در تحقیقات صورت گرفته، در مدیریت هیجانها از فنون گوناگونی استفاده می‌شود که یکی از آنها استفاده از «چراغ راهنما» است؛ یعنی در زمانی که گردبادی از هیجانها به ما هجوم میآورد، با توجه به مفهوم «چراغ راهنما»، باید پیش از اینکه کاری انجام دهیم، تأمّل کنیم. اینگونه فنونها کمک میکنند فرد بهتر زمام امور خود را در موارد هیجانی به کار گیرد؛ همانگونه که حضرت علی علیهالسلام میفرمایند: «مالک خود باش»؛ یعنی هیجاناتْ ما را کنترل نکند، بلکه ما مالک هیجانات خود باشیم. ( فاطمى،۱۳۸۵)
۲-۳-۷-۲-۳- انگیزه (برانگیختن خود):
علاقه زیاد به کار کردن و دنبال کردن اهداف با انرژی و پشتکار است. افراد دارای این مهارت در هر کاری که به عهده میگیرند، بسیار مولّد و اثربخش خواهند بود. این مؤلّفه مربوط به تمرکز هیجانها برای دستیابی به اهداف با قدرت، اطمینان، توجه و خلّاقیت است. افراد خودانگیخته، ارضا و سرکوب خواستهها را به تأخیر میاندازند، غالبا به تکمیل یک عمل میپردازند. آنها همواره در تکاپو و حرکتند و دوست دارند همیشه مؤثر و مولّد باشند. از نظر گلمن، «خودانگیزی» سائق پیشرفت و کوششی است برای رسیدن به حدّ مطلوبی از کمال. افرادی که این خصیصه را زیاد دارند، همیشه در کارهایشان، نتیجه محورند و انگیزه زیادی در آنها برای رسیدن به اهداف و استانداردها وجود دارد. به طور کلی «خودانگیختگی» یک صفت ضروری برای افراد است؛ زیرا از این طریق، میتوان به پیشرفت مورد انتظار رسید. (ابراهیمی،۱۳۸۵)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
امام رضا علیهالسلام میفرمایند: «بزرگی مرد به بزرگی اندیشه اوست» و امام موسی کاظم علیهالسلام میفرمایند: «خداوند کارهای بزرگ را دوست دارد» تحقیقات درباره انگیزههای موفق نشان داده: یکی از مشخصه های انسانهای موفق در هر شغل، تصویرسازیهای مثبت آنهاست. ( فاطمى،۱۳۸۵)
۲-۳-۷-۲-۴- همدلی (شناخت عواطف دیگران):
توانایی ادراک ظاهر هیجانی و تبحّر در رفتار با دیگران، مطابق واکنشهای هیجانی آنهاست.
همدلی بر پایه خودآگاهی بنا می‌شود؛ هر قدر نسبت به احساسات خودمان گشادهتر باشیم، در دریافتن احساسات دیگران ماهرتر خواهیم بود. کسانی که از همدلی بالایی برخوردار باشند به علایم اجتماعی ظریفی که نشاندهنده نیازها یا خواستههای دیگران است، توجه بیشتری نشان میدهند.
همدلی اساس مهارت اجتماعی است. افراد همدل با سرنخهای ظریف اجتماعی و تعاملهایی که بیانگر نیازها و خواستههای دیگران باشند، مأنوس و آشنایند. این مهارتْ ،افراد را در حیطههایی که مستلزم مراقبت و توجه به دیگران است ـ مثل آموزش، مدیریت و فروش ـ توانمند میسازد.
این مؤلّفه با احساس مسئولیت در قبال دیگران، نسبتِ بیشتری دارد و به عقیده گلمن، عبارت است از: درک احساسات و جنبهه ای گوناگون دیگران، و به کارگیری یک عمل مناسب و واکنش مورد علاقه برای افرادی که پیرامون ما قرار گرفتهاند. «همدلی» به این معنا نیست که تمام احساسات طرف مقابل را تأیید و تحسین کنیم، «همدلی» بیشتر به معنای تأمّل و ملاحظه احساسات دیگران است. (ابراهیمی،۱۳۸۵)
برای آگاهی نسبت به هیجانات دیگران، توجه به چند نکته لازم است:
-
- توجه دقیق به رفتارهای غیرکلامی: اساسا توانایی فرد در همدلی، مستقیما به توانایی او در مشاهده و پاسخ به رفتارهای غیرکلامی برمیگردد. حالات چهره و بدن، لحن صدا و امثال اینها، خیلی وقتها نشاندهنده عواطف و احساسات هستند. به گفته گلمن، ۹۰ درصد یا بیشتر پیامهای هیجانی غیرکلامیاند. افرادی که بتوانند این حالات را شناسایی کنند و به آنها پاسخ دهند، افرادی هستند که میتوانند با طرف مقابل خود همدلی و همنوایی داشته و بالطبع، با همدلی و پاسخ مناسب دادن به احساسات اطرافیان، میتوان مورد توجه افراد قرار گرفت و در دید آنها، محبوب و مورد قبول جلوه نمود. در آزمونی که در آمریکا بر روی ۱۰۱۱ کودک دبستانی به عمل آمد، کسانی که در زمینه دریافتن احساسات غیرکلامی دیگران، استعداد از خود نشان داده بودند، در میان محبوبترین شاگردان مدرسه جای داشتند و از نظر ثبات عاطفی، از دیگران باثباتتر بودند. (گلمن ، ۱۹۹۶)
بنابراین، برای جذب قلوب دیگران و محبوبیت نزد آنها، ابتدا باید آنها را درک کرد، موقعیت و مشکلات و احساسات آنها را فهمید و نسبت به آنها واکنش مثبت نشان داد، خواه واکنش کلامی باشد، خواه غیرکلامی. و چه بسا در برخی مواقع، واکنش غیرکلامی ثمربخشتر باشد.
-
- افزایش و تقویت مهارتهای گوش کردن: اگر تجلّیات کلامی همراه با حالتهای مکمّل از لحاظ لحن و تن صدا باشد و از لحاظ دیداری و تصویری شکل مناسب آن ارائه شود، پیام به بهترین وجه منتقل می‌شود، و اگر اختلاف بین عامل کلامی و غیرکلامی باشد عامل غیرکلامی برتری خواهد جست. ( فاطمى،۱۳۸۵)
ارزیابی و قضاوت کردن (در صورتی که تمامیت حرف شخص مقابل ممکن است مفهوم متفاوتی داشته باشد)، گوش کردنهای قالبی (بر اساس قالبها چیزهایی در ذهن فعّال شود) و گوش کردنهای ضبط صوتی، که در آن موهبت حضور وجود ندارد، از دلایل گوش نکردن به سخنان دیگران است.اگر بخواهیم درک کنیم که شخص چه میگوید، باید از منظر او به موضوع نگاه کنیم.نکته مهم دیگر این است که چگونه در ارتباط با دیگران، نسبت به هیجانات آنها نظر خود را بیان کنیم؛ مانند عملکرد امام حسن و امام حسین علیهماالسلام در برخورد با پیرمردی که به درستی وضو نمیگرفت. امام حسن و امام حسین علیهماالسلام در کودکی، پیرمردی را که غلط وضو میگرفت، دیدند. به خاطر اینکه تذکر این مطلب موجب رنجش خاطر پیرمرد نشود، نزد وی رفتند و از او خواستند که پیرمرد درباره صحّت وضوی آن بزرگواران قضاوت کند. هر دو نفر وضوی صحیح و کاملی جلوی چشم پیرمرد گرفتند. پیرمرد تازه متوجه شد که وضوی صحیح چگونه است و به فراست، مقصود اصلی دو طفل را دریافت و سخت تحت تأثیر محبت بیشائبه و هوش و فطانت آنها قرار گرفت. (مطهری،۱۳۷۹)
۲-۳-۷-۲-۵- مهارت اجتماعی (هنر حفظ ارتباط‌ها):
تبحّر در اداره نمودن و مدیریت رفتار خود و دیگران است تا به توانایی رهبری در گروه و ترغیب دیگران نیز دست یابیم. بخش عمدهای از هنر برقراری ارتباط، مهارت کنترل عواطف در دیگران است. مهارت در این حیطه، با توانایی مشترک در (۱) کنترل هیجان خود و (۲) تعامل سازگارانه با دیگران همراه است.
به نظر گلمن، افرادی که میخواهند در ایجاد رابطه با دیگران مؤثر واقع شوند، باید توانایی تشخیص، تفکیک و کنترل احساسات خود را داشته باشند، سپس از طریق همدلی، رابطهای مناسب برقرار کنند. این مهارت فقط شامل دوستیابی نمیشود، گرچه افرادی که این مهارت را دارند به سرعت، یک جوّ دوستانه با افراد ایجاد میکنند؛ ولی این مهارت بیشتر به دوستیابی هدفمند مربوط می‌شود. این افراد به راحتی میتوانند مسیر فکری رفتار دیگران را در سمتی که میخواهند، هدایت کنند. (ابراهیمی،۱۳۸۵)
۲-۳-۷-۳- الگوی بار ـ اون
هوش هیجانی به وسیله بار ـ اون به این صورت تعریف شده است:
یک دسته از مهارتها، استعدادها و تواناییهای غیرشناختی که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و اقتضاهای محیطی افزایش میدهد.
بنابراین، هوش هیجانی یکی از عوامل مهم در تعیین موفقیت فرد در زندگی است و مستقیما سلامت روانی او را تحت تأثیر قرار میدهد. هوش هیجانی با سایر تعیینکنندههای مهم (توانایی موفقیت فرد در مقابله با اقتضاهای محیط) از قبیل آمادگیهای زیستپزشکی، استعداد هوش شناختی و واقعیتها و محدودیتهای محیطی در تعامل است. (ماین و بوناتو، ۲۰۰۱ )
الگوی بارـ اون از هوش هیجانی ۵ مؤلّفه به شرح ذیل دارد که ۱۵ عامل در آن مؤثرند.
(ریمر[۶۹] ، ۲۰۰۴)
افرادی که تعدادبیشتری از این مؤلّفهها را در خود بیابند هوش هیجانی بالاتری دارند:
۲-۳-۷-۳-۱- مهارتهای درون فردی[۷۰]:
تواناییهای شخص را درآگاهی از هیجانها و کنترل آنها مشخص می‌کند و مشتمل است بر:
الف.خودآگاهی هیجانی[۷۱]: میزان آگاهی فرد ازاحساسات خویش و درک و فهم این احساسات را بررسی می‌کند.
ب. جرئت[۷۲]: ابراز احساسات، باورها، افکار و دفاع منطقی و مطلوب از حقوق خویش را مورد نظر قرار میدهد.
ج. حرمت نفس[۷۳]: توان خودآگاهی و درک و پذیرش خویش و احترام به خود را بررسی می کند.[۷۴]
د. خودشکوفایی[۷۵]: توانایی تشخیص استعدادهای ذاتی و استعداد انجام کارهایی را که شخص میتواند، میخواهد و از انجامدادنآنها لذت میبرد، بررسی می‌کند.
ه. استقلال[۷۶]: توانایی خودرهبری، خویشتنداری فکری و عملی و رهایی از وابستگیهای هیجانی را بررسی می‌کند.
۲-۳-۷-۳-۲- مهارتهای میان فردی[۷۷]:
تواناییهای فرد را برای سازگاری با دیگران و مهارتهای اجتماعی مشخص میسازد و مشتمل است بر:
الف. روابط میان فردی[۷۸]: آگاهی، فهم و درک احساسات دیگران، ایجاد و حفظ روابط رضایتبخش دوجانبه که به صورت نزدیکی هیجانی و وابستگی مشخص می‌شود.
ب. تعهد اجتماعی[۷۹]: توانایی فرد را در معرفی خود به عنوان عضوی مفید، سازنده و دارای حسّ همکاری در گروه اجتماعی خویش، مورد بررسی قرار می دهد.
ج. همدلی[۸۰]: توان آگاهی از احساسات دیگران ودرک و تحسین آن احساسات را بررسی می‌کند.
۲-۳-۷-۳-۳- سازگاری:
انعطافپذیری و توان حل مسئله و واقعگرایی فرد را دربر می‌گیرد و مشتمل است بر:
الف. مسئلهگشایی[۸۱]: توانایی تشخیص و تعریف مشکلات و ایجاد و کاربست راهحلهای مؤثر را مورد مطالعه قرار میدهد.
ب. آزمون واقعیت[۸۲]: توانایی ارزیابی رابطه بین تجربه عاطفی و عینیّتهای موجود را بررسی می‌کند.
ج. انعطافپذیری[۸۳]: توانایی کنار آمدن با هیجانها، افکار و رفتارهای فرد در شرایط و موقعیتهای گوناگون را بررسی می‌کند.
۲-۳-۷-۳-۴- کنترل استرس:
توانایی تحمّل تنش و کنترل تکانهها را مشخص می‌کند و مشتمل است بر:
الف. توانایی تحمل استرس[۸۴]: توان تحمّل فرد را دربرابر رویدادهای ناخوشایند و شرایط تنشزاو هیجانهای شدید بررسی می‌کند.
ب. کنترل تکانه[۸۵]: توانایی مقاومت فرد را در برابرتنشها یاوسوسه وکنترل هیجانهای خویش بررسی می‌کند.
۲-۳-۷-۳-۵- خلق عمومی:
|
[دوشنبه 1400-09-22] [ 05:02:00 ب.ظ ]
|
