۴-۱۲-۲-نظریه یکپارچه پذیرش واستفاده از فناوری

یکی ازجدید ترین مدل ها درباره پذیرش فناوری، نظریه یکپارچه پذیرش واستفاده از فناوری^[۵۷] (UTAUT) است که آن را میتوان حاصل تلفیق سازه های اصلی چندین مدل مشهور در زمینه پذیرش فناوری، ازجمله مدل پذیرش فناوری، نظریه نشر نوآوری، نظریه عمل مستدل، نظریه رفتار هدایت شده، نظریه شناخت اجتماعی، مدل انگیزشی و…دانست. هدف نظریه یکپارچه، دست یافتن به دیدگاهی واحد درباره پذیرش کاربران است. این نظر یه شامل چهار مولفه یاعامل تعیین کننده موثر درتمایل و استفاده از فناوری است که عبارتنداز :
انتظارعملکرد^[۵۸] : میزانی که فرد معتقد است استفاده ازیک سیستم به وی کمک خواهد کرد درعملکرد شغلی خود به منافعی نایل آید.
انتظارتلاش^[۵۹] : میزان آسانی نحوه استفاده از سیستم است.
اثرات اجتماعی^[۶۰] : میزانی که یک فرد ادراک میکند افراد مهم دیگر معتقدند اوباید ازسیستم جدید استفاده کند.
شرایط تسهیل گر^[۶۱] : میزانی که فرد معتقد است زیر ساخت های فنی وسازمانی لازم برای پشتیبانی ازکاربرد فناوری اطلاعات وارتباطات فراهم است (گوپتا^[۶۲]، داس گوپتا^[۶۳] و گوپتا، ۲۰۰۸).

این نظریه مدیران رایاری میدهد که احتمال پذیرش فناوری جدید در درون سازمان را ارزیابی کنند. همچنین موجب شناخت عواملی میشود که پذیرش فناوری های جدید راتحریک میکنند از زمان شکل گیری این نظریه درسال ۲۰۰۳، محققان مختلف به آزمون آن درپذیرش فناوری پرداخته اند. جنسیت، تجربه، سن، داوطلبانه بودن استفاده از فناوری، به عنوان متغیرهای تعدیل گر درمدل اصلی تعییین شده اند (همان منبع ) .

۱۳-۲-پیشینه پژوهش

با توجه به گسترش روز افزون کاربرد فنآوری اطلاعات و ارتباطات در عرصه جهانی، پژوهش های متعددی در این زمینه صورت گرفته که بخش عمده آنها به بررسی میزان و چگونگی استفاده از اینترنت در بین اعضای هیئت علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی وبه ظورکلی جامعه دانشگاهی پرداخته است.و تأثیراستفاده از اینترنت بر فعالیتهای آموزشی و پژوهشی و ارتباطی کاربران در داخل و خارج از کشور مورد توجه گرفته است حال به طور مختصر به برخی از این مطالعات که نزدیکی و مشابهت بیشتری با موضوع پژوهش داشته اند اشاره میشود:

۱-۱۳-۲-پیشینه پژوهش در خارج

“شیلر^[۶۴]” (۱۹۹۴) در تحقیقی که انجام داد به این نتیجه رسید که اینترنت، شیوه های سنتی جستجو و تبادل اطلاعات را در میان دانشمندان و پژوهشگران متحول کرده است .
“کوهن^[۶۵]” (۱۹۹۶) تأثیر اینترنت (پست الکترونیکی، وب و نشریات الکترونیکی) بر تولیدات پژوهشی کاربران و اعضای هیئت علمی تمام‌وقت برخی دانشگاه‌های ایالات متحده در رشته‌های مختلف آموزشی را مورد بررسی قرار داد و دریافت که بین استفاده از اینترنت و منابع اطلاعاتی الکترونیکی با تولیدات پژوهشی (انتشارات) اعضای هیئت علمی مزبور، رابطه مثبت وجود دارد.
“رضائی” (۱۹۹۷)در پژوهشی درباره اثرات اینترنت بر ارتباطات علمی روانشناسان دانشگاهی استرالیا دریافت که ارتباط غیر رسمی دانشمندان، بیش از یک دهه است که تحت تأثیر شبکه های پرشمار جهانی و پس از آن، به واسطه استفاده بیش از پیش از پست الکترونیکی و گروه‌های گفتگوی الکترونیکی، تغییر کرده است.
یافته‌های “لازینگر^[۶۶] و همکارانش” (۱۹۹۷) نشان داد که تمایل به استفاده از اینترنت نزد اعضای هیئت علمی بالا است و ۳/ ۸۰ درصد پاسخگویان از اینترنت استفاده می کنند. ۷۵ درصد آنان علاوه بر پست الکترونیکی از خدماتی چون گوفر، وب جهانی و موزاییک نیز بهره می گیرند. عوامل مؤثر در عدم استفاده از منابع اطلاعات الکترونیکی نیز کم‌آگاهی از منابع الکترونیکی و ارزش آن ها، هزینه بالای خدمات، و نبود آموزش می باشد.
“اسمیت لاین”^[۶۷] و “کریستن‌سان”^[۶۸] (۲۰۰۱) به رشد روزافزون استفاده پزشکان از اینترنت اشاره داشته و تأثیر اینترنت را در فعالیت‌‌‌های پزشکان و بهبود کیفیت امور درمانی مورد بررسی قرار داده اند و این تأثیر را مثبت دانسته اند.
“هامزا^[۶۹] و همکارانش” (۲۰۰۱) نیز به بررسی استفاده از اینترنت در برنامه های آموزشی دستیاران پاتولوژی پرداخته و بر نقش این فناوری قدرتمند در آموزش با کیفیت بالا و بدون محدودیت زمانی و مکانی، تأکید کرده اند.
“گرین”^[۷۰] (۲۰۰۴) در پژوهشی به این نتیجه دست یافت که نگرش اعضای هیئت علمی، که خود یک عامل مهم در استفاده از فنآوری اطلاعات و ارتباطات است تحت تاثیر عواملی مانند: ویژگی های شخصیتی و جمعیت شناسی آنها است. او به این نتیجه دست یافت که اعضای هیئت علمی جوانتر نسبت به کاربرد رایانه، اینترنت و نوآوری هایی از این دست در فعالیت های پژوهشی خود راغب تر هستند. همچنین این پژوهشگر در پژوهش خود به این نتیجه رسید که کمک نهاد های آموزشی به اعضای هیئت علمی برای تشویق به استفاده از فنآوری اطلاعات در تدریس،کمک به دغدغه های امنیتی که در این زمینه برای آموزشگران وجود دارد و اختصاص بودجه برای فراهم ساختن زیرساخت های مورد نیاز در دانشگاه ها میتواند استفاده از این فن آوری را در دانشگاه ها توسعه دهد.
“سعد^[۷۱] و همکاران” (۲۰۰۷)معتقدند که مهارت ها وباورهای اعضای هیئت علمی نسبت به فنآوری اطلاعات و ارتباطات برای استفاده درزمینه های آموزشی عوامل موثری هستند همچنین آنها به این نتیجه دست پیدا کردندکه عوامل شخصیتی چون نگرش ، علایق ،آموزش وحمایت های مالی سازمان در استفاده از این فناوری مهم هستند این پژوهشگران همچنین یادآور شده اند که ویژگی هایی مانند:هزینه، سرعت گردش اطلاعات و ویژگی پردازش اطلاعات تاثیر ناچیزی بر استفاده از این فنآوری از سوی اعضای هیئت علمی در آموزش عالی داشته است.
“کینگ وی^[۷۲] وهمکارانش” (۲۰۰۹)در پژوهشی در رابطه با پذیرش و کاربرد فنآوری اطلاعات و ارتباطات از سوی اعضای هیئت علمی در آموزش عالی به این نتیجه دست یافتند که حمایت سازمانی ،رهبری ،آموزش و توسعه منابع انسانی و منابع در دسترس به عنوان مهمترین متغیرهای تاثیرگذار بر پذیرش و کاربرد فنآوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش عالی به شمار می روند.

۲-۱۳-۲-پیشینه پژوهش در ایران

“نیک‌نژاد” (۱۳۷۵)به بررسی عواملی که در بهره گیری از اینترنت و امکانات آن به منظور تأمین نیازهای اطلاعاتی نقش بازدارنده ای دارند پرداخته است. برخی از این عوامل عبارت‌اند از: محدودیت ظرفیت خطوط مخابراتی، ناآشنایی با امکانات رایانه، اینترنت، و ….
یافته‌های پژوهش “ستوده” (۱۳۷۷) نشان داد که در میان خدمات و منابع اینترنت نیز بیشترین کاربر را پست الکترونیکی و وب دارند. عوامل مؤثر در این استفاده نیز عبارت‌اند از: جنسیت، درجه علمی، مرتبه دانشگاهی، میزان آشنایی با رایانه، و آموزش. مشکلات استفاده از این منابع به دو دسته‌ ـ عوامل فردی، و عوامل اطلاعاتی‌ ـ مربوط می شوند. استفاده از این خدمات بر رفع نیازهای اطلاعاتی و بر کیفیت و کمیّت پژوهش‌های انجام‌شده اثر گذار است. میزان فعالیت‌‌‌های پژوهشی بین دو گروه کاربران و غیر کاربران متفاوت است و این تفاوت نشان می دهد که آن دسته از اعضای هیئت علمی که از نظر پژوهشی فعال ترند، از لحاظ اطلاعاتی نیز فعال ترند. هر دو گروه نیاز به استفاده از این منابع را گزارش کرده اند.
“سلاجقه” (۱۳۷۷) تحقیقی با عنوان «بررسی نگرش کاربران مرکز اینترنت دانشگاه علوم پزشکی شیراز در مورد اینترنت و دستیابی به اطلاعات از طریق آن» انجام داد که در بخشی از آن آمده است: نگرش کاربران به اینترنت و دستیابی به اطلاعات از طریق آن، مثبت است و بین نگرش کاربران مختلف تفاوت معناداری وجود ندارد. از دید کاربران این تحقیق اینترنت دارای نقاط قوت متفاوتی است که به ترتیب اولویت عبارت‌اند از: دستیابی سریع و آسان به اطلاعات، آسان‌نمودن کارها، ایجاد روابط دوستانه، صرفه‌جویی مالی، و انعطاف‌پذیری.
نتایج پژوهش” اخوتی” (۱۳۷۷) نشان دادکه استفاده کنندگان از اینترنت بیشتر برای کارهای پژوهشی ( ۲/ ۸۸%) و سپس برای برقراری ارتباط با همکاران خود( ۷/ ۶۶%) از این فناوری استفاده می نمایند.
نتایج تحقیق “حیاتی” و “تصویری قمصری ” (۱۳۷۹) نشان داد که ۲/ ۴۶ درصد از کاربران، میزان تأثیر اینترنت بر فعالیت‌‌‌های پژوهشی خود را زیاد، و ۶/ ۲۵ درصد در حد متوسط ارزیابی نموده اند .۲/ ۷۳ درصد از غیرکاربران نیز تمایل به استفاده از اینترنت دارند.
نتایج تحقیق “محمد اسماعیل ” (۱۳۷۹) نشان داد که هدف بیش از نیمی از افراد جامعه ( ۵۵ درصد) از مراجعه به بخش اینترنت مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات، انجام کارهای تحقیقی و نیز کسب اطلاعات تخصصی و روزآمد (۴۵ درصد) بوده است.
نتایج تحقیق “گلابیان” (۱۳۷۹) نیز حاکی از آن می باشد که تقریباً نیمی از اعضای هیئت علمی مورد بررسی از پست الکترونیکی استفاده می نمایند. همچنین استفاده‌ کنندگان از سرویس پست الکترونیکی مقالات بیشتری تولید و منتشر کرده اند و نتایج آزمون آماری نشان داد که در خصوص انتشار مقاله، بین دو گروه کاربر و غیر کاربر سرویس پست الکترونیکی، تفاوت معناداری وجود دارد.
“محقق زاده” و “عبدالهی” (۱۳۸۱) تحقیقی با عنوان «بررسی نظرات و نحوه استفاده مشترکین عضو مرکز اینترنت دانشگاه علوم پزشکی شیراز از امکانات مرکز و تأثیر آن بر کارهای پژوهشی این اعضا» انجام دادند. نتایج پژوهش نشان داد که اعضای مرکز به اهمیت اینترنت واقف بوده و استفاده از آن را برای بعضی از امور، دستور کار خود قرار داده اند. این افراد برای گرایش خود به استفاده از اینترنت، «دسترسی به اطلاعات روزآمد» را به عنوان دلیل اول انتخاب کرده اند. همچنین افراد مورد بررسی از مرکز اینترنت برای تهیه مقاله استفاده کرده و ۱۲۴ نفر (۸/ ۶۰ درصد) از آن‌ ها تهیه مقاله را دلیلی برای کاربری اینترنت دانسته اند. تعداد ۱۳۷ نفر(۲/ ۶۷ درصد) از اعضا نیز اظهار داشته اند که از اینترنت برای افزایش کیفیت امور پژوهشی خود استفاده می کنند.
در پژوهشی که از سوی “یعقوبی"و"شمسایی"(۲۰۰۴)که در دانشگاه زنجان و به منظور بررسی عوامل موثر بر کاربرد اینترنت از سوی اعضای هیئت علمی دانشگاه زنجان صورت گرفت نتایج نشان داد، پاسخگویان نگرشی مثبت نسبت به اینترنت دارند و رابطه مثبت و معنی داری بین استفاده از اینترنت و خصوصیاتی از قبیل مهارت رایانه ای، مهارت در زبان انگلیسی، سن، سابقه شغلی، تعداد آثار علمی و فعالیت های پژوهشی آنها وجود دارد.
نتایج پژوهش"اسدی” و"کریمی” (۱۳۸۶) با عنوان ، واکاوی سازه های موثر برکاربرد فنآوری اطلاعاتی از سوی آموزشگران مراکز آموزش علمی کاربردی، مشخص شد میان میزان آشنائی و مهارت درزبان انگلیسی، آشنائی و مهارت اینترنتی، آشنایی مهارت رایانه ای، زمینه به کارگیری فنآوری اطلاعات، عوامل فنی و شرایط محیطی با میزان استفاده آموزشگران از فنآوری های گوناگون اطلاعاتی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین براساس نتایج حاصل از این پژوهش میزان مهارت و آشنایی در زمینه اینترنت، زمینه های به کارگیری فنآوری اطلاعات، میزان مهارت و آشنایی در زمینه رایانه و مهارت آموزشگران به زبان انگلیسی در مجموع در حدود۶۳/۴ درصد از تغییرات متغیر وابسته پژوهش را تبیین نمودند.
“مشهدی و همکارانش” (۱۳۸۶)در پژوهشی با عنوان،عوامل موثر برکاربرد فنآوری اطلاعات از سوی اعضای هیئت علمی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، مشخص کردند که میان سن، سابقه شغلی، راهنمایی پایان نامه، مهارت درزبان انگلیسی، تعداد آثار علمی و نگرش افراد به استفاده از فنآوری اطلاعات رابطه معنی داری وجود دارد.
نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان داد مهارت در استفاده از رایانه، نگرش افراد به فناوری اطلاعات، مهارت دراستفاده از اینترنت و سن ۶۳/۵ درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نمودند..
“نجفی” و"باقرپور"(۱۳۸۶)در پژوهشی با عنوان، بررسی میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در دانشجویان پیام نور و ارائه الگویی جهت استفاده بهینه ،به بررسی میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در میان دانشجویان دانشگاه پیام نور شهرستان ساری و ارائه الگویی جهت استفاده بهینه میپردازند. نتایج بدست آمده نشان داد که بین سن و میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در میان دانشجویان دانشگاه پیام نور رابطه معناداری وجود دارد. همچنین وضعیت اقتصادی دانشجویان در میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات موثر است. از سوی دیگر، بین وضعیت اجتماعی دانشجویان در میزان استفاده از رایانه رابطه ای وجود ندارد، اما بین وضعیت اجتماعی دانشجویان و میزان استفاده از اینترنت رابطه معناداری مشاهده می شود. جنسیت از عوامل کم اثر و رشته تحصیلی از عوامل بی اثر در میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
” سلیمانی و همکاران"(۱۳۸۸)در پژوهش با عنوان، رابطه بین میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با ویژگی های جمعیت شناختی اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، با هدف بررسی رابطه میان میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با ویژگی­های جمعیت شناختی اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، برای ایجاد توانایی در کاربرد مؤثر فناوری اطلاعات و ارتباطات، شناخت فواید و مشکلات استفاده از آن و همچنین بررسی کاستی­ها و چالش با ارائه راه­کار انجام شده­است. در بررسی نتایج پژوهش، رابطه میان میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با توجه به جنسیت اعضای هیئت علمی ، میانگین استفاده از رایانه و نرم­افزارها، اینترنت و سرویس­های اینترنتی، میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در انجام عملکردهای آموزشی زنان بیشتر از مردان،و میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در انجام عملکردهای پژوهشی مردان بیشتر از زنان است.در رابطه با سن رابطه منفی (معکوس) وجود دارد. در ارتباط با سطوح گذرانده شده (مقدماتی، متوسطه، پیشرفته، تجربی) در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، اختلاف معنی­داری نشان می دهد، که به ترتیب کم به زیاد به صورت زیر هستند: ۱- مقدماتی ۲- تجربی۳- متوسط ۴- پیشرفته و در خصوص مرتبه­های گوناگون علمی (مربی آموزشیار، مربی، استادیار، دانشیار و استاد)، در مقادیر به­دست آمده از سابقه خدمت متفاوت اعضای هیئت علمی هیچ تفاوت معنی­داری وجود ندارد. در مکان­های استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات بیشتر در منزل و محل کار و در برخورد با مشکل در زمینه استفاده، بیشتر به کندی سرعت اتصال به شبکه اشاره کردند.
” سلیمانی و همکاران"(۱۳۸۸)در پژوهش با عنوان،رابطه بین پذیرش وکاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات با عملکرد آموزشی و پژوهشی اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، بررسی ناشناخته ها و چالش های آموزشی از دلایل انجام این پژوهش است. این پژوهش از لحاظ هدف، از نوع تحقیقات کاربردی و توصیفی پیمایشی و نیز براساس روش تحقیق، از نوع تحقیقات همبستگی بوده است. جامعه مورد پژوهش با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی- طبقه ای با تخصیص متناسب با حجم نمونه، ۲۷۴ نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد بود. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه و مشاهده و مصاحبه استفاده شده است. برای محاسبه پایایی بخش های مختلف پرسشنامه نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. با توجه به نتایج به دست آمده با بهره گرفتن از ضریب همبستگی پیرسون بین میزان استفاده اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد از فناوری اطلاعات و ارتباطات با عملکرد آموزشی و پژوهشی شان رابطه مثبت (مستقیم) به دست آمد؛ هر چه میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات بیشتر باشد، فعالیت های آموزشی و پژوهشی اعضا نیز بیشتر و به روزتر خواهد شد.
“آگهی” و “بیگلری"(۱۳۸۹)در پژوهشی با عنوان، بررسی عوامل مؤثر برکاربرد فنّاوری اطلاعات و ارتباطات از سوی اعضای هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه ، با هدف بررسی عوامل مؤثر بر کاربرد فنّاوری اطلاعات و ارتباطات از سوی اعضای هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه انجام شد. نتایج نشان داد که میان تعداد مقالات چاپ شده در کنفرانسها و مجله­های خارجی و داخلی، آشنایی با سرویس­های اینترنتی، مهارت در استفاده از رایانه، مهارت در استفاده از سرویس­های اینترنتی، میزان استفاده از اینترنت برای اهداف آموزشی و پژوهشی، مهارت در زبان انگلیسی، نگرش به استفاده از فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پژوهش، مرتبه علمی و میزان استفاده از اینترنت برای انجام پایان نامه و رساله با متغیر میزان کاربرد فنّاوری اطلاعات و ارتباطات از سوی اعضای هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. در تحلیل رگرسیونی نیز متغیرهای پیش ­بینی کننده عوامل مؤثر بر کاربرد اعضای هیئت علمی از فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در سه گام وارد شدند که این متغیرهاشامل مهارت در استفاده از سرویس­های اینترنتی، نگرش به استفاده از فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پژوهش، تعداد مقالات چاپ شده در کنفرانس ها و مجله­های خارجی بودند که در مجموع در حدود ۱/۲۵ درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین کردند.
“کیانفر"(۱۳۹۱) در پژوهشی را با هدف تعیین رابطه بین میزان استفاده اعضای هیات علمی از فناوری اطلاعات و ارتباطات با عملکرد پژوهشی آنان در دانشگاه پیام نور استان خوزستان اجرا کرد.وی درپرسشنامه محقق ساخته خود با سوال های چند گزینه ای که شامل سه بخش: ۱) اطلاعات فردی اعضای هیات علمی ۲) پرسشنامه نوع و میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط اعضای هیات علمی ۳) پرسشنامه وضعیت عملکرد پژوهشی اعضای هیأت علمی مبتنی بر استفاده ازفنآوری بود به جمع آوری دیتا پرداخت. نتایج حاکی از آن است که اعضای هیات علمی به میزان متوسط از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای امور پژوهشی استفاده میکنند، همچنین بین میزان استفاده اعضای هیات علمی از فناوری اطلاعات و ارتباطات با عملکرد پژوهشی آنها رابطه مستقیم ومثبتی به دست آمد.
یافته های پژوهشگرانی مانند:نوروزی چاکلی(۱۳۷۹)،مینز و السون(۱۹۹۵)،کوزما(۱۹۹۸)،خوش کنار (۱۳۸۴)گویای تاثیر متغیرهای مختلفی ازجمله: جنسیت،سن،وضعیت اقتصادی-اجتماعی،رشته تحصیلی و میزان مهارت استفاده از رایانه و اینترنت بر کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
بررسی مطالعات انجام شده نشان میدهد که هر یک از پژوهشگران در پژوهش های خودعوامل موثر دراستفاده ازفنآوری اطلاعات و ارتباطات را از جنبه های خاص مورد توجه فرار داده اند و سعی داشته اند با شناخت این عوامل، علل تاثیر گذار بر استفاده از فنآوری اطلاعات وارتباطات ازسوی کاربران را تبیین کنند.این مطالعات نشان میدهد که ویژگی های فردی (سن،جنسیت،وضعیت اجتماعی-اقتصادی و میزان تحصیلات)، عوامل آموزشی و حرفه ای(مرتبه علمی،سابقه شغلی،مهارت در زبان انگلیسی وآشنایی درکاربرد فنآوری اطلاعات و ارتباطات) و عوامل پژوهشی (تعداد مقالات چاپ شده و استفاده از فنآوری اطلاعات و ارتباطات در راهنمایی پایان نامه ها و رساله ها) و عوامل نگرشی برکاربرد فنآوری اطلاعات و ارتباطات از سوی اعضای هیئت علمی ،عوامل تاثیر گذار هستند. در پژوهش حاضر سعی داریم به بررسی میزان تاثیر برخی از این عوامل برکاربرد فنآوری اطلاعات و ارتباطات به طور خاص اینترنت در میان جامعه آماری مدنظر بپردازیم.

فصل سوم روش تحقیق

 

۱-۳-مقدمه

در این مرحله از پژوهش مشخص میشود که محقق با چه رویکرد و روشی قرار است آنچه را که ناشناخته و مجهول است، شناسایی و معلوم نماید. دستیابی به اهداف علمی زمانی میسر است که در انتخاب روش شناسی تحقیق ، دقت علمی لحاظ گردد.در این فصل روش انجام تحقیق ،روش گردآوری اطلاعات ،جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری ،ابزار گردآوری داده ها و روش تجزیه تحلیل داده ها تشریح میشود.

۲-۳-روش تحقیق

پژوهش حاضر از نوع توصیفی است که با روش پیمایشی به انجام رسیده. پیمایش، مجموعه ای از روش های منظم و استاندارد است که برای جمع آوری اطلاعات درباره افراد و یا مجموعه های بزرگتر مورد استفاده قرار می گیرد وهمچنین روشی برای بدست آوردن اطلاعاتی درباره ی دیدگاه ها، باورها، نظرات، رفتارها یا مشخصات گروهی از اعضای یک جامعه آماری از راه انجام تحقیق است.
تحقیق پیمایشی به آن دسته از تحقیق هایی گفته می شود که محقق در پی بررسی توزیع ویژگی افراد یک جامعه باشد و یا بخواهد نظر یک جامعه آماری را در خصوص پدیده، فرد یا عقیده ای را مشخص کند هدف از تحقیق پیمایشی شناخت صفات ،ویژگی ها، عقاید ،نگرش ها، رفتارها و سایر مسائل افراد یک جامعه از طریق مراجعه به آنهاست (اشرفی ریزی.۱۳۸۷ ، ۹۹).
این روش احتمالا بهترین روش موجود برای آن دسته از پژوهندگان اجتماعی است که علاقه مند به جمع آوری داده های اصلی برای توصیف جمعیت های بزرگ هستندکه نمی توان بطور مستقیم آنهارا مشاهده کرد . با نمونه گیری کاملا تصادفی میتوان گروهی از پاسخگویان را فراهم کرد که ویژگیهای آنان منعکس کننده ویژگیهای جمعیت بزرگتر باشد همچنین این روش وسیله خوبی برای سنجش نگرشها و جهتگیریها است . میتوان از پیمایشها برای هدفهای توصیفی و اکتشافی استفاده کرد.
هرگاه داده ها و اطلاعات کمی و کیفی که از میان یک جامعه آماری به صورت کاملا تصادفی انتخاب شده وبه شکل جداول یا نمودارها نشان داده شود و تلخیص گردد و بالاخره ارتباط بین آنها توصیف شود کلیه این امور تحت شاخه ای از علم آمار به نام آمار توصیفی قرار می گیرد . در آمار توصیفی اطلاعات حاصل از یک گروه، همان گروه را توصیف می کند.

۳-۳-جامعه آماری و حجم آن

جامعه آماری مورد مطالعه در پژوهش حاضر شامل دانشجویان رشته علوم ارتباطات اجتماعی درمقطع کارشناسی پیوسته وکارشناسی ارشد میباشد که در سال تحصیلی ۱۳۹۲ - ۱۳۹۱ در این دانشگاه مشغول تحصیل بوده اند و تعداد آنها برابر ۹۰۸ نفر میباشد از این رقم تعداد ۶۸۲نفر دانشجوی کارشناسی وتعداد ۲۲۶ نفر دانشجوی کارشناسی ارشد میباشند.

اثرات تنیدگی به شکل های مختلف نمایان می شود . “کوکس^[۷۸]” اثرات تنیدگی را به پنج دسته اثرات عینی ، اثرات رفتاری ، اثرات شناختی ، اثرات فیزیولوژیکی و اثرات سازمانی تقسیم می کند(میتچل^[۷۹] ، ۱۹۸۲) .
در یک تقسیم بندی کلی تر تنیدگی در قالب عوارض فیزیولوژیکی روانی و رفتاری مطرح شده است(رابینز ، ۱۹۹۳ ، لوتانز ، ۱۹۸۹ ، ایوانسویچ و ماتسون ، ۱۹۸۰) . در این قسمت ضمن معرفی نشانه ها و اثرات فیزیولوژیکی روانی و رفتار تنیدگی ، اثرات سازمانی تنیدگی نیز با توجه به ماهیت تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد .
الف) اثرات فیزیولوژیک
امروز ارتباط بین تنیدگی و بیماریهای مزمن بدون هیچ تردیدی مطرح است و حجم تحقیقات انجام شده توسط دانشمندان و محققان در این زمینه در طول چند دهه اخیر گواه این مساله است .
از بارزترین این بیماریها ، بیماریهای دستگاه قلب و گردش خون است . استرس ممکن است سبب بیماریهای فشار خون ، افزایش چربیهای خون و تشدید خطر تصلب شرائین ، اختلال خونرسانی ، به ماهیچه قلب بخصوص در افراد مبتلا به تنگی سرخرگهای الکیلی("کرونر^[۸۰] ")و حتی مرگ ناگهانی شود . همچنین تنیدگی ممکن است موجب بروز سردردهای میگرنی و بیماریهای عصبی دیگر شود . بیماری های غدد درون ریز مانند دیابت ، نازایی و … . بیماری های دستگاه ایمنی ، دستگاه گوارش ، پوست و … از جمله موارد دیگر هستند که بر اثر تنیدگی به وجود می آیند (بهزاد ، ۱۳۷۲).
جدول ۲-۲-۲ انواع بیماری های ناشی از تنیدگی را که تاکنون شناخته شده ، نشان می دهد. همچنین “ملویش^[۸۱]” اثرات فیزیولوژیک تنیدگی زا در طول زمان را در جدول ۲-۲-۳ نشان داده است(اردوآبادی ، ۱۳۸۱).
جدول ۲-۲-۲- بیماری های ناشی از تنیدگی در دستگاه های مختلف بدن^[۸۲]
جدول ۲-۲-۳ اثرات فیزیولوژیک تنیدگی در طول زمان^[۸۳]
ب) اثرات روانی
اثرات روانی و فیزیولوژیکی تنیدگی از جهتی به هم شبیه اند و دراینجا همین که شخص به مرحله تحلیل رفتگی نزدیک می شود نشانه ها قوی تر و نیرومندتر می شوند . از نظر روانی نشانه نزدیک شدن به مرحله تحلیل رفتگی ، ناتوانی و ضعفی است که با خستگی همراه است(شفر^[۸۴] ، ۱۳۷۱) . جدول ۲-۲-۴ اثرات روانی تنیدگی را نشان می دهد.
جدول ۲-۲-۴ : اثرات روانی تنیدگی^[۸۵]

 

۱ـ کج خلقی دائم ۲ـ احساس عدم توانایی در مقاومت ۳ـ بی علاقگی به زندگی ۴ـ احساس دائمی یا ادواری ترس از بیماری ۵ـ احساس گناه ۶ـ احساس بد بودن یا آزار رساندن به خود ۷ـ اشکال گرفتن در تصمیم گیری ۸ـ احساس زشتی ۹ـ بی علاقگی نسبت به سایر افراد ۱۰ـ آگاهی از خشم فرو خورده ۱۱ـ ناتوانی در نشان دادن احساس واقعی

۱۲ـ احساس هدف دشمنی دیگران قرار گرفتن ۱۳ـ از دست دادن احساس لذت ۱۴ـ احساس فراموش ۱۵ـ هراس از آینده ۱۶ـ احساس شکست به عنوان یک فرد ۱۷ـ احساس نداشتن کسی که به او اعتماد کند ۱۸ـ اشکال در تمرکز حواس ۱۹ـ عدم توانایی اتمام یک کار قبل از پرداختن به کار دیگر ۲۰ـ ترس از یک فضای باز یا فضای بسته و یا ترس شدید از تنهایی

ج) اثرات رفتاری
بدن تنها وسیله ای نیست که اطلاعات در مورد تنیدگی را به بتوان از آن به دست آورد . رفتار و احساسات نیز شاخصهای مهمی برای تعیین اینکه آیا فرد تحت فشار می باشد محسوب می شود . طی واکنش اخطار و پس از آن مرحله مقاومت شمار گوناگونی از شاخصهای رفتاری حضور مراحل"نشانگان سازگاری کلی” را در بدن رخ می دهد ، آشکار می سازد(شفر ، ۱۳۷۱) .

اثرات رفتار تنیدگی به صورت بروز اختلالاتی در رفتار فرد ظاهر می شود . این اختلالات عبارتند از: (راو^[۸۶] ، ۱۳۶۶)
ـ اختلال تطابق با خلق افسرده: تظاهر عمده شامل علائم افسردگی از قبیل گریه و نومیدی است .
ـ اختلال تطابق با خلق مضطرب: با علائمی از اضطراب از قبیل عصبانیت دلواپسی و از کوره در رفتن ظاهر می شود .
ـ اختلال تطابق با خصایص خلقی مختلف: این اختلال ترکیبهای مختلفی از افسردگی و اضطراب یا سایر خلق ها را نشان می دهد .
ـ اختلال تطابق با آشفتگی کردار: این اختلال به طور عمده با تجاوز به حقوق دیگران یا نقض قواعد عرضی مهم به تناسب سن فرد ظاهر می شود . (مثل مسئولیت نپذیرفتن)
ـ اختلال تطابق با آشفتگی مختلف خلق و کردار: این اختلال هم آشفتگی خلق و هم آشفتگی کردار را نشان می دهد .
ـ اختلال تطابق با انزوا کناره گیری: تظاهر عمده عبارت است از کناره گیری اجتماعی بدون آنکه خلق به طور نمایانی افسردگی یا اضطراب داشته باشد .
ـ اختلال تطابق با خودداری از کار: تظاهر برجسته در اینجا عبارت است از مهار در کار یا فعالیتهایی تحصیلی در فردی که عملکرد شغل یا تحصیلی او حاکی از کفایت بوده است .
ـ اختلال تطابق با خصیصه های ناجور: این طبقه با علائمی تظاهر می کند که آن را نمی توان مشمول ردیف های بالا نمود .
د) اثرات سازمانی تنیدگی
تحقیقات زیادی ثابت کرده است که تنیدگی اثرات مهمی بر روی سازمان می گذارد تحقیقات("ایوان سویچ” و ماتسون"۱۹۸۰) برآوردی را نشان می دهد که بیش از ده درصد تولید ناخالص داخلی امریکا صرف هزینه عواقب تنیدگی می شود . این هزینه فقط مربوط به سلامت افراد در سازمان است و ضرر زیادی متوجه متغیرهای مهمی مانند رضایت و عملکرد شغلی می باشد(رابینز ، ۱۹۹۳) .
تحقیقات نشان می دهد که بین تنیدگی و رضایت شغلی رابطه معکوس وجود دارد (سولیوان^[۸۷] ، ۱۹۹۲). بدین صورت که هر چه میزان تنیدگی افزایش مییابد میزان رضایت شغلی کاهش مییابد .
تنیدگی عملکرد را نیز تحت تأثیر قرار می دهد . درسال ۱۹۸۰ “رابرت یرک و جی.دی. دادسون^[۸۸]” ثابت کردند که تنیدگی تا حد مشخصی کارائی را افزایش می دهد ولی پس از آن کارایی به شدت سقوط می کند(الیوت^[۸۹] ، ۱۳۶۲) .شکل ۲-۲-۷ رابطه تنیدگی با عملکرد را نشان می دهد. همانطور که مشاهده می شود افراد در سطوح پایین تنیدگی فعال نمی باشد . همانطور که مشاهده می شود ، افراد در سطوح پایین تنیدگی فعال نمی باشند. وقتی تنیدگی در حد اعتدال است عملکرد بالا است . در این حالت افراد انرژی خود را به جای مقابله با تنیدگی صرف بالا بردن عملکرد می نمایند(دیویس و نیواستورم^[۹۰] ، ۱۹۸۹) . وقتی تنیدگی از حد اعتدال فراتر می رود افراد به جای بالابردن عملکرد انرژی خود را صرف مقابله با تنیدگی می نمایند .

رهبری هزینه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تمرکز مجدد بر محصول بازار

 

 

 

تمرکز مجدد بر محصول بازار

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

کاهش

 

 

 

 

پیوست ۲: مصاحبه اکتشافی

در این مصاحبه از مدیران شرکت های کوچک و متوسط شهرک های صنعتی استان مازندارن سوالات زیر برای بررسی استراتژی های مورد استفاده شرکت ها در شرایط رکود اقتصادی در سال (۹۱-۹۲) پرسیده شد و سپس پاسخ های آنان با ادبیات تحقیق مقایسه شد و با نظر نخبگان استراتژی هایی برای شرایط رکود انتخاب گردید.

سوال اول: شرایط رکود اقتصادی چه تاثیری بر شرکت و فروش شما داشته است؟
سوال دوم: اقدامات و استراتژی های شما برای مقابله با شرایط رکود اقتصادی چه بوده است؟
مدیر شماره ۱

 

 

• در رکود اقتصادی قدرت خرید مردم پایین می آید، تقاضا کاهش یافته و موجودی انبار افزایش می باید.

 

 

 

• در رکود اقتصادی شرکت ما به تنوع همگون محصولات و تمایز در ارائه خدمات و محصولات پرداخت.

 

 

مدیر شماره ۲

 

 

• تقاضا پایین می آید و هزینه های جاری شرکت بالا میرد چون حقوق افراد ثابت و هزینه حامل های انرژی و دیگر هزینه های ثابت( ملیات و بیمه و حمل و نقل …) شرکت وجود دارد اما درآمد و سود کاهش می یابد.

 

 

 

• کاهش هزینه ها و تعدیل نیرو ها و ایجاد کارایی و اثر بخشی در تولید و عملیات اقداماتی است که شرکت در دوره رکود انجام می دهد.

 

 

مدیر شماره ۳

 

 

• کاهش قدرت خرید و کاهش تقاضا و فروش از اثرات رکود است.

 

 

 

• شرکت با کنترل و کاهش هزینه ها ، کاهش تولید، و تعدیل نیرو پوشش مالی برای خود ایجاد می کند و با دریافت وام جاری با بهره کم به خرید مواد اولیه اقدام می کند و نقدینگی خود را حفظ می کند. حمایت های دولتی از تولید نیز در این زمینه موثر است، قیمت گذاری رقابتی را نیز می توان انجام داد.

 

 

مدیر شماره ۴

 

 

• کاهش قدرت خرید و کاهش تقاضا و فروش از اثرات رکود است.

 

 

 

• کاهش هزینه ها، دریافت وام و ایجاد سرمایه در گردش و حمایت های دولت ا ز تولید و سیاست های دولتی در این زمینه موثر است.

 

 

Abstract
Recessions can severely affect the performance of firms, and even their very survival So the firm had to apply special kind strategy to cope with the crisis. The paper expands our understanding of the effects of recession-related responses on small business Performance. Present paper The purpose is to discover what marketing actions companies performed, what was the impact to the firm, and why the strategys taken either helped them to excel, simply survive, or cease to exist. In terms of purpose, this is an applied research while it is a descriptive survey in terms of data collection. Its populations consist of All officials and business executives and professors of Mazandaran. selected by non-speculative Probability sampling method. Proportionate to sample size, the questionnaire was distribute sampling Examples 4 and 5 university professor, CEO of small and medium Mazandaran.To analyze the data from SUPER DECISION and EXCEL was used. The findings indicate that strategys Product- Market Refocusing , Cost Reduction and Reduction is Respectively in the first place to third taken either helped firms to excel, simply survive, or cease to exist of recession.

• اسبی که بر جفت مرده خود می گرید! (تصاویر ۴-۱۰ ،۴-۱۱)

 

 

 

• سواری در برف و یا سواران بومرنگ انداز؟ (تصویر۴-۱۲)

 

۶-رقص جادویی (تصویر۴-۱۳)
۷-در پوست گوزن (تصویر۴-۱۴)
۴-۲-۷ نمادها
اکنون به اشکالی می پردازیم که به درستی آشکار نیست آیا شکل وسیله ای خاص بوده ویا نمادی برای پیام رسانی «یا هر دو» محسوب می شوند.

این نمادها غالبا دایره ای با زواید متفاوت اند که بیشتر این زواید خطی، از یک سمت کمان و دایره بیرون زده اند. بجز اشکال هندسی منظم همچون سر مستطیل داخل یکدیگر و یا دو دایره متدخل که دایره بیرونی دارای شعاع های کوتاهی می باشد و چند نماد هندسی منظم دیگر مابقی به گونه ای هستند که در نظر اول ممکن است خطوطی بی معنا، مشوش و یا نا تمام به شمار آیند و تنها در بازبینی های مجدد و به ویژه موقعی که نماد در جاهای متفاوت تکرار می شود، خود را نشان می دهند.
این نمادها گاه منفرد و گاه همراه با نمادها و یا نقوش جانوران و آدمی حک شده اند. در فواصل سی تا چهل کیلومتری بیش از چهل نشانه نمادین که غالباً تکرار شده اند ثبت و ضبط شده اند. (لوح های شماره ۱_۲_۳_۴_۵)
امید است زبان شناسان ایران بتوانند این علایم و پیوند آنها را با خطوط اندیشه نگار دریابند.
به نظر می رسد این علایم برای خبر رسانی و انتقال اندیشه و هشدار افراد هم عصر به یکدیگر و یا به منظور اطلاع رسانی به نسل های آینده و یا ثبت ذخیره سازی اطلاعات طراحی شده باشند. شاید بتوان این نشانه ها را به عنوان گام های اولیه و زیر سازهای لازم برای پیدایش خط تلقی نمود.
این گونه علایم تصویری که بر خاسته از خط اشیایی می باشند را زبانشناسان، خط اندیشه نگار نامیده اند. «دانشمندان در صدد آنند که اینگونه خط های اندیشه نگار را در تصاویر ما قبل تاریخ غارها نیز بیابند. برای نمونه تصاویر غارهای پاسکا واقع در شمال اسپانیا از این نوع است». ( فردریش،۱۳۸۶: ۲۰)
منفرد بودن برخی از این علایم گویای آن است که گاه یک علامت به تنهایی یک جمله یا یک عبارت را القا می کند. زیرا «در خط اندیشه نگار معانی کم و بیش پیچیده و با یک اشاره تصویری بیان می شوند. این منظور گاهی ممکن است به اندازه یک عبارت باشد». (همان: ۲۴)
بارزترین علامتی که بیش از همه علایم دیگر تکرار شده، دایره ای دارای زوایای نا منظم و بندرت نظم یافته است ، که این زواید غالباً سه و گاه چهار می باشند و در سمتی از محیط دایره بیرون زده اند و گاه نیم دایره ای شبیه D و یا b انگلیسی است. (تصاویر۴-۱۵ ،۴-۱۶)
به نظر می رسد ترسیم دایره از عصر پارینه سنگی در مناطق دیگر جهان نیز وجود داشته است. در این باره «گوردن چایلد » اشاره می کند:
«چشمگیر ترین و شگفت انگیز ترین جنبه فرهنگ اجتماعات دیرینه سنگی جدید نقش آفرینی هنرمندانه شکارگران است.اینان نقش هایی دایره وار در سنگ یا عاج می تراشیدن…» ( چایلد، همان: ۸۲ و ۲۵)
اما گوردن چایلد نمی گوید که منظور از این کار در نزد انسان دیرینه سنگی جدید چیست؟ البته درک معنی این اشکال دایره وار بر خلاف اعتقاد «فریدریش» که در باره خط اندیشه نگار می نویسد: «برای خواندن این خط دانستن زبان آن ضرورتی ندارد، زیرا مفهوم کلی از خود تصاویر به دست می آید». (چایلد، همان: ۸۲ و۲۵) چندان هم آسان نیست، گرچه ممکن است برای انسان های هم عصر چنین بوده باشد.
«آلبرتین گاور» با احتیاط این نقوش هندسی را به عنوان علایم متمایز کننده همچون نشانه دارایی، نشانه های تعلق ، هویت و تمایز می داند:
«نمادها و اشکال هندسی و مجرد مانند دایره، چرخ، حلقه، شانه، مثلث، کمان، مارپیچ، خطوط دندانه دار و نظایر آن نیز در بسیاری از تصویر های موجود بر روی صخره های ما قبل تاریخ و پس از آن، دیده شده اند. این نشانه ها گاهی اوقات به همراه نشانه های نوشتاری و غالباً به صورت منفرد تصویر شده اند. باید اذعان داشت که معنی دقیق این نگاره ها تا حدودی در هاله ابهام قرار دارد؛ هر چند چنین می نمایدکه نوعی مشخصه کلیشه ای ثابت به شمار می رفته اندکه در ارتباط با نشانه دارایی، نشانه های هویت و تمایز و در نهایت به عنوان علایم متمایز سازنده خطی مورد استفاده قرار گرفته اند. این نشانه ها در خط غالباً و نه همیشه، تجرید نشانه های تصویری پیشین بشمار می آمدند؛ اما سعی در تفسیر و تعبیر نشانه ایی که خارج از قلمرو نوشتار نظام مند یافته شده اند، یعنی بیشتر نشانه های موجود در دنیای کهن، تا حد زیادی در بوته حدس باقی مانده است». (گاور، ۱۳۶۷: ص۱۹)
«نشانه ها، نمادها و انگاره های هندسی اغلب به عنوان نشانه های ملکیت به کار می رفته اند. نشانه های ملکیت از بسیاری جهات هنوز هم شکل انتفاعی نوشتار به شمار می روند و در قالب «امضاء» قدرت را استقرار بخشیده یا مالکیت را مشخص می سازند. این نشانه ها با عناصر موثر در تکامل خط نظام مند رابطه ای تنگاتنگ دارند…
انسان ها در تمامی اعصار، اشکال ساده علایم دارایی را به کار برده اند. از زمان های گذشته تا به امروز، شبانان کوچ رو و گله داران یکجا نشین از این نشانه ها برای داغ زدن بر دام خود به یکسان استفاده کرده اند. .. داغ زدن بر انسان و حیوانات را می توان در مفهومی کاملاً متفاوت و مقیاسی انتزاعی تر، نشانه هم هویت دانستن یک فرد با خدا، یا یک فرد با گروهی خاص تعبیر کرد… به عبارت دیگر تعلق یک فرد، حیوان، شیئی یا قطعه ای زمین را به گروهی، قییله ای، خانواده ای، خدایی، کشوری یا انسانی دیگر می نمایانند». (گاور. همان : ۲۰-۲۱ )
و اما در تیمره:
آیا این دایره تکرار شونده با زواید متفاوت، نشانه جاهای مقدس و یا نشانه گذاری و یادداشت محل های پر شکار و گدارگاه در کوچ های همراه شکار برای سال بعد و یا نشانه هشدار دهنده وجود دام و تله ها که ممکن بوده برای آدمی نیز خطر ناک باشد، بوده است؟
جالب اینکه یکی از عمیق ترین نگاره هایی که تا کنون در منطقه پیدا شده است، مربوط به همین علامت و در «چم اسبه» تنگ غرقاب قرار دارد. وجود این علامت به تعداد بسیار اما با اختلافاتی که در دقت های بعدی بر ملا می شود، این گمان را در ذهن بر می انگیزد که این نشانه ها شباهت بسیاری با خط شجری دارند. (نوعی از خطوط اسلامی که آنرا «سروی» و «نخلی» هم می گویند)( معین، ۸۸۹ و۸۹۰) که از ترکیب یک یا چند پاره خط مایل متصل به یک محور و پاره خط عمودی، همه حروف الفبا را شامل می شود. در اینجا نیز آیا با کم و زیاد و چپ و راست شدن این زواید و گاه با ترکیب اشکال جانوری و نماد های دیگر سخن های بسیاری گفته نمی شود؟ همچون زبان دو علامتی مُرس و یا سخن گفتن رمزی با یکدیگر با صدای ظاهراً بسیار ساده و یکنواخت قلقل قلیان و یا حتی زبان بی صدا و ساده تابانیدن سبیل؛ با این تفاوت که خط شجری و زبان صوتی و زبان حرکتی سبیل تابانی ! ترجمان خط الفبایی اند و این نمادها به احتمال زیاد مربوط به خط عبارتی و اندیشه نگار.
از اینکه گاه دو نمونه از این طیف نمادهای دایره ای شکل در یک محل حک شده اند، نشان می دهد که این نماد بیان یک مسئله واحد را به عهده نداشته است.
به جز این دو دایره زایده دار، نقاط یا دوایر کوچک و مکرر حکاکی شده بر سنگ در تنگ غرقاب و دره زرشکی باباقله و دره جوزعلی هاجیله دیده شده است که به احتمال قوی در پیوند با ثبت و ضبط اعداد و ارقامی مهم قرار دارند.
نظیر چنین نقاط یا دوایر کوچک و مکرری در نقاشی ها و حکاکی های سایر مناطق جهان نیز دیده شده است
«توانایی ذخیره اطلاعات عددی همراه بخشی ناگسستنی از نوشتاربه شمار می آمده است… دانه های شن، صدف، لوبیا،یا حتی قطعات چوب و ریسمان های گره دار نیز در مقیاسی پیچیده تر، ایفاگر همین نقشند». ( گاور .همان:۱۸)
بی شک، در گذشته های دور، حداقل برای ارتفاعات مهم، اعداد بر مواد ماندگار و سخت حک می شده اند.در سنگ نگاره های تیمره مواردی است که به نظر می رسد. در ارتباط با شمارش و ذخیره اطلاعات عددی می باشند.( تصاویر۴-۱۷،۴-۱۸، ۴-۱۹، ۴-۲۰، ۴-۲۱، ۴-۲۲، ۴-۲۳، ۴-۲۴، ۴-۲۵،۴-۲۶، ۴-۲۷)
پس از هر کشفی از نگار گری ها و حکاکی های انسان پیش از تاریخ در اروپا، آفریقا این پرسش بنیادی بارها مطرح شده است که نگارگران و یا حکاکان این آثار چه کسانی بوده اند؟ در چه زمانی می زیسته اند؟ و چرا به این نگارگری دست یازیده اند؟ «ژاک ماکه » به هنگام توصیف حکاکی ها و نقاشی های صخره ای در جنوب قاره آفریقا، در فصل «تمدن کمان داری» می پرسد: «آفرینندگان این آثار که بعضی از آنها کیفیتی والا دارند، چه کسانی بوده اند؟ در این پرسش ها که از سده هجدهم مطرح بوده است هنوز هم به طور کامل جوابی نیافته اند.»
پس از کشف تازه ترین غار نگاری ها در آوینیون فرانسه «ژان کلاتس» مشاور وزارت فرهنگ فرانسه و یکی از صاحبنظران برجسته هنر پیش از تاریخ با شعف اظهار می دارد: «چه جای بکری» «کاملاً دست نخورده است». «هنری بس بزرگ است» وی همچنین قدیمی ترین پرسش را که تاکنون کمترین پاسخ را دریافت کرده است دوباره مطرح می کند. و چگونه و مهمتر از همه چرا هموساپینس ها (انسان هوشمند) به هنر پرداخته اند؟»
در این فصل هویت نقوش، هدف نگارگران و تاریخ گذاری نقوش بررسی خواهد شد.
۵-۱ هویت نگارگران
آنچه مسلم است همه نقوش به حالت ابتدایی (پریمیتیو) می باشند. در مقایسه صخره نگاریهای مورد مطالعه با نقوش غار های اروپا (لاسکو و آلتامیرا) مشاهده می شود که نگارگران اروپایی به تقلید از طبیعت و ناتورالیسم پرداخته اند. و در مواردی که شبیه سازی اتفاق نیفتاده است نوعی استیلزاسیون در نقوش به وجود آمده که کاملاً واضح است که توسط مردم عادی بوجود نیامده اند، اما نقوش مناطق مورد مطالعه که بسیار ابتدایی و پریمیتیو هستند نشان دهنده این است که نگارگر این نقوش هیچگونه شناختی به اصول طراحی نداشته، پس واضح است که توسط یک فرد نقاش نقش نشده اند. شرایط محیطی مناطق مورد نظر از جمله وجود سر پناه نشان از آن دارد که مردم در شرایط خاص مانند زمان شکار از این مکان ها استفاده می کرده اند.
دلیل دیگر که حاکی از اثبات این مدعاست که این نقوش توسط مردم عادی کشیده شده اند اینست که موضوع نگاره ها بیشتر صحنه های شکار و شکارچی، اسب، بزکوهی، تیر و کمان و حرکت انسان و حیوان با یکدیگر را نشان می دهند و نقوشی که نشان دهنده صحنه هایی مانند کشاورزی، دامداری، زندگی روزمره مانند گوسفند، شیردوشی، لباس چوپانی، ظرف و… باشند دیده نمی شود.
۵-۲ هدف نگارگران
اینکه چرا این آثار اندازه ای کوچک دارند و در مقایسه با غارهای اروپا مانند لاسکو و آلتامیرا نقوش بزرگتری در آنها یافت نمی شود صحبتی به عمل نیامده. این مسئله دلایلی دارد از جمله پناهگاه های منطقه که نقوشی را در دل صخره ها جای داده محلی برای ماندن در زمان های طولانی نیست و شاید ارائه یک نقش در اندازه بزرگ شرایطی را از نظر ذهنی می طلبد که هنرمند از قبل باید ذهنیت خود را درگیر ارائه یک اثر بزرگ نماید و این مهم، دغدغه اصلی انسان بومی منطقه نبوده است. امروزه نیز افراد معمولی وقتاز جایی دیدن می کنند به عنوان یادگار علامتی از خود به جای می گذارند تا شاید نشانی از خود به آیندگان دهند.
از آنجائیکه قطع آثار کوچک بوده و در مکانهای بخصوصی رسم شده می توان نتیجه گرفت که خالق آثار قصد هنر نمایی نداشته و زمان کافی برای رسم تصاویر بزرگتر روی دیوار صخره ها را نداشته و هنگامی که در این پناهگاه ها پناه آورده تا حیوان مورد نظر را شکار کند و یا به علت بارندگی به آن پناهگاه پناه آورده است، دست به طراحی برده و آثاری به وجود آورده که بخشی از رئالیسم زندگی اوست.
«باستان شناسان، مردم شناسان و تاریخ نویسان هنر، هنر دوره ما قبل تاریخ را به نظر ات گوناگون تفسیر کرده اند.
هنگام کشف آثار لاسکو و آلتامیرا عقیده بر آن بود که ذوق زیبایی شناسی به صورت بسیار تکامل یافته ای در آنها وجود دارد، بعدها نظریه استفاده جادوگرانه از این هنر برای رفع شر و به خاطر تسهیل شکار یا تکثیر جانوران اعتبار یافت و مدتهای دراز رواج داشت».(فرهادی،۱۳۷۷ :۲۱۳)
اخیراً مکتب پروفسور لوروا-گوران، این هنر را چون بیانی از دوگانگی نر و ماده تعبیر کرده است که در آن برخی از جانوران نماینده جوهر «نری» و برخی دیگر نماینده جور «مادگی» هستند.(بورد،۱۳۵۱: ۲۱)
تحلیل دیگر از این نقوش نگاه به آنها به عنوان موجودات اساطیری و توتم گروه ها و اقوام دیرینه سنگی می باشد.(جنسن،۱۳۶۸: ۱۱)
چنین به نظر می رسد که در مواردی همچنین کمیابی شکار و یا هنگام شکارهای بزرگ که همراه با هجوم شکار برای عبور از گدار (مهاجرتهای فصلی) بوده و یا زمان آب شدن برفها در مناطق گرم تر و آفتاب گیر و هجوم شکارهای بومی برای چرا و غیره، شکارچیان یا به نسبت افزایش و زایش شکار و یا افزایش جرأت و جسارت خویش در مقابله با جانوران درنده همانند شیر، ببر، پلنگ و یوزپلنگ و یا به نسبت موفقیت در شکار به چنین نگارگری می پرداخته اند.

که در آن  نیروی رانش محرک وارد بر دیوار، وزن مخصوص مصالح، زاویه اصطکاک داخلی خاک و H ارتفاع خاک می­باشد.

بوسینسک و بعد از او کریزل نشان دادند که تئوری رانکین شرایط تعادل مصالح دانه­ای پشت دیوار را از طریق ریاضی ارضاء نمی­کند و برای محاسبه رانش اعمال‌شده به دیوار، پیشنهاد تازه­ای به‌صورت مقابل ارائه دادند: که در آن  نیروی رانش اعمال‌شده به دیوار می­باشد که در صفحات بعدی همین فصل آورده شده است. در ادامه خلاصه­ای از تئوری­های موجود ارائه می­ شود. فشار جانبی خاک پشت دیوار در سه حالت مورد بررسی قرار می­گیرد.

الف: فشار جانبی خاک در حالت سکون
ب: فشار جانبی خاک در حالت محرک
ج: فشار جانبی خاک در حالت مقاوم
در زیر به تشریح هر یک از این حالت­ها می­پردازیم.
۲-۲- فشار جانبی خاک در حالت سکون
مطابق شکل (۲-۱) دیواری به ارتفاع H را در نظر بگیرید که حائل توده خاکی با وزن مخصوص باشد. در سطح خاک پشت دیوار نیز بار گسترده­ای به‌شدت q بر واحد سطح تأثیر می­گذارد. مقاومت برشی^[۲۳] خاک از رابطه (۲-۲) به دست می ­آید.

(۲-۲)

که در آن  مقاومت برشی خاک،  چسبندگی خاک و  مؤلفه تنش مؤثر می­باشد. در عمق z از سطح خاک‌ریز پشت دیوار، تنش قائم مؤثر از رابطه (۲-۳) به دست می ­آید.
(۲-۳)

که در آن  تنش قائم مؤثر^[۲۴] و  سربار گسترده وارد بر سطح افقی خاک‌ریز می­باشد. در صورتی که دیوار حائل هیچ­گونه حرکتی به سمت جلو یا عقب نداشته باشد (کرنش افقی صفر باشد)، فشار جانبی در عمق z از رابطه (۲-۴) به دست می ­آید.
(۲-۴)

که در آن  فشار جانبی وارد بر دیوار در شرایط سکون، u فشار آب حفره­ای^[۲۵] و ضریب فشار جانبی خاک در حالت سکون می­باشد.

شکل ۲-۱: فشار جانبی خاک روی دیوار حائل در شرایط سکون (سپهر، ۱۳۹۰)
برای خاک­های دانه­ای، ضریب فشار جانبی خاک در حال سکون را می­توان از رابطه (۲-۵) جکی^[۲۶] (۱۹۴۴) به دست آورد.
(۲-۵)

برای خاک­های رسی عادی تحکیم یافته، ضریب فشار جانبی خاک در حالت سکون را می­توان از رابطه (۲-۶) بروکر^[۲۷] و ایرلند^[۲۸] (۱۹۶۵) به دست آورد.
(۲-۶)

هم­چنین بر پایه نتایج تجربی بروکر و ایرلند (۱۹۶۵)، مقدار ضریب فشار جانبی خاک در حالت سکون برای خاک رس با تحکیم عادی^[۲۹] را می­توان به‌طور تقریبی به نشانه خمیری^[۳۰] PI نسبت داد.
(۲-۷)

(۲-۸)

برای رس‌های پیش تحکیم یافته^[۳۱] داریم:
(۲-۹)

که در آن  ضریب فشار جانبی در حالت سکون در شرایط پیش تحکیمی،  ضریب فشار جانبی در حالت سکون در شرایط عادی تحکیم یافته و OCR نسبت پیش تحکیم^[۳۲] می­باشد.
هم­چنین با بهره گرفتن از آزمایش­های متعدد بر روی نمونه­های آزمایشگاهی نشان داده شد که رابطه (۲-۵) نتیجه خوبی برای تخمین فشار جانبی خاک در حال سکون برای خاک­های ماسه­ای شل^[۳۳] به دست می­دهد (شریف و فانگ، ۱۹۸۴). لیکن برای ماسه متراکم^[۳۴] مقدار حاصل، قدری دست پایین است. به همین دلیل رابطه اصلاح‌شده (۲-۱۰) را برای ضریب فشار جانبی خاک در حال سکون پیشنهاد کردند.

(۲-۱۰)

که در آن وزن مخصوص خشک طبیعی و وزن مخصوص خشک حداقل ماسه می­باشد.

۲-۳- نظریه فشار خاک رانکین
در تئوری رانکین فشار خاک بر اساس تعادل پلاستیک تعریف‌شده به‌وسیله دایره گسیختگی موهرکولمب به دست می ­آید. در این تئوری توده خاک در حالت خمیری کامل مورد بررسی قرار می­گیرد. با توجه به شکل (۲-۲-الف) که خط گسیختگی موهر-کولمب را نشان می­دهد، از هر نقطه مانند A می­توان دو دایره رسم کرد، که بر خط مشخصه مماس باشد. دوایر دیگر نظیر EA یا AF مبین حالت­های تعادل ارتجاعی خاک می­باشند.
۲-۳-۱- فشار جانبی محرک خاک رانکین
این حالت تعادل به‌وسیله شکل­های (۲-۲-ب) و (۲-۲-ج) نشان داده شده است. ابتدا در نظر بگیریم که تنش­های OA و OE مبین تنش­های قائم و جانبی (شرایط سکون) اعمال‌شده به المانی از خاک باشد. حال اگر OE به OC کاهش یابد، خطوط گسیختگی متعدد با زوایای نشان داده شده در شکل (۲-۲-ج) ایجاد می­ شود. اختلاف OA و OC قطر دوایر موهر بوده و نیز می ­تواند تنش انحراف آوری باشد که از آزمایش سه محوری به دست می ­آید.
تنش اصلی مینیمم،  همان فشار خاک در حالت محرک می­باشد و می ­تواند توسط رابطه (۲-۱۱) به دست آید.
(۲-۱۱)