علاوه براین با وجود اینکه کاربرد مفاهیمی از قبیل تعادل استراتژیک بین منابع و فرصت ها ، سلسله مراتب استراتژیک اهداف و… امکان مشخص کردن استراتژی ها را ایجاد می‌کنند ، اما این امر ،هنگامی که به طور خاص و نظام مند دنبال می شود ، در سازمان اثر منفی می‌گذارد(همل ، پاراهالد ،۱۹۹۰). طراحی استراتژیک و همسویی می‌تواند خلاقیت را از بین برده و به طور نامناسب به هدایت سازمان هایی بپردازد که به طور نامحدود آن را به کار می‌برند(میتزبرگ،۱۹۸۷،۱۸۰).

۲ – ۳ – ۴ – مشکلات دستیابی به همسویی

نگاه تئوریک به مباحث همسویی به جای پرداختن به کاربردهای عملی آن(گالیرز ، نول ،۲۰۰۳).

افزایش ریسک استفاده از فناوری اطلاعات به دلیل فاصله ی زیاد بین تصمیم در سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات و بازگشت سرمایه و سود.

نگاه به فناوری اطلاعات به عنوان یک مرکز هزینه از سوی مدیران (وبل ، برودبنت ،۱۹۹۸).

یکی دیگر از مشکلات مدیران در بحث همسویی ، فرهنگ سازمانی و عدم پذیرش آن از سوی کارکنان می‌باشد (علی پور پیجانی ، ۱۳۸۷ ،۲۲).

عدم حمایت مدیریت اجرایی از فناوری اطلاعات (پاپ ، ۲۰۰۱،۱۰۱).

عدم پیشرفت و ارتقای فرآیندهای کاری و فناوری اطلاعات به طور همزمان.

ضعف مدیریت فناوری اطلاعات برای در اولویت قرار دادن مناسب فرآیندهای سازمانی.

عدم تقسیم مناسب منابع سازمانی (پاپ ،۲۰۰۱،۱۰۱).

عدم ارتباط نزدیک و مستقیم مدیران فناوری اطلاعات با مدیران ارشد و سطوح بالای سازمان در مسیر رسیدن به همسویی ، به دلیل ساختار مدیریتی و سلسله مراتب سازمانی ( علی پور پیجانی ،۱۳۸۴ ،۴۵ ).

مشکلات همسویی معمولا به خاطر عدم تغییر و سکون سازمان به وجود می‌آیند. این مشکلات اغلب ناشی از توجه سلسله مراتبی به اهداف ، فواصل ایجاد شده در کسب دانش، مسئولیت های مجزای اجرایی و دست کم گرفتن مشکلات می‌باشند.(اویسون و دیگران ،۲۰۰۴).

از مشکلات همسویی فناوری اطلاعات ، عدم وجود برنامه ریزی مناسب ، نیروی انسانی ، متخصصین فناوری اطلاعات و کارشناسان مالی و عدم وجود درک مناسب از چگونگی طراحی برنامه استراتژیک فناوری اطلاعات می‌باشد(علی پورپیجانی ،۱۳۸۴ ،۴۶ ).

به طور کلی سه شکل اساسی در عدم رسیدن به همسویی وجود دارد که شامل تصمیمات متناقض مدیریتی ، تغییرات بیش از حد سازمانی و تغییر موضوع نامشخص و مبهم سیاست ها می‌باشد(سابهروال ،هیرشیم ،۲۰۰۹،۱۴۰)

۲- ۳ – ۵- چگونه می توان به همسویی دست یافت؟

با وجود مثال های زیادی که از محرک ها و بازدارنده های همسویی آورده می شود(لوفتمن و دیگران ،۱۹۹۶وبتون ،۱۹۹۷؛هسایو، ارمرود ،۱۹۹۸ ؛ بورن ،۱۹۹۷) ، نوشته های کمی راجع به چگونگی دستیابی و حفظ همسویی وجود دارد(لوفتمن و دیگران ،۱۹۹۶،۱۸).

بین داشتن استراتژی فناوری اطلاعات و استراتژی کسب و کار ، تفاوت هایی وجود دارد که درک دقیق آن ها ، به ایجاد ارزش افزوده در کسب و کار کمک می‌کند. در اواخر دهه ۱۹۸۰، مدل هایی برای ارزیابی میزان همسویی استراتژی های کسب و کار و استراتژی های فناوری اطلاعات، ایجاد شدند. بخش مدیریت مؤسسه‌ تکنولوژی ماساچوست^[۱۹] در پروژه تحقیق دهه۱۹۹۰، به تعریف دقیق این مفهوم پرداخت(سکات مورتون ،۱۹۹۰،۲۱۱). این تعریف ، بر واقعیت ناتوانی سازمان ها در بازگشت سرمایه گذاری انجام شده در فناوری اطلاعات ، استوار است. مدل مؤسسه‌ ماساچوست بر اساس ساخت بلوک های تلفیق استراتژیک و تلفیق عملی کل گرفته است.

مدل معروف دیگری که در بحث همسویی مطرح است ، مدل همسویی استراتژیک است(هندرسون ، ونکاترامن ،۱۹۹۳،۳۳).

سازمان ها به منظور رسیدن به همسویی کسب و کار و فن آوری اطلاعات باید در ابتدا اهداف سازمانی و کسب و کار خود را تعریف نمایند و سپس تاثیر گذارترین حیطه مدل هندرسون و ونکاترامن را بر موفقیت آینده سازمان تعیین نمایند(کوزبنز،۱۹۹۳،۸۷).

یکی از نتایج کاربرد این مدل این است که مدیریت نباید به سادگی در پی به کارگیری بهترین فناوری های موجود برای دوباره سازی سازمان یا کاراتر کردن عملکردهای کسب و کار که از استراتژی فناوری اطلاعات به عنوان محرک استفاده می‌کنند ، بدون ملاحظات ذکر شده در همسویی مربوطه باشد(ونکاترامن ، هندرسون ،۱۹۹۳،۳۸).

الزامات رسیدن به همسویی بین فناوری اطلاعات و کسب وکار در سازمان به شرح زیر است(اوسبورن ،۲۰۰۳،۴۰):

حصول اطمینان از حضور مؤثر فناوری اطلاعات در موفقیت استراتژی های کسب و کار سازمان

ترغیب مدیریت کسب و کار سازمان برای به کار گیری مداوم فناوری اطلاعات در برنامه ها تصمیمات سازمانی

تعیین موقعیت سازمانی مناسب برای بخش فناوری اطلاعات به نحوی که بتواند نیازهای کسب و کار سازمان را به بهتریت شکل مورد بررسی قرار دهد.

ایجاد و توسعه فرهنگ تمرکز بر مشتری در بخش فناوری اطلاعات.

اطلاعات رسانی شایسته و آگاهی دادن به ساختار کسب و کار سازمان ‌در مورد ارزش و اهمیت فناوری اطلاعات.

اوسیرن اعتقاد دارد که الزامات بالا خود نیازمند توجه به موارد زیر می‌باشد:

آموزش مدیریت کسب و کار سازمان ‌در مورد اهمیت وجود همکاری و مشارکت با بخش فناوری اطلاعات در سازمان.

ارائه کنترل هایی به بخش کسب و کار ‌در مورد تصمیماتی که در حوزه فناوری اطلاعات به خصوص استراتژی ، معماری ، اولویت ها و هزینه های فناوری اطلاعات و … اتخاذ می‌گردد.

مطابقت تصمیمات بخش فناوری اطلاعات با معیارهای کسب و کار سازمان

همسویی ساختار ، سبک مدیریت ، کارکنان و مهارت های بخش فناوری اطلاعات به منظور مطابقت با نیازمندی های کسب و کار سازمان.

ایجاد فرایندی برای حفظ همسویی فناوری اطلاعات و کسب و کار سازمان.

همسویی استراتژیک یکی از مهمترین مواردی است که مدیران کسب و کار و مدیران اجرایی فناوری اطلاعات با آن روبرو هستند ، سازمان هایی که ‌به این موضوع پرداخته‌اند همسویی بیشتری را به دست آورده اند. همچنین این شرکت ها از روش های مختلفی برای ارزیابی همسویی استفاده می کندد(تالون و دیگران ،۲۰۰۰،۱۵).

مدیریت فرایند مداوم همسویی نیازمند عوامل زیر می‌باشد(اوسبورن ،۲۰۰۳،۱۰۲):

ایجاد یک کمیته فناوری اطلاعات دائمی شامل مدیران کسب و کار و فناوری اطلاعات سازمان به منظور اتخاذ تصمیمات فناوری اطلاعات با تبادل نظر و با توجه به اختیار تصمیم گیری برابر.

تدوین فرایندی جهت پیشنهاد،بازبینی و تصمیم تغیرات در استراتژی و معماری فناوری اطلاعات.

یکپارچگی فرایند برنامه ریزی و تصویب پروژه های فناوری اطلاعات با فرایند برنامه ریزی در سطح کلان سازمان.

در این پژوهش سعی داریم ‌به این نتیجه برسیم که بین افشای مسئولیت اجتماعی شرکت ها و هزینه سرمایه طبق نقش تمایلات ذی نفعان و شفافیت مالی چه رابطه ای وجود دارد؟

۱-۲ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

مسئولیت اجتماعی، تعهد تصمیم گیران برای اقداماتی است که به طورکلی علاوه بر تامین منافع خودشان، موجبات بهبود رفاه جامعه را نیز فراهم می آورد. در این تعریف، عناصر چندی وجود دارد: اولاً، مسئولیت اجتماعی، یک تعهد است که مؤسسات باید درقبال آن پاسخگو باشند. ثانیاًً، مؤسسات مسئولند که از آلوده کردن محیط زیست، اعمال تبعیض در امور استخدامی، بی توجهی به تامین نیازهای کارکنان خود، تولیدکردن محصولات زیان آور و نظائر آن که به سلامت جامعه لطمه می‌زنند، بپرهیزند. و سرانجام، سازمان‌ها باید با اختصاص منابع مالی، در بهبود رفاه اجتماعی موردقبول اکثریت جامعه بکوشند. این قبیل اقدامات عبارتند از: کمک به فرهنگ کشور و مؤسسات فرهنگی و بهبود کیفیت زندگی». درنهایت، مقصود از مسئولیت اجتماعی این است که، چون سازمان‌ها تاثیر عمده ای بر سیستم اجتماعی دارند، لاجرم چگونگی فعالیت آن ها باید به گونه ای باشد که در اثر آن زیانی به جامعه نرسد، و درصورت رسیدن زیان، سازمان‌های مربوطه ملزم به جبران آن باشند. به عبارت ساده تر، سازمان‌ها باید به عنوان جزئی مرتبط با نظام بزرگتر که در آن قرار دارند، عمل کنند.(فروغی،۱۳۸۷)

لازم به ذکر است که بین اخلاق مدیریت، ‌پاسخ‌گویی‌ اجتماعی و تعهد اجتماعی با مسئولیت اجتماعی تفاوت وجود دارد. در این خصوص «اندرسن» در کتاب خود چنین می نویسد: «هر دو اصطلاح اخلاق مدیریت و مسئولیت اجتماعی در رابطه با رعایت ارزش‌ها و هنجارها و اصول اخلاقی جامعه و تامین ‌هدف‌های‌ سازمان ازسوی مدیران هستند… با این تفاوت که مسئولیت اجتماعی در ارتباط با مسائل کلان سازمان و اخلاق در ارتباط با رفتار فردی مدیران و کارکنان است .(میرسپاسی،۱۳۷۴)

با توجه به اهمیت مسئولیت های اجتماعی حرفه های مختلف بویژه مسئولیت اجتماعی حسابداری و موءلفه های مرتبط با آن انجام تحقیقی که بتواند رابطه این شیوه ها را بررسی نماید . دارای اهمیت ویژه و ضروری است.

۱-۳ اهداف تحقیق

هدف اصلی ما بررسی رابطه بین افشای(CSR) مسئولیت اجتماعی شرکت و هزینه ضمنی سهام سرمایه می‌باشد. گزارش دهی داوطلبانه مسئولیت داوطلبانه شرکت می‌تواند یک فرایند خود گزینی باشد. به عنوان مثال شرکت های گزارش کننده تصمیم خواهند گرفت که به خاطر هزینه های مشاهده شده در مزایای سهام افشای مسئولیت اجتماعی شرکت دست به افشا بزنند، در حالی که شرکت های غیر گزارش کننده به خاطر عدم درک و مشاهده مزایا از افشا اجتناب می‌کنند.

طبق بررسی های به عمل آمده مشخص گردیده است هفت گروه از اطلاعات شرکت‌ها استفاده می‌کنند که چون مدل‌های تصمیم گیری این گروه ها مورد توجه قرار نمی گیرد, لذا انتشار اطلاعات با ماهیت حسابدرای اجتماعی عملی نبوده و اکثر اطلاعات منتشر شده دارای اهداف متفاوت و مجزا از یکدیگر می‌باشند شامل سرمایه گذاران , بستانکاران, کارکنان, تحلیل گران, طرفهای تجاری, دولت و عموم می‌باشند که بعضاً هدفهایی که هر گروه ممکن است در استفاده از اطلاعات داشته باشند متفاوت از هم بوده و ارائه اطلاعات برای ‌گروه‌های دیگر نامطلوب هم باشد. حتی ممکن است در داخل یک گروه استفاده کننده اجزاء آن با یکدیگر منافع متضاد داشته باشند؛ مثلاً مخالفانی که به صورت نمایندگان کارگری در داخل یک گروه از کارکنان باشند که مقاصدشان منطبق با اکثریت نباشد. نتیجه انکه نه فقط در شناسایی اهداف برای اطلاعات حسابداری اجتماعی مورد نیاز مشکل وجود دارد بلکه در ایجاد الگوهای ثابت و با دوام قضاوت‌های ارزشی ‌در مورد فعالیت‌های گزارش شده طبق آن و ثبات در “نظریات” افراد رسمی یک گروه از استفاده کنندگان هم مشکل وجود خواهد داشت؛ بدین لحاظ آرو در سال ۱۹۶۳ عدم امکان ایجاد برتریهای عمومی را بر مبنای برتریهای فردی تعیین ‌کرده‌است.

این موارد در مباحثات تئوریک مربوط به ‌پاسخ‌گویی‌ اجتماعی شرکت‌ها مطرح می‌گردد و نویسندگان را بر آن داشته تا به بیان اهداف و ارائه اطلاعات حسابدرای اجتماعی بپردازند. به عنوان مثال راماناتان در سال ۱۹۷۶ سه هدف برای اطلاعات حسابداری اجتماعی بیان نموده است:

۱- تعیین و اندازه گیری ادواری خالص منافع اجتماعی یک مؤسسه‌ فردی که در بر گیرنده هزینه های اجتماعی و درآمدهای درونی برای مؤسسه‌ و افزایش صرفه جویی های خارجی بخش‌های اجتماعی باشد.

۲- کمک به تعیین اینکه آیا عملکرد واستراتژی یک مؤسسه‌ فردی بگونه ای است که ارتباط با منابع محیطی و بخش های اجتماعی تأثیر دائمی می‌گذارد؟

۳- در دسترس قرار دادن راه بهینه سازی همه اجزاء اجتماعی که اطلاعات را روی اهداف , سیاست‌ها , برنامه ها / عملکرد شرکت ومنافع اهداف اجتماعی مرتبط سازد.

به نظر می‌رسد دو هدف اول مربوط به اندازه گیری حسابداری اجتماعی می‌باشد که لازم است این اندازه گیری انجام شود و هدف سوم, یک هدف گزارشگری است. این مسأله ممکن است مرتبط با دو مسأله قبلی دیده شود برای اینکه اگر هدف اندازه گیری روشن نباشد استانداردهای اندازه گیری نمی تواند توسعه یابد و تجزیه و تحلیلها نمی تواند راهگشا و هدایت کننده باشد.

۱-۴ سؤالات تحقیق

۱٫ افشای مسئولیت اجتماعی شرکت در شرکت های ذینفع گراتر چه رابطه ای با هزینه سرمایه دارد؟

۲٫ سطح بالای شفافیت چه رابطه ای با هزینه نظارت سرمایه گذاران و هزینه انتشار سهام دارد؟

۳٫ در شرکت های دارای شفافیت مالی کمتر افشای مسئولیت اجتماعی شرکت چه رابطه ای با هزینه سرمایه دارد؟

۱-۵ فرضیه ‏های تحقیق

۱٫ افشای مسئولیت اجتماعی شرکت در شرکت‌های که ذینفع گراتر هستند رابطه منفی تری با هزینه سرمایه دارد.

۲٫ سطح بالایی از شفافیت باعث کاهش هزینه نظارت توسط سرمایه گزاران و هزینه انتشار سهام خواهد شد.

۳٫ در شرکتهایی که عدم شفافیت مالی بیشتری دارند،رابطه افشای مسئولیت اجتماعی شرکت با هزینه سرمایه منفی تر است.

۱-۶ متغیرهای تحقیق

۱-۶-۱ متغیرهای مستقل

هزینه سرمایه

۱-۶-۲ متغیر وابسته

افشا مسئولیت اجتماعی؛ ذینفعان؛ عملکرد مالی شرکت

۱-۶-۳ متغیرهای کنترلی

شفافیت مالی؛ افشای مسئولیت اجتماعی شرکت ؛ هزینه نظارت سرمایه گذاران ؛ هزینه انتشار سهام

۱-۷ قلمرو تحقیق

۱-۷-۱ قلمرو موضوعی

کلاوسون^[۴۴]۱ وکنچ^[۴۵]۲ (۱۹۶۶)ومیشل^[۴۶]۳ (۱۹۸۴) معتقدند که ترکیب پیچیده عوامل مختلف درسیستم های اقتصادی اجتماعی و عدم توجه به آنهاتعریف گردشگری رادشوارمی نماید.تعاریف مختلف گردشگری،هرکدام باقواعد خاص خود،ارتباط میان تحقیقات گردشگری ‌و رشته های مختلف علمی رامنعکس می نمایند(دهدشتی،۱۳۹۰). صنعت گردشگری بارشته هایی نظیرروانشناسی، جامعه شناسی ،انسان شناسی وجغرافیاواقتصاد مربتط است وبه نظر می ‌رسد که این روابط در واقع نشان دهنده نوعی تعریف ازاین صنعت است.اما علی رغم وجودارتباط میان گردشگری وسایررشته های علمی افرادی نظیرلیپر^[۴۷]۴ (۱۹۸۱)‌معتقدند که صنعت گردشگری رامی توان سیستم بازی درنظر گرفت که پنج عنصر موجود در آن با محیط زیست دارای واکنش متقابل هستند(رنجبران وزاهدی،۱۳۸۹).

واژه شناسی گردشگری ۲-۴-۳

لغت گردشگریtourism از کلمهtour به معنای گشتن اخذشده که ریشه درلغت لاتینturns به معنای دورزدن،رفت وبرگشت بین مبداومقصدوچرخش داردکه ازیونانی به اسپانیایی وفرانسه ودرنهایت به انگلیسی راه یافته است(اکسفورد^[۴۸]۵،۱۹۷۳).درفرهنگ وبسترگردشگری به سفری که درآن مسافرتی به مقصدی انجام می گیردو سپس باز گشتی به محل سکونت رادربردارد،اطلاق می‌گردد(وب استر،۱۹۷۳).در فرهنگ لغت لانگمن گردشگری به معنای مسافرت ‌و تفریح برای سرگرمی معناشده است(لانگمن^[۴۹]۶ ،۱۹۸۸).درفرهنگ لاروس گردشگری به معنای مسافرت برای تفریح( لذت یارضایت)آمده است(لاروس^[۵۰]۷ ،۱۹۹۱).درفرهنگهای فارسی گردشگری باجهانگردی مترادف ودراقطارعالم سفرکردن معناشده است.درفرهنگ دهخداجهانگردبه معنای جهان گردنده،آنکه دراقطارعالم بسیارسفرمی کندوسیاح معناشده است.هم نوایی معنایی دولغت جهانگردی و سیاحت در فرهنگ فارسی از دیدگاه تاریخی فرهنگ نویسان ما نشأت می‌گیرد و اهدافی فارغ از نگرش جدید و چشم انداز آینده پیرامون گردشگری به معنی امروزی آن (گردشگری) را شامل می شود. (پاپلی یزدی،سقایی،۱۳۸۵). هر کلمه بار مفهومی و معنایی خاصی را به ذهن متبادر می‌کند . گاه یک کلمه یا یک اصطلاح در ذهن افراد دریایی از مطالب را بیان می‌کند . به علاوه هر فرد بر مبنای فرهنگ ، زبان ، مذهب ،سطح سواد و تخصص خود معانی ‌و ادراکات متفاوتی از یک کلمه و اصطلاح در ذهن خواهد داشت . به علاوه هر کلمه و اصطلاحی ممکن است از نظر قانونی بار مفهومی خاصی داشته باشد که کلمه دیگر همان مفهوم و ارزش قانونی را القا نکند .همین بار مفهومی کلمات و اصطلاحات است که زمینه‌های سیاست گذاری ،برنامه ریزی و اعتبارگذاری و بودجه ریزی را به وجود خواهد آورد (معصومی،۱۳۸۵).

۲-۴-۴تفاوت جهانگردی و گردشگری

تفاوت ماهوی بین جهانگردی و گردشگری وجود دارد . جهانگردی اساسا یک کار فرهنگی و به قصد شناخت و سیر در آفاق و انفس و برای نزدیکی به خداوند و تبلیغ دین انجام می شد، در حالی که گردشگری اساسا یک کار اقتصادی است که بیشتر لذت بردن و احساس آرامش کردن، فرار از گرفتاریهای شهری ، و ارضای حس لذت جویی و کنجکاوی صورت می پذیرد . هر دو مسافرت است ولی ماهیت و نتایج حاصل از آن ها کاملا با هم متفاوت است(پاپلی یزدی،سقایی،۱۳۸۵) .

جهانگردی در قیاس با گردشگری ، هیچ شباهتی را بازنمی‏نماید.هرکدام از این دو پدیده هرچند در پیرامون صورتبندی خود کنش پذیری جغرافیایی را در برمگیرند ولی هریک دارای یکتاگونگی خاص خود در فضای سنتی و مدرن می‌باشند.جهانگردی برآمده از نیازهای جوامع سنتی در حال تکامل است ‌و بیرون از انگیزه های فردی قرار دارد.از آن رو که در جوامع سنتی زندگی شخصی همیشه تابعی از زندگی اشتراکی و جمعی می‌باشد و تنها ارزش های اشتراکی جامعه سنتی تعیین کننده نوع اعتقاد و ارزش های فردی‏اند(صدرنبوی،۱۳۵۱) ، جهانگردی نیز به تبع در این چارچوب قرار می‏ گیرد و به عنوان یک امر اقتصادی ـ اجتماعی ، بازتابنده نیازهای اشتراکی جوامع می‌باشد و از حیطه فردی خارج است. در حالی که گردشگری در انگیزه فردی و بر پایه فردانیت خاص مدرن شکل می‏ گیرد.سفر در گردشگری امر کاملاً قردی و مربوط به انگیزه های شخصی است(سیاح،۱۳۶۷).

۲-۴-۵ضرورت و اهمیت گردشگری

بنابر آمار بانک جهانی، ‌در سال‌ ۲۰۰۰ تعداد گردشگران درسرتاسر جهان بالغ بر۷۰۱ میلیون نفر بوده وازاین جریان گردشگری مبلغی حدود ۴۷۵میلیارد دلار به طورمستقیم وارد چرخه اقتصادی جهان شده است(بانک جهانی،۲۰۰۲). البته برخی منابع درآمد گردشگری را ‌در سال‌ ۲۰۰۰ حدود ۶۲۱ میلیارد دلار دانسته اند و آن را در سال‌های ۲۰۱۰و ۲۰۲۰ به ترتیب ۱۵۵۰ و ۲۰۰۰ میلیارد دلار بر آورد کرده‌اند (میرطالبیان،۱۳۸۰).

بایدتوجه داشت چرخه عظیم مالی که به طورغیرمستقیم حول محورصنعت گردشگری می چرخدبه مراتب مهمترازدرآمدهای مستقیم این صنعت براقتصادجهانی تاًثیرگذاراست.معمولاً بخش مهمی ازخریدها(کالا وخدمات)‌و کارهای عمرانی-ساختمانی که باصنعت گردشگری ارتباط داردبه حساب این صنعت گذاشته نمی شود، چراکه محاسبه چرخشهای مالی ‌و درآمدهای غیرمستقیم صنعت گردشگری عملاًبسیارمشکل است(سقایی، ۱۳۸۵).

عمده ترین فعالیت‌های اقتصادی که حول محور این صنعت انجام می‌گیرد وبازخوان آن بر اقتصاد داخلی وبین المللی تاثیر بسیار دارد عبارت اند از سرمایه گذاریهای ساختمانی –عمرانی (هتل،جاده، فرودگاه، اسکله سازی، ساخت انواع وسایل حمل ونقل، هواپیما، کشتی، کشتیهای تفریحی، واگن قطار، اتومبیل، آماده سازی پیستهای اسکی، سواحل دریاها وغیره)، صنایع ‌تجهیز کننده رستوران‌ها، صنایع غذایی، تعمیرات ونگهداری ازآثارباستانی؛ سرمایه گذاریهای مربوط به تولید وتصفیه نفت وسایر انرژیها و در رابطه با گردشگری؛ سرمایه گذاریهای مربوط به اطلاعات واطلاع رسانی (سایت‌های رایانه ای – اینترنتی، نشریات اعم ‌از کتاب، روزنامه، بروشور،نقشه، راهنمای گردشگری – مسافرتی وغیره )؛ مخارج مخابرات و پست (خرید سیم کارت، مخارج تلفن ، پست)؛ وسایل اقامتی (مانند کمپینگ و چادر)؛ وسایل ورزشی (وسایل اسکی، غواصی،شنا)؛ وسایل محافظتی بدن (انواع کرمهای ضدآفتاب، ژل ها وداروهای دیگر….)؛ درآمدهای عظیم نظام بانکی از جابه جایی پول، ‌و درآمدهای عظیم بیمه و تهیه سایر اسناد بین‌المللی که گردشگران در کشورهای مبدأً یا کشور محل اقامت خود جهت آماده شدن برای سفر خرج می‌کنند؛ ‌و مخارج پلیس ‌و نیروهای امنیتی در رابطه با گردشگری که این ها معمولاً جزء درآمدهای مستقیم گردشگری محاسبه نمی شوند. معمولاً درآمد صنعت گردشگری از میزان ارزی که گردشگران وارد کشور دیگر می‌کنند سنجیده می شود. ولی وقتی مردم یک کشور قبل از مسافرت داخلی و بین‌المللی در محل اقامت خود (شهرو روستا ) خریدهایی را برای شروع گردشگری خود انجام می‌دهند به سادگی نمی توان آن هزینه ها ودرآمدها را محاسبه کرد( پاپلی یزدی، سقایی،۱۳۸۵).

خدادادی و همکاران (۱۳۸۸) توانایی اطلاعات حسابداری وجوه نقدی و اقلام تعهدی سود را برای پیش‌بینی جریان های نقدی آتی شرکت های ثبت شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی نمودند. نمونه بررسی شده این مطالعه از میان شرکت های غیر مالی ثبت شده در بورس اوراق بهادار تهران که صورت های مالی آنان در دوره ۱۳۸۵ – ۱۳۸۰ در دسترس بود انتخاب شد. نتایج این مطالعه نشان داد که متغیرهای مؤلفه‌ های جریان‌های نقدی گذشته و اقلام تعهدی سوددهی گذشته توانایی پیش‌بینی جریان های نقدی آتی را داشتند. نتایج آزمون الگوهای آنان نشان داد که افزودن مؤلفه‌ های سوددهی اقلام تعهدی به جریان های نقدی، قدرت پیش‌بینی این الگو را افزایش می‌دهد.

کردستانی و رودنشین (۱۳۸۵) نیز ارتباط مؤلفه‌ های وجوه نقدی و اقلام تعهدی سود حسابداری را با ارزش بازار شرکت ارزیابی نمودند. آن ها اعلام کردند که سود حسابداری گزارش شده در صورت های مالی به دو مؤلفه‌ وجوه نقدی و اقلام تعهدی تقسیم شده بود. در این مطالعه، جریان های نقدی عملیاتی به عنوان مؤلفه‌ وجوه نقدی سود و تغییرات در حساب های قابل وصول، تغییرات موجودی و تغییرات حساب های پرداختنی به عنوان سه مؤلفه‌ اصلی تشکیل دهنده اجزاء اقلام تعهدی سود در نظر گرفته شدند. یافته های آنان نشان می‌دهد که مؤلفه‌ های وجوه نقدی سود حسابداری دارای قدرت پیش‌بینی و توصیف ارزش بازار شرکت بودند. اما سه مؤلفه‌ اقلام تعهدی حسابداری سود یعنی تغییرات حساب های قابل وصول، تغییرات موجودی و حساب های پرداختنی دارای قدرت پیش‌بینی و توصیف ارزش بازار شرکت نبودند. از این رو، آنان اظهار داشتند که مؤلفه‌ های وجوه نقدی سود حسابداری بیشتر به ارزش بازار شرکت مربوطند و از مؤلفه‌ های اقلام تعهدی سودمندترند.

بیاتی (۱۳۸۰) نیز با بررسی ارتباط بین تغییر در سود و تغییر در قیمت سهام ‌به این نتیجه رسید که بین سود حسابداری و قیمت سهام ارتباط و همبستگی مثبت وجود دارد. چاریتو و همکاران (۲۰۰۰) در مطالعه خود با عنوان “میزان ارتباط سوددهی و جریان های نقدی: شواهد تجربی برای ژاپن” محتوای اطلاعاتی سوددهی و جریان های نقدی را بررسی نمودند. نتایج مطالعه آن ها نشان می‌دهد که سود در مقایسه با جریان های نقدی، منجر به افزایش محتوای اطلاعات می شود. از سوی دیگر، نتایج مطالعه آن ها اشکار ساخت که سرمایه گذاران ژاپنی با بهره گرفتن از اطلاعات سود و جریان نقدی به ارزشیابی شرکت می پردازند.

۲-۱-۲۱- ارزش اطلاعاتی جریانات نقدی

برطبق استاندارد جریانات نقدی عملیاتی شامل جریانات نقدی ورودی و خروجی ناشی از فعالیت های عملیاتی و نیز آن دسته از جریان های نقدی است که ماهیتا به طور مستقیم قابل ارتباط با سایر طبقات جریان های نقدی صورت جریان وجه نقد نباشد. مقدار تجمع جریان های نقدی آینده کلیدی برای ارزیابی اوراق بهادار یک بنگاه هستند. مدل های ارزیابی جایگزین هم توسط تحلیل گران دانشگاهیان و هم توسط تحلیل گران مالی بر پیش‌بینی جریان های نقدی آزاد، یا درآمد باقی مانده، تمرکز کرده‌اند. پیش‌بینی جریان های نقدی همواره بر اساس ارقام حسابداری گذشته هستند. یک سوالی است که بسیار مورد توجه محققان بوده است که آیا جریان های نقدی گذشته جریان نقدی آینده را بهتر از سوددهی گذشته یا جریان های نقدی گذشته و سیستم تعهدی که به طور جداگانه استفاده می شود پیش‌بینی می‌کند (بروچت و همکاران، ۲۰۰۸).

در همین حوزه، بوئن، بورگ استالر و دالی (۱۹۸۷) در تحقیقی به بررسی محتوای افزاینده اطلاعاتی ارقام تعهدی و نقدی پرداختند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که اطلاعات مربوط به جریانات نقدی دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به سود است. هم چنین اطلاعات مربوط به جریانات نقدی دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به اطلاعات توأمان سود و سرمایه در گردش حاصل از عملیات بوده و اطلاعات مربوط به جریانات تعهدی (سود و سرمایه در گردش حاصل از عملیات) به صورت جداگانه و هم چنین به صورت توأمان، دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به جریانات نقدی می‌باشند (عرب مازار یزدی و همکاران، ۱۳۸۵)^[۳۶].

مرادزاده و همکاران (۱۳۸۹) تاثیر جریان نقدی آزاد را بر روی قیمت سهام بررسی نموده و دریافتند که هیچ رابطه معنی داری بین آن ها با سطح اطمینان ۹۵ درصد وجود ندارد. با این حال، نتایج حاصل از مطالعه حاضر تأیید می‌کنند که رابطه معنی داری بین جریان های نقدی آزاد و ارزش بازار حقوق صاحبان سهام وجود دارد، اما این رابطه ضعیف تر از دیگر مؤلفه‌ های سود است و محتوای اطلاعات کمتری از دیگر مؤلفه‌ های سود دارد. این نتیجه اذعان دارد که تصمیمات نهادهای قانونگذاری برای جایگزینی صورت حساب جریان نقدی با صورت حساب نقدی به طور کامل مطابق با نیازهای کاربران است.

سابرامانیام و ونکاتاچالام (۲۰۰۷) در مطالعه ای تحت عنوان “سودها، جریان های وجوه نقد، و ارزش واقعی آینده سرمایه” به بررسی میزان مربوط بودن اطلاعات مبتنی بر سود نسبت به اطلاعات مبتنی بر جریان وجوه نقد عملیاتی پرداختند. آن ها با تعیین کردن ارزش ذاتی سرمایه در آینده به وسیله تنزیل کردن سودهای تقسیمی در یک افق زمانی سه ساله و ارزش بازار سهام در پایان افق زمانی، ‌به این نتیجه رسیدند که سودهای تعهدی نسبت به جریان های وجوه نقد عملیاتی از توانایی بیشتری در نمایش ارزش ذاتی سرمایه در آینده برخوردارند و دارای محتوای اطلاعاتی مربوط تری برای ارزیابی عملکرد اقتصادی واحد تجاری هستند.

هیرشلیفر و همکاران (۲۰۰۹) رابطه بین اقلام تعهدی، جریانات نقدی و بازده ی سهام را بررسی کردند. نتایج تحقیق آنان نیز نشان می‌دهد که اقلام تعهدی پیش‌بینی کننده ی قوی و مثبت برای بازده سهام است ولی جریانات نقدی پیش‌بینی کننده منفی است. به هر حال، جریان نقدی عملیاتی نقش مهمی در تصمیمات سرمایه گذاران بازی می‌کند و احتمالاً این بدان دلیل است که مدیریت هیچ گونه مداخله هدفمندی در آماده سازی آن ندارد و نمی تواند آن را مانند ارقام سیستم تعهدی و به تبع آن سود خالص دستکاری و در نتیجه بازار را به نفع خود گمراه کند (رضایی و صفری، ۲۰۱۳).

در خصوص بازده غیر عادی سهام، بهرام فر و شمس عالم (۱۳۸۳) به بررسی تاثیر متغیرهای حسابداری بر بازده غیر عادی آتی سهام در بورس تهران پرداختند. نتایج نشان می‌دهد که اطلاعات مربوط به درجه اهرم مالی، اقلام تعهدی، نرخ بازده سرمایه گذاری، رشد دارایی ثابت، تغییر در وجوه نقد عملیاتی، ارزش بازار شرکت، نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، هزینه استقراض و توزیع سود نقدی بر بازده غیر عادی آتی سهام تاثیر گذار است.

۱-۳ ضرورت و اهمیت پژوهش

‌به این دلیل که منابع خاکستری حاصل پژوهش‌های علمی و تخصصی و اغلب بازتابی از دانش سازمانی هستند، ‌بنابرین‏ می‌توانند از نظر اطلاعاتی بسیار ارزشمند و منحصربه‌فرد باشند، بنابراینانتشار منابع خاکستری و دسترسی آسان به آن‌ ها نقش مهمی را در آگاه­سازی محققان ایفا می­ کند.به همین دلیل شناسایی این منابع در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار است و پژوهش حاضر سعی دارد پس از مطالعه در زمینه‌های مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، به نتایجی دست یابد که در تقویت نقاط مثبت و رفع نقاط ضعف هر بخش مؤثر واقع شود و به شناساندن اصطلاح منابع خاکستری و همچنین شناساندن انواع منابع خاکستری در کتابخانه‌های سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و در نهایت تقویت نقاط قوت و رفع نقاط ضعف مدیریت منابع خاکستری منجر شود.

۱-۴ اهداف پژوهش

۱-۴-۱هدف کلی

هدف پژوهش تعیین وضعیت مدیریت منابع خاکستری (مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری) در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است.

۱-۴-۲ اهداف ویژه

– شناسایی انواع منابع خاکستری که در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وجود دارند.

– منابع خاکستری که در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وجود دارند، با چه اصطلاحی شناخته شده‌اند و اصطلاح منابع خاکستری را به کار می‌برند یا نه.

– تعیین وضعیت مجموعه‌سازی منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

– تعیین وضعیت سازماندهی منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

– تعیین وضعیت اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.

۱-۵ پرسش‌های پژوهش

۱٫ منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با چه اصطلاحی شناخته می‌شوند؟

۲٫ انواع منابع خاکستری که در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وجود دارند،‌ کدامند؟

۳٫ وضعیت مجموعه‌سازی منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزیچگونه است؟

۴٫ سازماندهی منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزیدر چه وضعیتی قرار دارد؟

۵٫ وضعیت اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزیچگونه است؟

۱-۶تعریف‌های عملیاتی

۱-۶-۱ بررسی وضعیت مدیریت منابع خاکستری

منظور بررسی کلی وضعیت مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است.

۱-۶-۲سایر منابع خاکستری

منظور سایر منابع مشابهی است که با توجه به تعریفی که از منابع خاکستری شده است در کتابخانه‌های مورد بررسی وجود دارد ولی در پرسشنامه مطرح نشده بود و پاسخ‌دهندگان در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی به آن‌ ها اشاره کردند.

۱-۶-۳کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

منظور کتابخانه‌های مؤسسات تحقیقاتی و مراکز تحقیقاتی استانی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است. به دلیل اینکه در این پژوهش کتابخانه‌های مؤسسات تحقیقاتی و مراکز تحقیقاتی استانی که زیر نظر مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی اداره می‌شوند بررسی شدند، کتابخانه‌های مؤسسات آموزشی که زیر نظر مؤسسه‌ آموزش علمی کاربردی فعالیت دارند و مدیریت مجموعه آن‌ ها با سیاست‌های کتابخانه‌های تحقیقاتی یکسان نیست و نیز دسترسی به اطلاعات آن‌ ها به دلیل قرار داشتن در مدیریتی دیگر دشوار بود از جامعه پزوهش حذف شدند.

۱-۶-۴ مدیریت منابع خاکستری

منظور مجموعه‌سازی، سازماندهی و اشاعه منابع خاکستری در کتابخانه‌های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است.

۱-۶-۵ منابع خاکستری

هر منبع اطلاعاتیِ چاپی یا الکترونیکی – اعم از کتاب، نشریه، پایان‌نامه یا خبرنامه – که پس از تدوین و تولید وارد بازار نشر نشود، جزء انتشارات خاکستری محسوب می‌شود. بر این اساس، انتشارات خاکستری منابع اطلاعاتی خاصی هستند که با هدفی خاص و مخاطبی ویژه تولید می‌شوند، اما به دلیل تکثیر در سطح محدود و هدف غیرتجاری امکان دسترسی به آن‌ ها در بازار نشر وجود ندارد. انتشارات خاکستری معمولاً از طریق پدیدآور حقیقی یا حقوقی در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرند (منصوریان، ۳۰ آبان ۱۳۹۰). انواع منابع خاکستری ‌به این ترتیب است: پایان نامه­، طرح تحقیقاتی، گزارش‌ها شامل انواع گزارش‌های فنی، گزارش‌های دولتی، گزارش‌های تحقیقاتی، گزارش‌های سفر، گزارش‌های هنری، گزارش‌های آماری، مجموعه مقالات همایش‌ها، خبرنامه­، استاندارد، اسناد، وب‌سایت، گروه ­های بحث الکترونیکی، نامه­ های الکترونیکی، یادداشت، برنامه همایش‌ها، ‌کتاب‌شناسی، عکس، اسلاید، نقشه­ها، ترجمه‌های غیرتجاری، یادبود و نظایر آن‌ ها.

فصل دوم:

مبانی نظری و

پیشینه‌های پژوهش

۲-۱ مبانی نظری پژوهش

۲-۱-۱مقدمه

در این فصل، ضمن اشاره به چارچوب و مبانی نظری پژوهش، به بررسی مطالعات و پژوهش‌هایی که در گذشته بر روی منابع خاکستری و مدیریت این منابع انجام گرفته است، پرداخته می‌شود. این فصل شامل دو بخش کلی است: بخش اول شامل تعریف منابع خاکستری، تاریخچه منابع خاکستری، انواع منابع خاکستری و مدیریت منابع خاکستری است. بخش دوم نیز پیشینه پژوهش در داخل، پیشینه پژوهش در خارج و جمع‌بندی پیشینه‌های پژوهش را شامل می‌شود.

۲-۱-۲تعریف منابع خاکستری