به طور خلاصه بندورا معتقد است که باورهای افراد در­ رابطه با خودکاآمدی­شان تحت تأثیر چهار منبع عمده، رشد و تحول می­یابد. این چهار منبع عبارتند از: تجارب مسلط، تجارب جانشینی، قانع­سازی کلامی (اجتماعی) و حالت­های فیزیولوژیکی و هیجانی، مادوکس منبع دیگری را به آن چهار منبع اضافه ‌کرده‌است که این منبع تجارب تصویر­سازی ‌می‌باشد(بروشم،۱۳۹۱).

بندورا به روشی بسیار مقدماتی، رشد خودکارآمدی را در طول گستره­ی زندگی شرح داده است. کودکان در ضمن بررسی محیط، ‌به این احساس دست می­یابند که می ­توانند روی محیط کنترل داشته باشند، بدین طریق احساس ‌می‌کنند که کما­بیش از خودکارآمدی بر خوردارند.همان­طور که کودکان بزرگ می­شوند، دنیای اجتماعی آن ها نیز وسعت می­یابد. آن ها به همسالان خود به عتوان الگوها­یی از خودکارآمدی وهمچنین منبعی برای مقایسه نگاه ‌می‌کنند. نوجوانان، کارآمدی خود را در زمینه ­های جدیدی مانند دوستی با جنس مخالف، ارزیابی ‌می‌کنند، جوانان باید ظرفیت­های نوینی از قبیل شاغل شدن یا پدر، (مادر) شدن را در خود ارزیابی کنند وافراد پیر، در خود به ارزیابی­هایی مانند سازگار شدن با بازنشستگی وایجاد روشی نوین برای زندگی می­پردازند. در طول زندگی هر فرد نوعی حس رو به گسترش از خودکارآمدی، باعث حفظ حرکت رو به جلو، انرژی وطراوت در فرد ایجاد می­ شود. هنگامی که خودکارآمدی پایین باشد، افراد مستعد زندگی، دچار کناره گیری و تردیدهای درد آلود^[۴۲] نسبت به خود می­شوند. (خوی نژاد و رضایی، ۱۳۹۰).

به قضاوت­های افراد در رابطه با توانایی­هایشان برای به ثمر رساندن سطوح طراحی شده عملکرد اطلاق می­ شود، خودکارآمدی یا شخصی در­برگیرنده احساس­های شایستگی ،کفایت و قابلیت در کنار آمدن با زندگی است هم­چنین این سازه را ‌می‌توان به عنوان توانایی فرد در رابطه با رویدادهای فشارزای زندگی ملاحظه نمود (شولتز،۱۹۹۰؛ ترجمه سید­محمدی، ۱۳۸۸).

در نظریه شناختی_اجتماعی، خودکارآمدی، ارزیابی فرد از توانایی خود در انجام یک تکلیف است(بندورا ،۱۹۸۲; ترجمه کدیور، ۱۳۸۶).

باور­های خودکارآمدی توسط بندورا یک جنبه از نظریه اجتماعی-شناختی معرفی شده است. خودکارآمدی به باورهای افراد در باره قابلیت­هایشان برای انجام تأثیرات دل­خواه به واسطه اعمالشان گفته می­ شود. (بندورا،۱۹۹۷؛ به نقل از مادوکس^[۴۳]،۲۰۰۲). (شولتز،۱۹۹۰؛ ترجمه سید­محمدی، ۱۳۸۸).

۱-۶ احساس خویشتن

الگوی احساس­های هر فردی به وسیله­ احساس عمده­ای به نام احساس خویشتن^[۴۴] سازمان یافته است. این خود پنداری ماست که تقریباًدر تمام نگرش­ها ورفتا­های ما انعکاس یافته است. احساس خویشتن به صفات عمقی ثبات، انسجام و سازمان می­دهد و با ابراز احساس­ها مرتبط است. این در بین احساس­ها آخرین موردی است که به سطح کامل رشد می­رسد. احساس خویشتن به برآورده شدن صفات پویشی کمک کرده و از این رو تمام ساختار­ها در شخصیت را کنترل می­ کند. (شولتز،۱۹۹۰؛ ترجمه سید­محمدی، ۱۳۸۸).

۱-۷ چگونه به تفکر و تخیل خلاق دست یابیم.

مرحله­ اول: ایمان داشته باشید ‌به این­که می­توانید موفق شوید. وقتی به کاری ایمان داشته باشید فکرتان راه­های انجام آن را پیدا می­ کند. اگر اراده کنید، ذهننتان راهی پیش پایتان می­ گذارد. خواستن توانستن است. ایمان داشته باشید ‌به این­که از عهده­ کارها بر خواهید آمد. الف) به نظرات افراد توجه کنید، فکرهای جدید را پذیرا باشید. ب) پیوسته در حال جست­و­جو باشید، سنت شکن باشید. پ) پیش­رو باشید نه دنباله­رو.تجربه­ آموزنده­ای است: توانایی، یک برداشت ذهنی است. میزان کاری که می­توانیم انجام دهیم، به میزان تصوری که از توانایی انجام آن کار داریم بستگی دارد. توانایی به راستی یک برداشت ذهنی است. چکیده­وار از این امکانات بهره بگیرید و خلاقانه بیندیشید! ۱- ایمان داشته باشید که می­توانید موفق شوید.۲- اجازه ندهید سنت­های دست و پا گیر ذهن شما را فلج کنند، جست­و­جوگر باشید و راه­های دیگر را امتحان کنید. ۳- هر روز از خودتان بپرسید: «چه­طور می­توانم کارم را بهتر انجام دهم» خود­سازی نهایتی ندارد. ۴- از خودتان بپرسید: «چگونه می­توانم بیشتر کار کنم؟» توانایی یک برداشت ذهنی است. ۵- سوال کردن و شنیدن را تمرین کنید. به یاد داشته باشید: انسان­های بزرگ فقط می­شنوند و انسان­های کوچک فقط حرف می­زنند. ۶- دید خود را گسترش دهید. خود را در معرض محرک­های ذهنی قرار دهید. (شوارتز^[۴۵]، بی­تا; ژنا بخت­آور، ۱۳۸۸).

۱-۸ افراد دارای خودکارآمدی بالا

People with a strong sense of self-efficacy:افراتئاتاتعنت ظدزر سسطیهتتدتد ننتخنتخخنخننخنخنتخنتخ

• • View challenging problems as tasks to be mastered به چالش کشیدن مشکلات به عنوان وظایف به تسلط

• • Develop deeper interest in the activities in which they participate توسعه علاقه عمیق­تری به فعالیت­هایی که در آن ها شرکت ‌می‌کنند

• • Form a stronger sense of commitment to their interests and activities فرم حس تعهد بیش­تری نسبت به علائق و فعالیت­هایشان خود

• Recover quickly from setbacks and disappointments بازیابی به سرعت از یأس و نومیدی چیره (بندورا، ۱۹۹۵).

People with a weak sense of self-efficacy: 1-9 مردم با خودکارآمدی پایین

• • Avoid challenging tasks اجتناب از کارهای چالش برانگیز

• • Believe that difficult tasks and situations are beyond their capabilities بر این باورند که شرایط و وظایف مشکل، خارج از توانایی و قابلیت آن ها‌ است

• • Focus on personal failings and negative outcomes تمرکز بر روی ناکامی­های شخصی و نتایج منفی

• Quickly lose confidence in personal abilities به سرعت از دست دادن اعتماد به نفس در توانایی‌های شخصی (بندورا، ۱۹۹۵).

۱-۱۰ راهکارهایی برای رسیدن به خودکارآمدی بالا

۱٫ قرار دادن/ گرفتن در معرض تجربه ­های موفق از طریق ترتیب دادن هدف­های قابل دسترس و بدین­وسیله، افزایش دادن امکان حصول عملکرد(بندورا، ۱۹۹۵).

۲٫ با قرار دادن/ گرفتن شخص در معرض الگو­های مناسبی که در عمل موفق­اند و بدین­وسیله، افزودن تجربه ­های جانشینی موفق او.

۳٫ فراهم آوردن متقاعد سازی و تشویق­های کلامی جهت عملکرد موفق روش­های مختلفی دارد؛ از جمله ‌می‌توان گفت که من توانایی عملکرد موفق را دارم.

۴٫ با تقویت برانگیختگی فیزیولوژیکی از طریق رژیم غذایی و برنامه­هی ورزشی،نیرومندی و انرژی حیاتی را ‌می‌توان افزایش داد.