستم ارتباطات، عوامل صف و ستاد و تحصیلات عالیه و تجربه به عنوان متغیرهای مستقل و یک سوال اصلی به عنوان متغیر وابسته سطح تعارض در سازمان را بررسی می نماید. برای بررسی رابطه بین متغیرها جامعه آماری در بین کارکنان رسمی دارای مدرک کارشناسی و بالاتر عملیات دریایی انتخاب و با بهره گرفتن از روش نمونه گیری ساده از بین 103 نفر تعداد 81 نفر به عنوان نمونه آماری برگزیده شدند. روش تحقیق در این پژوهش، براساس از نوع کاربردی و از نظر ماهیت            توصیفی – پیمایشی بوده و داده ها توسط پرسشنامه ای محقق ساخته و جمع آوری شد. برای روایی پرسشنامه از تایید متخصصان امر و برای تعیین پایایی آن از روش آلفای کرونباخ استفاده گردید و سپس به وسیله نرم افزار Spss و با بهره گرفتن از آزمون T دو نمونه مستقل و آنالیز واریانس و آزمون رتبه بندی فریدمن به همراه سطح معنی داری برای آزمون فرض های تکمیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس یافته های این پژوهش چنین نتیجه گیری شد که در حال حاضر بیشترین تعارض در نارسایی سیستم ارتباطات و کمترین تعارض میان تحصیلات و تجربه وجود دارد. همچنین سایر مولفه ها ما بین این دو وضعیت قرار دارند. در پایان پیشنهاداتی در جهت مدیریت تعارضات موجود برای تعالی و بهبود سازمان ارائه شده است. ضمن اینکه پیشنهاداتی برای تحقیقاتی آتی نیز ارائه گردید.

کلید واژه ها: تعارض، سبک مدیریت، ساختار سازمانی، مدیریت تعارض، پایانه نفتی

 
فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                               شماره صفحه

فصل اول، کلیات تحقیق

مقدمه. 2

1-1. بیان مساله تحقیق… 3

1-2. اهمیت و ضرورت تحقیق… 4

1-3. اهداف پژوهش…. 4

1-3-1. هدف اصلی… 4

1-3-2. اهداف فرعی… 4

1-4. سوال های تحقیق… 5

1-5. فرضیه های پژوهش…. 5

1-6. قلمرو تحقیق… 5

1-7. تعاریف نظری و عملیاتی واژه های تحقیق… 6

1-7-1.تعاریف نظری.. 6

1-8. ساختار کلی تحقیق… 7

فصل دوم، مروری بر پیشینه تحقیق

مقدمه. 10

2-1. قسمت اول: تعارض (تعاریف، تاریخچه و رویکردها). 11

2-1-1. تعریف گروه. 11

2-1-2. انواع گروه ها 12

2-1-3. شبكه های رسمی و غیر رسمی… 13

2-1-4. سرشت سازمان های غیر رسمی… 14

2-1-5. رهبران غیر رسمی… 15

2-2. تعارض…. 16

2-2-1. دیدگاه های تعارض…. 19

2-2-2. انواع تعارض…. 20

2-2-3. منابع تعارض…. 21

2-2-3-1. نتایج تعارض بین گروهی… 22

2-2-3-2. تعارض كارآمد و غیر كارآمد.. 23

2-2-4. مدیریت تعارض…. 24

2-2-5. نوع شناسی و اصطلاحات تعارض…. 26

2-2-6. جایگاه تعارض در مدیریت… 27

2-2-7. تقسیم بندی تعارضات سازمانی… 27

2-2-7-1. تعارض بر حسب طرف‌های تعارض…. 27

2-2-7-2. تعارض سازنده در برابر تعارض مخرب… 28

2-2-8. ارزیابی منشأ تعارضات سازمانی… 28

2-2-9. استراتژی ایجاد تعارض سازنده در سازمان.. 30

2-2-10. مراحل تعارض در سازمان ها 31

2-2-11. انواع تعارض سازمانی… 31

2-2-12. تعارض و مدیریت تعارض از دیدگاه تئوریهای مدیریت… 38

2-2-13. استراتژی های مدیریت تعارض…. 41

2-3. پیشینه تحقیقات… 46

فصل سوم، روش اجرای تحقیق

مقدمه. 60

3-1. جامعه آماری.. 60

3-2. تعیین حجم نمونه: 60

3-3. روش تحقیق… 61

3-4. شیوه اجرای پژوهش…. 61

3-5. مدل مفهومی تحقیق… 62

3-6. ابزار جمع آوری اطلاعات… 63

گیری.. 63

گیری.. 64

3-9. روش های آماری این پژوهش…. 65

فصل چهارم، تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه. 67

4-1- تحلیل توصیفی داده های تحقیق… 67

4-1-1-تحلیل توصیفی داده های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان.. 67

4-1-1-1-تحلیل توصیفی جنسیت پاسخ دهندگان.. 67

4-1-1-2-تحلیل توصیفی سن پاسخ دهندگان.. 68

4-1-1-3- تحلیل توصیفی سابقه کار پاسخ دهندگان.. 69

4-1-1-4 تحلیل توصیفی میزان تحصیلات پاسخ دهندگان.. 70

4-1-2-شاخص های توصیفی متغیرهای پژوهش…. 71

4-2- بررسی فرضیه های پژوهش…. 72

4-3-رتبه بندی متغیر ها 76

فصل پنجم، بحث و نتیجه گیری

مقدمه. 72

5-1- خلاصه موضوع و روش پژوهش…. 72

5-2- بحث و تفسیر نتایج.. 72

5-3- پیشنهادهای کاربردی.. 76

پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی… 77

محدودیت های پژوهش…. 78

5-5-1- محدودیت های در اختیار. 78

5-5-2- محدودیت های خارج از اختیار. 79

منابع و مأخذ.. 80

پیوست… 86

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                              شماره صفحه

جدول (3-1) تناظر سئوالات با شاخص های تحقیق 63

جدول (3-2) ضریب آلفای کرونباخ برای محاسبه پایایی پرسشنامه ­هاو و متغیرهای پژوهش 64

جدول (4-1) توزیع فراوانی و درصد فرآوانی نمونه برحسب جنسیت… 67

جدول (4-2) توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر حسب سن.. 68

جدول (4-3) توزیع فراوانی نمونه بر حسب سابقه کار. 69

جدول (4-4) توزیع فراوانی نمونه مورد مطالعه بر حسب میزان تحصیلات… 70

جدول (4-5) مقادیر شاخص های توصیفی در خصوص چالش های پیش روی مدیران و ابعاد آن 71

جدول (4-6) آزمون کولموگروف-اسمیرنوف 72

جدول (4-7) نتایج آزمون برای ویژگی های شخصیتی 73

جدول (4-8) نتایج آزمون برای سبک مدیریت 74

جدول (4-9) نتایج آزمون برای اهداف فردی 74

جدول (4-10) نتایج آزمون برای نارسایی سیستم ارتباطات 75

جدول (4-11) نتایج آزمون برای صف و ستاد 75

جدول (4-12) نتایج آزمون برای تحصیلات عالیه 76

جدول (4-13) نتایج آزمون فریدمن 76

جدول (4-14) آزمون فریدمن و میانگین رتبه عوامل 77
 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                               شماره صفحه

شکل (3-1): مدل پژوهشی تحقیق (برگرفته از ادبیات و پیشینه تحقیق) 62

شکل (4-1) توزیع نمونه مورد مطالعه بر حسب جنسیت 68

شکل (4-2) ترکیب جمعیتی نمونه مورد مطالعه بر حسب سن.. 69

شکل (4-3) ترکیب جمعیتی نمونه مورد مطالعه بر حسب سابقه کار 70

شکل (4-4) ترکیب جمعیتی نمونه مورد مطالعه بر حسب میزان تحصیلات. 71

فصل اول

کلیات تحقیق

مقدمه

کلمه تعارض به شکل های گوناگون معنی و تفسیر شده است که همه آنها دارای وجوه مشترکی هستند و به معنی مخالفت، تضاد، مانع و اختلاف آمده اند که باعث نزاع و کشمکش بین فرد با فرد، فرد با گروه، گروه با گروه و فرد با سازمان می گردد. در دنیای امروز منابع انسانی به عنوان مهمترین دارایی های سازمان محسوب می گردد و وجود همکاری و هم فکری بین آنها در رسیدن به اهداف سازمانی بسیار مفید و ضروری است. لذا چگونگی برخورد با تعارض در ایجاد همفکری و همدلی بسیار مهم و حیاتی است.

تعارض به علل گوناگون بین افراد و گروه ها به وجود می آید. تفاوت های ادراکی، شخصی، اعتقادی، سیاسی و عقلی و حتی ظاهری افراد از یک سو و استنباط های مختلف در مورد هدف های فرد، سازمان و جامعه از سویی دیگر تعارض های گوناگون را در محیط کار جمعی از جمله دانشگاه به وجود می آورد. در این راستا شناسایی علل موثر در برخورد مناسب با این تعارض ها ضروری است. مدیریت تعارض مانند سایر رفتارهای سازمانی، به شدت از عوامل فردی، ساختاری، ارتباطی و غیره تاثیر می گیرد. هر کدام از سبکهایی که مدیران برای حل تعارض انتخاب کنند ممکن است با تعدادی از این عوامل مرتبط باشد (ابزری و نجفی، 1386).

استفاده صحیح و موثر از تعارض موجب بهبود عملکرد و ارتقای سطح سلامتی سازمان می گردد و استفاده غیر موثر از آن موجب کاهش عملکرد و ایجاد کشمکش و تشنج در سازمان می شود. استفاده موثر از تعارض مستلزم شناخت و درک کامل ماهیت آن و همچنین علل خلق کننده و کسب مهارت در اداره کنترل آن است که البته امروزه به عنوان یکی از مهمترین مهارت های مدیریت به شمار می آید. توانایی برخورد با تعارض و اداره آن در موفقیت مدیران سازمان نقش ارزنده ای دارد (کاظم پور، 1384).

در این تحقیق سعی می شود با بررسی سطح تعارض بین افراد و واحدهای سازمانی شرکت پایانه نفتی خارگ و شناخت عوامل آن در صورت وجود تاثیرات مخرب ناشی از این تعارض راه کارهای مناسبی جهت مدیریت آن ارائه گردد. در ادامه ی این فصل بیان طرح موضوع و مساله اصلی پژوهش و تبیین ویژگی های تحقیق است که در پی آن جهت گیری کلی پژوهش مشخص شده است. سپس اهمیت و ضرورت پژوهش، اهداف و فرضیات و مدل پژوهش، معرفی متغیرهای پژوهش و در آخر نیز تعاریف نظری و عملیاتی واژه های تحقیق در این فصل مورد اشاره قرار گرفته است.

1-1. بیان مساله تحقیق

تعارض پدیده‌ای است كه آثار مثبت و منفی روی عملكرد افراد و سازمان‌ها دارد. استفاده صحیح و مؤثر از تعارض موجب بهبود عملكرد و ارتقای سطح سلامتی سازمان می‌گردد و استفاده غیر مؤثر از آن موجب كاهش عملكرد و ایجاد كشمكش و تشنج در سازمان می‌شود. استفاده مؤثر از تعارض مستلزم شناخت و درك كامل ماهیت آن و همچنین علل خلق كننده و كسب مهارت در اداره و كنترل آن است كه البته امروز به عنوان یكی از مهمترین مهارت‌های مدیریت به شمار می‌آید. توانایی برخورد با تعارض و اداره آن، در موفقیت مدیران سازمان‌ها نقش ارزنده‌ای دارد. اگر تعارض‌ها سازنده باشند، موجب بروز افكار نو و خلاق می‌شوند و زمینه تغییر و نوآوری و تحول سازنده را در سازمان فراهم می‌سازند و در نهایت به مدیریت كمك می‌كنند تا به اهداف سازمانی خویش نائل آید. تعارض سازمانی به چندین شكل پدیدار  می شود. دوایر سازمانی هدفهای مختلف و متفاوتی دارند، كا ر ها و وظایف مختلفی را بر عهده میگیرند و از نظر حیثیت و اعتبار با هم متفاوتند؛ اعضای هر دایره یا گروه از نظر سن، میزان تحصیلات، سطح آموزش و تجربه با هم اختلاف دارند. تعارض بین گروه ها و افراد با وجود چنین اختلاف هایی ایجاد می شود. هنگامی كه گروه ها با یک مشكل روبرو می شوند، اولین هدف بدست آوردن یک راه حل است. با این وجود، ظهور پیشنهادات متعدد اشخاص را به داشتن نظرات متعدد وا میدارد و یكی از اینها پدیدار شدن میل برای نگهداری موقعیت موجود است. تبدیل آنها به نقطه نظرات بی طرف نیز به فرایند حل مشكل اضافه می شود. یعنی وقتی هدف پیروزی بیشتر از هدف پیدا كردن بهترین راه حل باشد می تواند به كاهش كیفیت تصمیم گیری منتج شود. مدیر باید منابع بالقوه و فراهم كننده تعارض را برای اداره كردن شناسایی كرده و تشخیص دهد. تنظیم استراتژی برای تعارض نیازمند تجزیه و تحلیل موقعیت تعارض و شناسایی نقاط اساسی و راهبردی رشد تعارض می باشد. مدیران با پاسخ به سه سوال كلیدی می توانند موقعیت تعارض را تجزیه و تحلیل كنند.

چه كسی تعارض را ایجاد كرده است؟ ممكن است تعارض بین افراد، گروه ها و بین بخش ها باشد. منبع ایجاد تعارض چیست؟ ممكن است تعارض از رقابت، تفاوت های شخصی و یا نقش های سازمانی ناشی شود. سطح تعارض چگونه است؟ ممكن است موقعیت تعارض طوری باشد كه مدیر باید بی درنگ دخالت كند یا نیاز به برنامه ریزی و زمان داشته باشد.؟. تعارض می تواند موجب مخدوش شدن ماموریت هر سازمان شود و این واقعیتی است كه مقامات اجرایی سازمان با آن روبه رو هستند. در این تحقیق ما درباره ماهیت تعارض بین گروه ها و نیز در مورد اینكه آیا پدیده تعارض باعث سلامت سازمان یا بیماری آن   می شود، بحث می كنیم. ماهیت سازمان به گونه ای است كه پذیرای پدیده تعارض است؛ زیرا یک سازمان از گروه ها و دوایری تشكیل شده است كه تضاد منافع دارند. بنابراین در این تحقیق سعی می شود با بررسی سطح تعارض بین افراد و واحدهای سازمانی شرکت پایانه نفتی خارگ (واحد عملیات دریایی) و شناخت عوامل آن در صورت وجود تاثیرات مخرب ناشی از این تعارض راه کارهای مناسبی جهت مدیریت آن ارائه گردد.

1-2. اهمیت و ضرورت تحقیق

شرکت پایانه های نفتی کار خود را رسما از سال 1379 پس از جدا شدن از شرکت مناطق نفتخیز جنوب شروع کرد. رسالت شرکت دریافت نفت خام و میعانات گازی تولید شده از مناطق نفتخیز و ذخیره سازی و سپس صدور آن می باشد که به عنوان حیاتی ترین شاهرگ اقتصادی ایران نقش مهمی در ایجاد منابع مالی در اقتصاد کشور ایفا می نماید. با توجه به وابستگی اقتصاد کشور به نفت خام صادراتی شایسته است از مدیریت توانمند و نیروهای زبده و کارآمد برخوردار باشد لذا برای برخورداری از این مزیت ضرورت دارد نقاط قوت و ضعف را در زمینه های مختلف از جمله تعارض را در ابعاد گوناگون به شرح ذیل شناسایی و در جهت اهداف سازمانی مدیریت کرد.

ضرورت شناسایی و انتخاب سبک مدیریت صحیح تعارض در جهت تحقق اهداف سازمانی.